Etholaeth Senedd Ewrop
Etholir Aelodau Senedd Ewrop (ASEau) gan boblogaeth aelod-wladwriaethau'r Undeb Ewropeaidd (UE). Mae Deddf Etholiadol Ewrop 2002 yn caniatáu i aelod-wladwriaethau ddewis creu israniadau etholiadol neu etholaethau (Saesneg: constituencies; Ffrangeg: circonscriptions électorales; Almaeneg: Wahlkreise) ar gyfer etholiadau Senedd Ewrop mewn sawl ffordd wahanol.[1]
Mae’r rhan fwyaf o wledydd yr UE yn gweithredu un etholaeth genedlaethol sy’n ethol ASEau ar gyfer y wlad gyfan.[1] Mae dwy aelod-wladwriaeth, Gwlad Belg ac Iwerddon, wedi'u hisrannu'n etholaethau, lle cyfrifir canlyniadau etholiadol ar wahân ym mhob etholaeth.[1] Mae'r Almaen, yr Eidal a Gwlad Pwyl wedi'u hisrannu'n ardaloedd etholiadol, lle pennir nifer y cynrychiolwyr ar y lefel genedlaethol yn gymesur â'r pleidleisiau a fwriwyd ym mhob ardal.[1]
Yn yr Almaen, gall pleidiau gwleidyddol gyflwyno rhestrau o ymgeiswyr naill ai ar lefel Länder neu ar lefel genedlaethol.
Ar hyn o bryd, mae pob etholaeth yn defnyddio gwahanol fathau o gynrychiolaeth gyfrannol (PR), ac eithrio'r coleg etholiadol un sedd Almaeneg ei hiaith yng Ngwlad Belg, sy'n defnyddio'r system cyntaf i'r felin. Nid yw'r senedd yn ei chyfanrwydd yn dilyn cynrychiolaeth gyfrannol, oherwydd dosbarthir seddi rhwng aelod-wladwriaethau trwy gymesuredd disgynnol.
Rhestr o etholaethau
golygu
| Etholaeth | Aelod-wladwriaeth | Ardal/Cymuned | Seddi | Cyfanswm seddi'r wlad | Poblogaeth 2012[2] (miloedd) | Arwynebedd[3] (km2) | |||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Ar etholiad | Presennol | Presennol | Cyfanswm | Yn ôl sedd | Cyfanswm | Yn ôl sedd | |||
| Awstria | Awstria | (Gwlad gyfan) | 18 | 19 | 19 | 8,430 | 444 | 83,879 | 4,415 |
| Coleg etholiadol Iseldireg ei iaith | Gwlad Belg | Flemish Community | 12 | 12 | 21 | 6,389 | 532 | 13,521 | 1,127 |
| Coleg etholiadol Ffrangeg ei iaith | French Community of Belgium | 8 | 8 | 4,663 | 583 | 16,152 | 2,019 | ||
| Coleg etholiadol Almaeneg ei iaith | German-speaking Community of Belgium | 1 | 1 | 77 | 77 | 854 | 854 | ||
| Bulgaria | Bwlgaria | (Gwlad gyfan) | 17 | 17 | 17 | 7,306 | 430 | 110,900 | 6,524 |
| Croatia | Croatia | (Gwlad gyfan) | 11 | 12 | 12 | 4,269 | 356 | 56,594 | 4,716 |
| Cyprus | Cyprus | (Gwlad gyfan) | 6 | 6 | 6 | 864 | 144 | 9,251 | 1,542 |
| Y Weriniaeth Tsiec | Y Weriniaeth Tsiec | (Gwlad gyfan) | 21 | 21 | 21 | 10,511 | 501 | 78,866 | 3,756 |
| Denmarc | Denmarc | (Gwlad gyfan) | 13 | 14 | 14 | 5,592 | 399 | 42,916 | 3,065 |
| Estonia | Estonia | (Gwlad gyfan) | 6 | 7 | 7 | 1,323 | 189 | 45,227 | 6,461 |
| Ffindir | Ffindir | (Gwlad gyfan) | 13 | 14 | 14 | 5,414 | 387 | 338,435 | 24,174 |
| Ffrainc | Ffrainc | (Gwlad gyfan) | 74 | 79 | 79 | 66,233 | 838 | 656,412 | 8,309 |
| Yr Almaen | Yr Almaen | Full country, parties can opt for separate lists in the 16 Bundesländer | 96 | 96 | 96 | 81,932 | 853 | 357,162 | 3,720 |
| Gwlad Groeg | Gwlad Groeg | (Gwlad gyfan) | 21 | 21 | 21 | 11,093 | 528 | 131,957 | 6,284 |
| Hwngari | Hwngari | (Gwlad gyfan) | 21 | 21 | 21 | 9,920 | 472 | 93,024 | 4,430 |
| Dulyn | Iwerddon | Dublin and counties Dún Laoghaire–Rathdown, Fingal and South Dublin | 3 | 4 | 14 | 1,271 | 318 | 921 | 230 |
| Canolbarth–Gogledd-Orllewin | Counties Cavan, Donegal, Galway, Kildare, Leitrim, Longford, Louth, Mayo, Meath, Monaghan, Roscommon, Sligo and Westmeath; and the city of Galway | 4 | 5 | 1,635 | 409 | 37,282 | 9,321 | ||
