Tuduriaid Penmynydd

Teulu o uchelwyr Cymreig fu a rhan bwysig yng ngwleidyddiaeth Cymru ac yn ddiweddarach Lloegr oedd Tuduriaid Penmynydd. Cysylltir hwy a phentref Penmynydd ar Ynys Môn.

Arfau Tuduriaid Penmynydd, sy'n seiliedig ar arfau 'Ednyfed Fychan

Ffenestr liw teulu'r Tuduriaid yn Eglwys Penmynydd

Roedd y teulu yn ddisgynyddion Ednyfed Fychan (bu farw 1246), distain Llywelyn Fawr a'i fab Dafydd ap Llywelyn. Roedd Ednyfed Fychan ei hun yn ddisgynnydd o Farchudd ap Cynan. Priododd Ednyfed a Gwenllian ferch Rhys, merch Rhys ap Gruffudd ("Yr Arglwydd Rhys").

Cofeb Gronw Tudur

Adeiladau

Adeiladwyd y plasdy presennol, Plas Penmynydd, yn 1576, ond bu plasdy cynharach ar yr un safle neu gerllaw. Ymwelodd y bardd Iolo Goch â'r plasdy rhywbryd yn y cyfnod 1367-82. Mae'n moli croeso hael Goronwy ap Tudur Fychan (Gronw Fychan) ac yn cymharu Penmynydd i aelwyd llys Urien Rheged:

Cyntaf lle'r af, llew a rydd,

Caer Pen Môn, carw Penmynydd,

Tŷ, gwelais gynt, teg wiwle,

Tudur Llwyd, da ydyw'r lle;

Yno mae, heb gae ar ged,

Ail drigiant aelwyd Rheged.

Mae beddfaen alabaster cerfiedig Gronw Fychan, a fu farw yn 1382, gyda'i wraig Myfanwy, i'w weld yn eglwys y plwyf.

Cefndryd Owain Glyn Dŵr, a'u disgynyddion

Yn nechrau'r 15g, roedd brodyr Gronw Fychan, Rhys ap Tudur, Gwilym ap Tudur a Maredudd ap Tudur, yn bleidwyr blaenllaw i Owain Glyndŵr. Oherwydd hyn collodd y teulu y rhan fwyaf o'u tiroedd. Roedd Gronw Fychan ei hun wedi marw cyn dechrau gwrthryfel Glyn Dŵr, felly dychwelwyd cyfran o diroedd y teulu i'w ddigynyddion ef yn ddiweddarach.

Aeth mab Maredudd, Owain, i Lundain, lle newidiodd ei enw o Owain ap Maredudd i Owain Tudur (Owen Tudor). Syrthiodd Catrin o Valois, gweddw Harri V, brenin Lloegr mewn cariad ag ef, ac mae'n debyg iddynt briodi, er nad oes prawf o hyn. Cawsant bum plentyn, yn cynnwys Edmwnd Tudur a Siasbar Tudur. Daeth mab Edmwnd, Harri Tudur, yn frenin Lloegr fel Harri VII.

Llinach

Ymhlith aelodau'r teulu roedd:

• Goronwy ab Ednyfed, Arglwydd Tregastell, bu farw 1268, distain Gwynedd
• Tudur ab Ednyfed, brawd Goronwy, a'i dilynodd fel distain Gwynedd
  • Tudur Hen, Arglwydd Pemmynydd, bu farw 1311, mab Goronwy ab Ednyfed
    • Goronwy ap Tudur Hen, bu farw 1331
      • Tudur Fychan neu Tudur ap Goronwy, Arglwydd Pemmynydd, bu farw 1367
        • Goronwy ap Tudur Fychan (bu farw 1382)
        • Rhys ap Tudur, dienyddiwyd yng Nghaer yn 1412
        • Gwilym ap Tudur
        • Maredudd ap Tudur, bu farw 1406
          • Owain Tudur neu Owain ap Maredudd, 1400–1461
            • Edmwnd Tudur, Iarll Richmond, 1430–1456
              • Harri VII, brenin Lloegr, 1457–1509

Perthynas y teulu i Owain Glyn Dŵr

Mae'r goeden deulu ganlynol yn dangos y berthynas rhwng y ddau deulu: teulu Glyn Dŵr a Thuduriaid Penmynydd.

Goronwy ap Tudur Hen (Teulu Ednyfed Fychan)

Gruffudd Fychan II m. cyn 1340

Elen ferch Tomos

Marged ferch Tomos

Tudur ap Goronwy m. 1367

Owain Glyn Dŵr c. 1354 - c. 1414

Maredudd m.1406

Rhys m. 1409

Gwilym m. 1413

Owain Tudur

Llinach gwrywaidd y Tuduriaid

Dyma linach gwrywaidd y Tuduriaid o Ednyfed Fychan hyd at Harri VII, brenin Lloegr.

Ednyfed Fychan m. 1246

Goronwy ab Ednyfed m. 1268

Tudur Hen (neu Tudur ap Goronwy) m. 1311

Goronwy ap Tudur Hen m. 1331

Elen ferch Tomos (mam Owain Glyn Dŵr)

Marged ferch Tomos

Tudur ap Goronwy m. 1367

Maredudd ap Tudur m. 1406

Rhys ap Tudur m. 1409

Gwilym ap Tudur m. 1413

Owain Tudur m. 1461

Edmwnd Tudur m. 1456

Siasbar Tudur m.1495

Harri VII, brenin Lloegr m. 1507

Llyfryddiaeth

• Y Bywgraffiadur Cymreig Ar-lein: Ednyfed Fychan a'i ddisgynyddion