T. Llew Jones

Nofelydd a bardd oedd Thomas Llewelyn Jones (11 Hydref 1915 – 9 Ionawr 2009), a ysgrifennai fel T. Llew Jones. Bu'n ysgrifennu am dros hanner canrif, ac mae'n un o awduron llyfrau plant mwyaf poblogaidd a chynhyrchiol Cymru.

T. Llew Jones
Cadeirio T. Llew Jones yn Eisteddfod Genedlaethol 1958.
Ganwyd	11 Hydref 1915  Pentrecwrt
Bu farw	9 Ionawr 2009
Dinasyddiaeth	Cymru
Alma mater	Ysgol Dyffryn Teifi
Galwedigaeth	llenor, bardd, awdur plant
Plant	Iolo Ceredig Jones, Emyr Llywelyn

Bywgraffiad

Ganed ef ym Mhentre-cwrt, Sir Gaerfyrddin. Mynychodd Ysgol Gynradd Capel Graig ac Ysgol Ramadeg Llandysul. Bu'n athro ac yna'n brifathro am 35 mlynedd yn Ysgol Gynradd Tre-groes ac yna yn Ysgol Gynradd Coed-y-Bryn ger Llandysul. Daeth i amlygrwydd fel bardd pan enillodd Gadair yn Eisteddfod Glyn Ebwy (1958) ac eto y flwyddyn ganlynol yn Eisteddfod Genedlaethol Cymru Caernarfon 1959.

Er iddo barhau i farddoni, daeth yn fwyaf adnabyddus fel awdur nofelau plant. Mae ambell lyfr yn seiliedig ar gymeriadau hanesyddol fel Barti Ddu a Twm Siôn Cati. Cyhoeddodd dros 50 o lyfrau i gyd, y rhan fwyaf yn nofelau ond ambell un ffeithiol hefyd, megis Ofnadwy Nos, sef hanes llongddrylliad y Royal Charter. Addaswyd nifer o'i lyfrau ar gyfer teledu a chyfieithwyd nifer i'r Saesneg ac ambell un i ieithoedd eraill, megis Llydaweg.

Rhoddwyd gradd MA er anrhydedd iddo gan Brifysgol Cymru ym 1977, ac enillodd Wobr Mary Vaughan Jones am ei gyfraniad at lenyddiaeth blant. Ym mis Mawrth 2005, bron yn 90 oed, enillodd y gadair yn Eisteddfod Cymdeithas Ceredigion.

Roedd T. Llew Jones hefyd yn ymwneud â gwyddbwyll. Roedd yn un o'r rhai wnaeth arwain ymgyrch lwyddiannus i weld Undeb Gwyddbwyll Cymru yn torri'n rhydd o Ffederasiwn Gwyddbwyll Prydain (fel yr oedd bryd hynny) ac yn ymuno â FIDE fel aelod annibynnol ym 1970. Roedd hyn yn galluogi i Gymru gystadlu fel gwlad ar ei phen ei hun yn yr Olympiad Gwyddbwyll, a bu T. Llew yn rheolwr tîm Cymru yn Olympiad Nice, 1974.

Sefydlodd a rhedodd Gymdeithas Gwyddbwyll Dyfed, ei chynghrair, Clwb Gwyddbwyll Aberteifi, a Chyngres Agored Dyfed. Pan fu farw, yr oedd yn Is-lywydd Undeb Gwyddbwyll Cymru, ac yn Llywydd am Oes Cynghrair Gwyddbwyll Dyfed. Sefydlodd T. Llew hefyd gylchgrawn Y Ddraig, a bu'n olygydd ar y cylchgrawn wrth iddo dyfu o fod yn gylchlythyr Cymdeithas Gwyddbwyll Dyfed i fod yn gylchgrawn gwyddbwyll Cymru yn ystod y 1970au. Mae hefyd wedi ysgrifennu llyfr yn y Gymraeg ar wyddbwyll gyda'i fab, Iolo.

Roedd yn dad i'r gwleidydd Emyr Llewelyn, y chwaraewr gwyddbwyll rhyngwladol Iolo Ceredig Jones ac Eira Prosser.

Yn 2012, enwyd ysgol gynradd newydd, Ysgol T Llew Jones, ym Mrynhoffnant ger Llandysul, ar ei ôl. Roedd yr ysgol yn cymryd lle pedair ysgol Blaenporth, Glynarthen, Rhydlewis a Phontgarreg.