| De | Counties Carlow, Clare, Cork, Kilkenny, Kerry, Laois, Limerick, Offaly, Tipperary, Waterford, Wexford and Wicklow; and the cities of Cork, Limerick and Waterford | 4 | 5 | 1,675 | 335 | 31,935 | 6,387 | ||
| Gogledd-Orllewin | Yr Eidal | Aosta Valley, Liguria, Lombardy, Piedmont | 20 | 20 | 76 | 15,807 | 790 | 57,928 | 2,896 |
| Gogledd-Ddwyrain | Emilia-Romagna, Friuli-Venezia Giulia, Trentino-Alto Adige/Südtirol, Veneto | 14 | 15 | 11,482 | 765 | 62,327 | 4,155 | ||
| Canol | Latium, Marche, Tuscany, Umbria | 14 | 15 | 11,637 | 776 | 58,084 | 3,872 | ||
| De | Abruzzo, Apulia, Basilicata, Calabria, Campania, Molise | 17 | 18 | 13,975 | 776 | 73,800 | 4,100 | ||
| Ynysoedd | Sardinia, Sicily | 8 | 8 | 6,639 | 830 | 49,932 | 6,242 | ||
| Latfia | Latfia | (Gwlad gyfan) | 8 | 8 | 8 | 2,034 | 254 | 64,573 | 8,072 |
| Lithwania | Lithwania | (Gwlad gyfan) | 11 | 11 | 11 | 2,988 | 272 | 65,300 | 5,936 |
| Luxembourg | Luxembourg | (Gwlad gyfan) | 6 | 6 | 6 | 531 | 88 | 2,586 | 431 |
| Malta | Malta | (Gwlad gyfan) | 6 | 6 | 6 | 420 | 70 | 316 | 53 |
| Yr Iseldiroedd | Yr Iseldiroedd | (Gwlad gyfan) | 26 | 29 | 29 | 16,755 | 578 | 41,540 | 1,432 |
| Pomorskie | Gwlad Pwyl | Pomeranian Voivodeship | 3 | 3 | 52 | 2,287 | 762 | 18,310 | 6,103 |
| Pujawsko-pomorskie | Kuyavian-Pomeranian Voivodeship | 2 | 2 | 2,097 | 1,049 | 17,972 | 8,986 | ||
| Podlaskie i Warmińsko-mazurskie | Podlaskie and Warmian-Masurian Voivodeships | 3 | 3 | 2,651 | 884 | 44,360 | 14,787 | ||
| Warsaw | City of Warsaw and part of the Masovian Voivodeship[note 1] | 6 | 6 | 2,795 | 466 | 11,205 | 1,868 | ||
| Mazowieckie | The rest of the Masovian Voivodeship[note 2] | 3 | 3 | 2,499 | 833 | 24,353 | 8,118 | ||
| Łódź | Łódź Voivodeship | 3 | 3 | 2,529 | 843 | 18,219 | 6,073 | ||
| Wielkopolskie | Greater Poland Voivodeship | 5 | 5 | 3,350 | 670 | 15,183 | 3,037 | ||
| Lublin | Lublin Voivodeship | 3 | 3 | 2,169 | 732 | 25,122 | 8,374 | ||
| Podkarpackie | Subcarpathian Voivodeship | 3 | 3 | 2,129 | 710 | 17,846 | 5,949 | ||
| Małopolskie i Świętokrzyskie | Lesser Poland and Świętokrzyskie Voivodeships | 5 | 6 | 4,735 | 789 | 41,537 | 6,923 | ||
| Śląskie | Silesian Voivodeship | 7 | 7 | 4,621 | 660 | 12,333 | 1,762 | ||
| Dolnośląskie i Opolskie | Lower Silesian and Opole Voivodeships | 4 | 4 | 3,928 | 982 | 29,359 | 7,340 | ||
| Lubuskie i Zachodniopomorskie | Lubusz and West Pomeranian Voivodeships | 4 | 4 | 2,745 | 686 | 36,880 | 9,220 | ||
| Portiwgal | Portiwgal | (Gwlad gyfan) | 21 | 21 | 21 | 10,515 | 501 | 92,212 | 4,391 |
| Rwmania | Rwmania | (Gwlad gyfan) | 32 | 33 | 33 | 21,385 | 648 | 238,391 | 7,224 |
| Slofacia | Slofacia | (Gwlad gyfan) | 13 | 14 | 14 | 5,408 | 386 | 49,036 | 3,503 |
| Slofenia | Slofenia | (Gwlad gyfan) | 8 | 8 | 8 | 2,057 | 257 | 20,273 | 2,534 |
| Sbaen | Sbaen | (Gwlad gyfan) | 54 | 59 | 59 | 46,773 | 793 | 505,991 | 8,576 |
| Sweden | Sweden | (Gwlad gyfan) | 20 | 21 | 21 | 9,519 | 453 | 438,576 | 20,885 |
| Cyfanswm | 751 | 705 | 705 | 445,056 | 631 | 4,238,831 | 6,013 | ||
Etholaethau blaenorol
golygu
Denmarc
golyguRoedd gan Ddenmarc etholaeth ar wahân i'r Ynys Las tan 1985, pan dynnodd y diriogaeth ymreolaethol yn ôl o'r Gymuned Economaidd Ewropeaidd (ehangwyd yn ddiweddarach i ddod yn UE).
