Penmynydd

Mae Penmynydd ( ynganiad ) yn bentref a chymuned ar Ynys Môn, ar y ffordd gefn B5420 rhwng Porthaethwy a Llangefni. Mae'n rhan o gymuned Penmynydd a Star.

Penmynydd

Math	Pentref, Cymuned
Cysylltir gyda	Owain Tudur
Sefydlwyd	1 Ebrill 1974
Daearyddiaeth
Sir	Ynys Môn, Gwynedd
Gwlad	Cymru
Yn ffinio gyda	Cwm Cadnant
Cyfesurynnau	53.2448°N 4.2344°W, 53.243285°N 4.22064°W
Cod SYG	W04000872
Cod OS	SH5191474108
Gwleidyddiaeth
AC/au	Rhun ap Iorwerth (Plaid Cymru)
AS/au	Albert Owen (Llafur)
Ffeiliau perthnasol ar Comin
[golygwch ar Wicidata]

Eglwys Gredifael, Penmynydd

Ffenestr liw fyd-enwog teulu'r Tuduriaid yn yr eglwys

Cynnwys

Hanes

Mae'r pentref yn fwyaf adnabyddus oherwydd teulu Tuduriaid Penmynydd, disgynyddion Ednyfed Fychan. Yma y cafodd Owain Tudur ei eni yn 1400, a fu yn ymladd gyda Harri V a phriododd weddw'r brenin Catherine de Valois, pan fu hwnnw farw. Cafodd ei garcharu a'i ladd am hynny. Roedd Harri VII yn ŵyr iddo.

Adeiladwyd y plasdy presennol, Plas Penmynydd, yn 1576, ond bu plasdy cynharach ar yr un safle neu gerllaw. Ymwelodd y bardd Iolo Goch â'r plasdy rhywbryd yn y cyfnod 1367-82. Mae'n moli croeso hael Goronwy ap Tudur Fychan (Gronw Fychan) ac yn cymharu Penmynydd i aelwyd llys Urien Rheged:

Cyntaf lle'r af, llew a rydd,

Caer Pen Môn, carw Penmynydd,

Tŷ, gwelais gynt, teg wiwle,

Tudur Llwyd, da ydyw'r lle;

Yno mae, heb gae ar ged,

Ail drigiant aelwyd Rheged.

Mae beddfaen alabaster cerfiedig Gronw Fychan, a fu farw yn 1382, gyda'i wraig Myfanwy, i'w weld yn eglwys y plwyf, sydd wedi ei chysegru i Sant Gredifael.

Adeiladwyd yr eglwys bresennol yn y 14g, yn ail-ddefnyddio rhai cerrig o'r eglwys flaenorol, a adeiladwyd yn y 12g. Mae'n cynnwys ffenestr liw gyda nifer o symbolau'r Tuduriaid a'r arwyddair Undeb fel Rhosyn yw ar lan Afonydd ac fel Tŷ Dur ar Ben y Mynydd. Mae'r geiriau 'ty' a 'dur' wrth gwrs yn rhoi 'Tudur' i ni.

Adeiladau eraill o ddiddordeb yn y pentref yw'r hen elusendai, a adeiladwyd yn 1620 yn unol ag ewyllys Lewis Rogers.

Cyfrifiad 2011

Yng nghyfrifiad 2011 roedd y sefyllfa fel a ganlyn:

Cyfrifiad 2011
Poblogaeth cymuned Penmynydd (pob oed) (465)			100%
Y nifer dros 3 oed sy'n siarad Cymraeg (Penmynydd) (333)			73.8%
:Y ganran drwy Gymru			19%
Y nifer sydd wedi'u geni yng Nghymru (Penmynydd) (354)			76.1%
:Y ganran drwy Gymru			73%
Y nifer mewn gwaith rhwng 16 a 74 oed(Penmynydd) (51)			28.3%
:Y ganran drwy Gymru			67.1%

Dolenni allanol

• Yr hen elusendai ym Mhenmynydd; llun o Casglu'r Tlysau

Mae gan Gomin Wikimedia
gyfryngau sy'n berthnasol i:

Penmynydd

Trefi a phentrefi Ynys Môn

Aberffraw  · Amlwch  · Benllech  · Bethel  · Biwmares  · Bodedern  · Bodewryd  · Bodffordd  · Bryngwran  · Brynrefail  · Brynsiencyn  · Brynteg  · Caergeiliog  · Caergybi  · Capel Coch  · Capel Gwyn  · Carmel  · Carreglefn  · Cemaes  · Cerrigceinwen  · Dwyran  · Y Fali  · Gaerwen  · Glyn Garth  · Gwalchmai  · Heneglwys  · Hermon  · Llanallgo  · Llanbabo  · Llanbedrgoch  · Llandegfan  · Llandyfrydog  · Llanddaniel Fab  · Llanddeusant  · Llanddona  · Llanddyfnan  · Llanedwen  · Llaneilian  · Llanfachraeth  · Llanfaelog  · Llanfaethlu  · Llanfair Pwllgwyngyll  · Llanfair-yn-Neubwll  · Llanfair-yng-Nghornwy  · Llan-faes  · Llanfechell  · Llanfihangel-yn-Nhywyn  · Llanfwrog  · Llangadwaladr  · Llangaffo  · Llangefni  · Llangeinwen  · Llangoed  · Llangristiolus  · Llangwyllog  · Llaniestyn  · Llannerch-y-medd  · Llanrhuddlad  · Llansadwrn  · Llantrisant  · Llanynghenedl  · Maenaddwyn  · Malltraeth  · Marianglas  · Moelfre  · Nebo  · Niwbwrch  · Pencarnisiog  · Pengorffwysfa  · Penmynydd  · Pentraeth  · Pentre Berw  · Pentrefelin  · Penysarn  · Pontrhydybont  · Porthaethwy  · Porth Llechog  · Rhoscolyn  · Rhosmeirch  · Rhosneigr  · Rhostrehwfa  · Rhosybol  · Rhydwyn  · Talwrn  · Trearddur  · Trefor  · Tregele