Siroedd cadwedig Cymru

Siroedd cadwedig Cymru yw'r ardaloedd cyfredol a ddefnyddir yng Nghymru at ddibenion seremonïol Rhaglawiaeth a Siryfiaeth. Maent yn seiliedig ar y siroedd a grëwyd gan Ddeddf Llywodraeth Leol 1972 ac a ddefnyddiwyd ar gyfer llywodraeth leol a dibenion eraill rhwng 1974 a 1996.

Siroedd Cadwedig (Cymru)
Gwent De Morgannwg Morgannwg Ganol Gorllewin Morgannwg Dyfed Powys Gwynedd Clwyd
Categori	Ardal Rhaglawiaeth
Lleoliad	Cymru
Crëwyd gan	Deddf Llwyodraeth Leol (Cymru) 1994 (c. 19)
Crëwyd	1 Ebrill 1996
Nifer	8 (ar ôl 2008)

Defnydd

Diddymodd Deddf Llywodraeth Leol (Cymru) 1994 yr wyth sir seremonïol a grëwyd gan Ddeddf Llywodraeth Leol 1972. Fodd bynnag, mae'n creu'r cysyniad o siroedd cadwedig yn seiliedig ar eu hardaloedd, i'w defnyddio at ddibenion megis Rhaglawiaeth. Roedd hyn yn ddefnydd gyfunol gan Ddeddf Rhaglawiaeth 1997.

Cafodd statudau penodol a oedd mewn grym eu diwygio i gynnwys cyfeiriad atyn nhw:

• Deddf Siryfion 1887 (c. 55) - Y siroedd y penodir Uchel Siryfion iddynt yw'r siroedd cadwedig.
• Deddf Amddiffyn 1842 (c. 94) - Rhaglawiaid yw'r rhai a benodir i'r siroedd cadwedig.
• Deddf Pysgodfeydd Môr (Pysgod Cregyn) 1967 (c. 83) - ystyrir bod y rhannau perthnasol o lan y môr o fewn siroedd cadwedig.

Newidiadau Ffinau

Roedd y siroedd cadwedig yn wreiddiol bron yn union fel siroedd 1974-1996, ond gydag ychydig o newidiadau mân er sicrhau bod siroedd cadwedig yn cynnwys prif ardaloedd cyfan. Cafodd Llanrhaeadr-ym-Mochnant, Llansilin a Llangedwyn eu trosglwyddo o Glwyd i Bowys, a chafodd Y Wig, Saint-y-brid, Ewenni a Phentyrch eu trosglwyddo o Forgannwg Ganol i Dde Morgannwg. Fodd bynnag, mae'r newidiadau hyn yn dal i adael dwy fwrdeistref sirol, Conwy a Chaerffili wedi eu rhannu rhwng siroedd cadwedig.

Er mwyn cywiro hyn, gwnaeth Cynulliad Cenedlaethol Cymru ddau newid o sylwedd i'r ffiniau. Daeth y newidiadau hyn i rym ar 2 Ebrill 2003. Cafodd rhan o'r ardal llywodraeth leol o Gonwy a oedd wedi bod yng Ngwynedd ei drosglwyddo i Glwyd, a rhan o'r ardal llywodraeth leol o Gaerffili a oedd wedi bod ym Morgannwg Ganol ei throsglwyddo i Went. Cafodd y ffin rhwng Morgannwg Ganol a De Morgannwg hefyd ei ail-lunio i adlewyrchu newidiadau bychan mewn ffiniau llywodraeth leol. Mae pob sir gadwedig yn awr yn cynnwys rhwng un a phump o ardaloedd llywodraeth leol cyfan.

Newidiwyd y ffin rhwng Morgannwg Ganol ar 1 Ebrill 2010 i adlewyrchu'r newidiadau yn 2009 i ffiniau llywodraeth leol yn ardal Faenor.

Rhestr o Siroedd Cadwedig

Mae'r ffigurau poblogaeth yn amcangyfrifon canol-blwyddyn ar gyfer 2007 gan y Swyddfa Ystadegau Gwladol, yn grwpio ffigurau awdurdodau unedol yn eu siroedd cadwedig priodol.

Enw	Yn cynnwys	Arwynebedd (km²)	Poblogaeth
Clwyd	Conwy, Sir Ddinbych, Sir y Fflint, Wrecsam	2,910	491,100
Dyfed	Sir Gaerfyrddin, Ceredigion, Sir Benfro	5,780	375,200
Gwent	Blaenau Gwent, Caerffili, Sir Fynwy, Casnewydd, Torfaen	1,553	560,500
Gwynedd	Gwynedd, Ynys Môn	3,262	187,400
Morgannwg Ganol	Pen-y-bont ar Ogwr, Merthyr Tudful, Rhondda Cynon Taf	781	423,200
Powys	Powys	5,196	132,000
De Morgannwg	Caerdydd, Bro Morgannwg	475	445,000
Gorllewin Morgannwg	Castell-nedd Port Talbot, Abertawe	820	365,500

Gweler hefyd

• Siroedd Cymru cyn ad-drefnu 1974
• Llywodraeth leol yng Nghymru

Cyfeiriadau

Siroedd cadwedig Cymru

Siroedd Deddf Rhaglawiaethau 1997
Clwyd • Dyfed • Gwent • Gwynedd • Morgannwg Ganol • Powys • De Morgannwg • Gorllewin Morgannwg