Aachen
Dinas hynafol yng ngorllewin yr Almaen yw Aachen (Ffrangeg: Aix-la-Chapelle, Iseldireg: Aken). Fe'i lleolir yn nhalaith Gogledd Rhein-Westphalia ger y ffin bresennol â Gwlad Belg a'r Iseldiroedd. Mae'n ganolfan ddiwydiannol gyda gweithfeydd dur a haearn. Sefydlwyd prifysgol dechnegol yno ym 1870.
 | |
 | |
| Math |
dinas annibynnol yr Almaen, dinas fawr, bwrdeistref yr Almaen, tref goleg, border town, spa town, bwrdeistref trefol yr Almaen, dinas imperialaidd rydd  |
|---|---|
|
| |
| Poblogaeth |
246,272 |
| Anthem |
Urbs Aquensis |
| Pennaeth llywodraeth |
Marcel Philipp |
| Cylchfa amser |
CET, UTC+01:00, UTC+2 |
| Gefeilldref/i |
Reims, Toledo, Ningbo, Naumburg (Saale), Arlington County, Tref y Penrhyn, Kostroma, Sarıyer, Liège, Montebourg, Halifax, Tref y Penrhyn |
| Daearyddiaeth | |
| Rhan o'r canlynol |
Y Rheindir |
| Sir |
Aachen cities region |
| Gwlad |
 Yr Almaen |
| Arwynebedd |
160.85 km² |
| Uwch y môr |
173 metr, 410 metr, 125 metr |
| Gerllaw |
Wurm |
| Yn ffinio gyda |
Herzogenrath, Würselen, Eschweiler, Stolberg, Roetgen, Raeren, Kelmis, Plombières, Vaals, Gulpen-Wittem, Simpelveld, Heerlen, Kerkrade |
| Cyfesurynnau |
50.7762°N 6.0838°E |
| Cod post |
52062, 52063, 52064, 52065, 52066, 52067, 52068, 52069, 52070, 52071, 52072, 52073, 52074, 52075, 52076, 52077, 52078, 52079, 52080 |
| Swydd pennaeth y Llywodraeth |
Arglwydd Maer |
| Pennaeth y Llywodraeth |
Marcel Philipp |
Aachen oedd prifddinas ogleddol yr Ymerodraeth Lân Rufeinig yn nheyrnasiad Siarlymaen. Cafodd Siarlymaen ei gladdu yn yr eglwys gadeiriol a godwyd ganddo yn 796, yn y flwyddyn 814, ac arferid coroni'r Ymerodron Glân Rhufeinig yno ar ôl hynny.
Cafodd y ddinas ei difrodi'n sylweddol yn ystod yr Ail Ryfel Byd. Hi oedd y ddinas fawr gyntaf yn yr Almaen i gael ei chipio gan y Cynghreiriaid, ym 1944.