Trysorfa T. Llew Jones (2012) Trysorfa T. Llew Jones (2012)  Trysor y Môr-ladron (1960) Trysor y Môr-ladron (1960)

Llyfryddiaeth

Llyfrau gan T. Llew Jones

Teitl	Nodiadau	Cyhoeddwyd
Merched y Môr a Chwedlau Eraill		1958, Gwasg Aberystwyth |
Trysor Plasywernen		1958, [dim cyhoeddwr]
Y Llyfr Difyr		1960, Gwasg Aberystwyth
Trysor y Môr-ladron	wedi'i addasu i'r Saesneg gan Catrin Gerallt fel Captain Morgan and the Pirate Treasure (Pont Books, 2015)	1960, Llyfrau'r Dryw
Y Merlyn Du	o'r ddrama radio Tanglemane gan Tudur Watkins	1960, Gwasg Aberystwyth
Anturiaethau Twm Siôn Cati: Y Ffordd Beryglus		1963, CLC
Penillion y Plant	darluniwyd gan Jac Jones	1965, Gwasg Gomer
Llyfrau Darllen Newydd: Llyfr 1		1965, Cymdeithas Lyfrau Ceredigion
Llyfrau Darllen Newydd: Llyfr 2		1965, Cymdeithas Lyfrau Ceredigion
Llyfrau Darllen Newydd: Llyfr 3		1965, Cymdeithas Lyfrau Ceredigion
Llyfrau Darllen Newydd: Llyfr 4		1965, Cymdeithas Lyfrau Ceredigion
Anturiaethau Twm Siôn Cati: Ymysg Lladron		1965, Cymdeithas Lyfrau Ceredigion
Gwaed ar eu Dwylo		1966, Gwasg Gomer
Sŵn y Malu: Cyfrol o Farddoniaeth T. Llew Jones	barddoniaeth	1967, Gwasg Gomer
Anturiaethau Twm Siôn Cati: Dial o'r Diwedd		1968, Cymdeithas Lyfrau Ceredigion
Yr Ergyd Farwol		1969, Gwasg Gomer
Corn, Pistol a Chwip		1969, Gwasg Gomer
Gormod o Raff		1970, Gwasg Gomer
Y Corff ar y Traeth		1970, Gwasg Gomer
Ofnadwy Nos	llyfr ffeithiol	1971, Gwasg Gomer
Barti Ddu o Gasnewy' Bach		1973, Christopher Davies
Cerddi Newydd i Blant (o Bob Oed)	barddoniaeth	1973, Gwasg Gomer
Un Noson Dywyll		1973, Gwasg Gomer
Cri'r Dylluan		1974, Gwasg Gomer
Cyfrinach y Lludw		1975, Gwasg Gomer
Tân ar y Comin	enillydd Gwobr Tir na n-Og; wedi'i addasu i'r Saesneg gan Carol Byrne Jones fel Gipsy Fires (Pont Books, 1994)	1975, Gwasg Gomer
Arswyd y Byd!		1975, Gwasg Gomer
Rwy'i am fod … Yn Ddoctor		1976, Gwasg Gomer
Ysbryd Plas Nant Esgob		1976, Gwasg Gomer
Helicopter! Help!: a Storïau Eraill		1976, Christopher Davies
Pethe Plant		1976, Gwasg Gomer
Lawr ar Lan y Môr: Storïau am Arfordir Dyfed		1977, Gwasg Gomer
Dirgelwch yr Ogof		1977, Gwasg Gomer
Dysgu Difyr: Llyfr Amgylchedd i Ysgolion a Chartrefi		1977, Gwasg Gomer
Cerddi '79		1979, Gwasg Gomer
'Slawer Dydd	atgofion	1979, Gwasg Gomer
Tales the Wind Told	straeon i blant	1979, Gwasg Gomer
A Chwaraei di Wyddbwyll?	gyda Iolo Ceredig Jones	1980, Gwasg Gomer
O Dregaron i Bungaroo		1981, Gwasg Gomer
Berw Gwyllt yn Abergwaun: Hanes Rhyfedd Glaniad y Ffrancod yn Abergwaun yn 1797		1986, Gwasg Carreg Gwalch
Canu'n Iach!	barddoniaeth	1987, Gwasg Gomer
Lleuad yn Olau	enillydd Gwobr Tir na n-Og; wedi'i addasu i'r Saesneg gan Gillian Clarke fel One Moonlit Night (Pont Books, 1991)	1989, Gwasg Gomer
Cyfrinach Wncwl Daniel: Hanes Rhyfedd Hen Feddyginiaeth Lysieuol	gyda Dafydd Wyn Jones	1992, Gwasg Gomer
Cancer Curers - Or Quacks?: The Story of a Secret Herbal Remedy	gyda Dafydd Wyn Jones Cyfieithiad gan Dafydd Wyn Jones o Cyfrinach Wncwl Daniel	1993, Gwasg Gomer
Y Gelyn ar y Trên	yn seiliedig ar The Trainspotters gan Graham Jones	1994, Gwasg Gomer
Hen Gof: Ysgrifau Llên Gwerin		1996, Gwasg Carreg Gwalch
Modrwy Aur y Bwda: a Storïau Eraill		1997, Gwasg Gomer
Storïau Cwm-Pen-Llo	pedair stori a gyhoeddwyd yn wreiddiol fel rhan o Pethe Plant (1976)	2001, Gwasg Carreg Gwalch
Fy Mhobol I	hunangofiant	2002, Gwasg Gomer

