Berberiaid

Berberiaid
Enghraifft o'r canlynol	grŵp ethnig
Math	llwyth, Afroasiatic peoples
Poblogaeth	24,000,000
Crefydd	Swnni, cristnogaeth, iddewiaeth
Rhan o	Afroasiatic peoples
Yn cynnwys	Kabyle people, Chaoui people, Tachelhit people, Riffian people, Ghomara
Gwladwriaeth	Moroco, Algeria, Niger, Mali, Libia, Bwrcina Ffaso, Tiwnisia, Mawritania, Yr Aifft
	Ffeiliau perthnasol ar Gomin Wicimedia

Grŵp ethnig yng Ngogledd Affrica yw'r Berberiaid. Hwy yw trigolion brodorol yr ardal o Ogledd Affrica i'r gorllewin o ddyffryn Afon Nîl ac i'r gogledd o Afon Niger. Ieithoedd brodorol y Berberiaid yw'r ieithoedd Berber, sy'n gangen o'r ieithoedd Affro-Asiaidd. Erbyn heddiw, mae llawer o'r Berberiaid yn Arabeg eu hiaith, ond mae rhwng 14 a 25 miliwn o siaradwyr yr ieithoedd Berber yn byw yng Ngogledd Affrica, y rhan fwyaf yn Algeria a Moroco, ond hefyd mewn rhannau eraill o'r Maghreb a thu hwnt.

Kabylie yw'r enw Berber am diriogaeth y Berberiaid yn y Maghreb. Defnyddir yr enw weithiau i olygu tiriogaeth draddodiadol y Berberiaid yn ei chyfanrwydd - ac felly'n cynnwys rhannau mawr o Foroco ac Algeria a darn o Tiwnisia - ond am resymau gwleidyddol mae'n tueddu i gael ei gyfyngu i'r rhan o Algeria sy'n gadarnle i'r Berberiaid heddiw.

Enw llawer o'r Berberiaid arnynt eu hunain yw Imazighen (unigol Amazigh) neu amrywiad o hyn, efallai'n golygu "y bobl rydd" ond mae amheuaeth ynglŷn â hyn. Enw'r Rhufeiniaid ar rai o'r Berber oedd y "Mazices", oedd a'r ystyr "dynion rhydd" yn ôl Leo Africanus. Daw'r gair "Berber" o'r Arabeg.

Ymosodiadau ar Gymru

Yn y 16g a’r 17g cododd Syr Thomas Mostyn o ardal Llandudno bedwar tŵr ar arfordir gogledd Cymru fel mannau gwylio, rhag ymosodiadau y Berberiaid (neu'r 'Barbari') o Ogledd Affrica a'r Twrc. Dyma'r pedwar: Tŵr Bryniau (neu 'Cadair Freichiau Nain'), Cadair y Rheithor (Llandrillo yn Rhos), Bryn Tŵr (Abergele) a Thŵr Chwitffordd.

Felly, roedd gan Deulu Mostyn bedwar tŵr i gadw golwg ar fôr-ladron Barbari ac roedd yn bosib anfon neges o'r naill i'r llall (drwy gynnau coelcerth, rhan amlaf) pan oedd angen. Er hynny, does yna ddim tystiolaeth bod ‘Môr-ladron Barbari’ wedi ymosod ar Ogledd Cymru.

Tŵr Bryniau, neu 'Cadair Freichiau Nain'
Tŵr ychwanegol Eglwys Rhos, neu 'Cadair y Rheithor
Tŵr Abergele - 'Bryn Tŵr'
'Tŵr Allt y Garreg', Chwitffordd

Berberiaid enwog

Apuleius, awdur Lladin
Septimius Severus, ymerawdwr Rhufeinig
Awstin o Hippo, sant ac awdur, un o dadau'r eglwys
Ibn Battuta, fforiwr ac awdur
Abd El-Kader, arweinydd gwrthryfel a llenor
Zinedine Zidane, pêl-droediwr