Richard Owens (pensaer)

Roedd Richard Owens neu Richard Owen (1831 – 24 Rhagfyr 1891) yn bensaer Cymreig a weithiai, gan fwyaf, yn Lerpwl. Roedd yn un o benseiri mwyaf toreithiog capeli Cymreig a thai teras yn Lerpwl. Yn ôl yr hanesydd Dan Cruickshank Roedd Owens mor llwyddiannus gallai bod yn gyfrifol am (gynllunio) mwy o dai teras ym Mhrydain Oes Victoria na neb arall.

Richard Owens
Ganwyd	1831  Y Ffôr
Bu farw	24 Rhagfyr 1891
Dinasyddiaeth	Cymru
Galwedigaeth	pensaer

Cefndir

Plas Bell, y Ffôr, Pwllheli – cartref Richard Owen.

Ganwyd Owens ym Mhlas Bell, y Ffôr, Pwllheli yn fab hynaf Griffith Owens, saer coed, a Catherine ei wraig.

Wedi cyfnod o addysg elfennol dysgodd grefft y saer wrth draed ei dad. Ym 1851 yn ŵr ugain oed aeth i Lerpwl i weithio fel clerc ac yna fel fforman i gwmni John Jones, adeiladydd, yn Everton.

Ymfudodd John Jones i'r UDA a symudodd Owens i gwmni Williams & Jones, Castle Street, Lerpwl, cwmni oedd yn prynu tir gwledig o amgylch hen dref Lerpwl er mwyn ei werthu i ddatblygwyr tai. Ei brif ddyletswyddau i gwmni Williams a Jones oedd mesur tir a dylunio cynlluniau.

Tra'n gweithio yn ystod y dydd, bu Owens hefyd yn mynychu dosbarthiadau nos yn y Sefydliad Peirianyddol er mwyn dysgu rhagor am bensaernïaeth a chynllunio.

Gyrfa

Capel Fitzclarence Street

Dechreuodd Owens weithio fel pensaer ar ei liwt ei hun ym 1862, ymysg ei gontractau cyntaf roedd adeiladu addoldy newydd ar gyfer cynulleidfa Methodistiaid Calfinaidd Cymraeg Rose Place, Lerpwl yn Fitzclarence Street, lle roedd yn aelod; y capel Cymraeg mwyaf costus (o ran gwerth cyffelyb hanesyddol) i'w adeiladu yn hanes Anghydffurfiaeth Gymreig. Wedi hynny aeth ati i gynllunio dros 250 o gapeli eraill i anghydffurfwyr Cymreig, o bob enwad, trwy Gymru a Lloegr, gan gynnwys capeli Baker Street, i'r Annibynwyr a'r Tabernacl i'r Methodistiaid Calfinaidd yn Aberystwyth; Capel Ebeneser, Dolgellau ar gyfer y Wesleaid a Chapel Penuel, Llanrwst i'r Bedyddwyr.

Wrth weithio ar gynllunio Capel Mynydd Seion, Abergele ym 1867 daeth i gysylltiad â Chwmni David Roberts & Co, Lerpwl. Trwy gydweithredu â chwmni David Roberts, bu Owens yn gyfrifol am adeiladu dros 10,000 o dai teras yn ninas Lerpwl, yn arbennig rhai yn ardal Toxteth a alwyd The Welsh Streets gan fod nifer o'r strydoedd wedi'u henwi ar ôl trefi a phentrefi Cymreig megis Rhiwlas Street, Powis Street, Elwy Street ac ati.. Ganwyd Ringo Starr yn un o'r Welsh Streets, sef 9 Madryn Street, a mynychodd ysgol ar Pengwern Street.

Personol

Ym 1858 priododd Margaret Roberts, merch Hugh Roberts, Llanfairfechan, bu iddynt 5 merch ac un mab.

Bu farw yn ei gartref, 'Rhianfa', Anfield Road, Lerpwl yn 60 mlwydd oed o ddolur y garreg (gall stones), a rhoddwyd ei weddillion i orwedd ym Mynwent Anfield.

Oriel: Rhai o gapeli a strydoedd Owens

Capel Ebeneser (yr Annibynwyr; 1861), Trefriw Capel Ebeneser (yr Annibynwyr; 1861), Trefriw  Capel Engedi (y Methodistiaid Calfinaidd; 1867) Caernarfon Capel Engedi (y Methodistiaid Calfinaidd; 1867) Caernarfon  Capel Mynydd Seion (y Methodistiaid Calfinaidd, 1868), Abergele Capel Mynydd Seion (y Methodistiaid Calfinaidd, 1868), Abergele  Capel Dinmael (y Methodistiaid Calfinaidd, 1868) Capel Dinmael (y Methodistiaid Calfinaidd, 1868)  Capel Seion (yr Annibynwyr, 1878), Stryd y Popty, Aberystwyth Capel Seion (yr Annibynwyr, 1878), Stryd y Popty, Aberystwyth  Capel y Maes (Presbyteriaid, 1882–83), Caernarfon Capel y Maes (Presbyteriaid, 1882–83), Caernarfon  Voelas Street, Lerpwl Voelas Street, Lerpwl  Rhiwlas Street, Lerpwl Rhiwlas Street, Lerpwl