Llyfrau a olygwyd gan T. Llew Jones

• Cerddi Gwlad ac Ysgol (Gwasg Aberystwyth, 1957)
• Ail Gerddi Isfoel: Ynghŷd â Hunangofiant Byr (Gwasg Gomer, 1965)
• Y Gwron o Dalgarreg: Cyfrol Deyrnged i'r Diweddar T. Ll. Stephens (Cymdeithas Lyfrau Ceredigion, 1967)
• Alun Cilie, Cerddi Pentalar (Gwasg Gomer, 1976)
• D. S. Jones, Hud yr Hydref: Cerddi D. S. Jones, Llanfarian (Gwasg Gomer, 1976)
• Dafydd Jones (Isfoel), Cyfoeth Awen Isfoel (Gwasg Gomer, 1981)
• William Crwys Williams, Cerddi Bardd y Werin: Detholiad o Farddoniaeth Crwys (Gwasg Gomer, 1994)
• Geiriau a Gerais (Gwasg Gomer, 2006) [blodeugerdd o farddoniaeth]

Llyfrau a addaswyd i'r Gymraeg gan T. Llew Jones

• Robert Louis Stevenson, Ynys y Trysor (Gwasg Mynydd Mawr, 1986)
• Jules Verne, Rownd y Byd mewn 80 Diwrnod (Gwasg Gomer, 1986)
• Kevin Crossley-Holland, Storm (Gwasg Gomer, 1987)
• Christopher Maynard, Popeth am Ysbrydion (Gwasg Gomer, 1987)
• Dyan Sheldon, Cân y Morfilod (Cymdeithas Lyfrau Ceredigion, 1993)
• Mauri Kunnas, Santa (Cymdeithas Lyfrau Ceredigion, 1993)
• John Ryan, Jona Ym Mol y Morfil (Gwasg Cambria, 1994)
• Alison Morgan, Lladron Defaid (Gwasg Gomer, 2001)

Casgliadau gan olygyddion eraill

• Y Môr yn eu Gwaed, gol. Siân Lewis (Gwasg Gomer, 1997) [detholiad o rannau o'i nofelau cyffrous]
• Trysorfa T. Llew Jones, gol. Tudur Dylan Jones (Gwasg Gomer, 2004)
• Y Fro Eithinog: Casgliad o Gerddi T. Llew Jones, gol. Idris Reynolds (Gwasg Gomer, 2015)

Cryno-ddisgiau

• Lleuad yn Olau: Chwedlau Traddodiadol o Gymru, Tachwedd 2003, ail-gyhoeddwyd Chwefror 2005 (Tympan)

Llyfrau am T. Llew Jones

• Siân Teifi, Cyfaredd y Cyfarwydd: Astudiaeth o Fywyd a Gwaith y Prifardd T. Llew Jones (Gwasg Cambria, 1982)
• Cyfrol Deyrnged y Prifardd T. Llew Jones, gol. Gwynn ap Gwilym (Cyhoeddiadau Barddas, 1982)
• Bro a Bywyd: T. Llew Jones, gol. Jon Meirion Jones (Cyhoeddiadau Barddas, 2010)
• Idris Reynolds, Tua'r Gorllewin ... Cofiant T. Llew Jones (Cyhoeddiadau Barddas, 2011)