Ffrainc
golygu
Rhwng 2004 a 2019, rhannwyd Ffrainc yn 8 etholaeth:
- Dwyrain
- Île-de-France
- Massif central-Centre
- Gogledd-Orllewin
- Tiriogaethau Tramor
- De-ddwyrain
- De-orllewin
- Gorllewin
Iwerddon
golyguMae etholaethau Iwerddon wedi newid sawl gwaith:
- 1979 i 2004: Connacht-Ulster, Dulyn, Leinster, Munster
- 2004 i 2014: Dulyn, Dwyrain, Gogledd Orllewin, De
- 2014 hyd heddiw: Dulyn, Canolbarth Gogledd-Orllewin, De
Y Deyrnas Unedig
golygu- Gweler hefyd: Etholaethau seneddol Ewropeaidd yng Nghymru
Cyn i’r Deyrnas Unedig ymadael â’r UE, roedd etholaeth pleidlais sengl drosglwyddadwy 3 aelod yn cwmpasu Gogledd Iwerddon. Newidiodd yr etholaethau sy’n cwmpasu Cymru, Lloegr a’r Alban sawl gwaith:
- Rhwng 1979 a 1994, roedd 78 o etholaethau un aelod cyntaf i’r felin .
- Rhwng 1994 a 1999, roedd 84 o etholaethau un aelod cyntaf i’r felin.
- Rhwng 1999 a 2020, roedd 11 o etholaethau aml-aelod D'Hondt, un ar gyfer pob un o Gymru, yr Alban, a naw rhanbarth Lloegr. O 2004, roedd etholaeth De-orllewin Lloegr hefyd yn cwmpasu Gibraltar .
Etholaeth holl-Ewropeaidd arfaethedig
golyguAr Fai 3, 2022, pasiodd Senedd Ewrop (323 o bleidleisiau i 262) "benderfyniad deddfwriaethol ar ddiwygio cyfraith etholiadol Ewropeaidd".[4] Ymhlith y cynigion mae creu etholaeth 28-aelod ar gyfer yr Undeb gyfan a etholir gan gynrychiolaeth gyfrannol rhestr plaid ar restr ar wahân i etholiadau ar gyfer etholaethau rhanbarthol.[5] Fodd bynnag, ym mis Gorffennaf 2023, cafodd y cyfeiriad ato ei ddileu gan y Cyngor Ewropeaidd.[6]
Gweler hefyd
golyguCyfeiriadau
golygu- ↑ 1.0 1.1 1.2 1.3 Oelbermann, Kai-Friederike; Palomares, Antonio; Pukelsheim, Friedrich (2010). "The 2009 European Parliament Elections: From Votes to Seats in 27 Ways". European Electoral Studies 5 (1): 148–182. http://ispo.fss.muni.cz/uploads/EVS/010/EVS2_2010_4.pdf. Gwall cyfeirio: Tag
<ref>annilys; mae'r enw "oelbermann2010" wedi'i ddiffinio droeon gyda chynnwys gwahanol - ↑ Eurostat (14 March 2014). "Average annual population (1000) by NUTS 2 region". Cyrchwyd 26 May 2014.
- ↑ Eurostat (19 May 2014). "Total area and land area by NUTS 2 region". Cyrchwyd 26 May 2014.
- ↑ https://www.europarl.europa.eu/doceo/document/TA-9-2022-0129_EN.html Gweler Erthygl 15 Union-wide constituency
- ↑ Kurmayer, Nikolaus J. (2022-05-03). "European Parliament agrees position on EU election law overhaul". www.euractiv.com (yn Saesneg). Cyrchwyd 2022-05-03.
- ↑ "European Parliament set to grow by 15 MEPs in 2024". POLITICO (yn Saesneg). 2023-07-28. Cyrchwyd 2023-08-30.
Gwall cyfeirio: Mae tagiau <ref> yn bodoli am grŵp o'r enw "note", ond ni ellir canfod y tag <references group="note"/>