Cynhadledd Cairo (1943)
Cynhaliwyd Cynhadledd Cairo (a elwir hefyd yn "SEXTANT"), yn Cairo, prifddinas yr Aifft rhwng 22-26 Tachwedd 1943. Diffiniodd safle'r Cynghreiriaid yn erbyn Ymerodraeth Siapan yn ystod yr Ail Ryfel Byd a gwnaed penderfyniadau am ddyfodol Asia yn y cyfnod ôl-Ryfel. Mynychwyd y cyfarfod gan Arlywydd yr Unol Daleithiau, Franklin Roosevelt, Prif Weinidog y Deyrnas Unedig, Winston Churchill, a Chiang Kai-shek dros Gweriniaeth Tsieina (di-gomiwnyddol).
 | |
| Enghraifft o'r canlynol | cynhadledd  |
|---|---|
| Daeth i ben | 7 Rhagfyr 1943 |
| Gwlad |  UDA  Gweriniaeth Tsieina .svg){kind=small} Prydain Fawr |
| Dechrau/Sefydlu | 22 Tachwedd 1943 |
| Dechreuwyd | 22 Tachwedd 1943 |
| Daeth i ben | 26 Tachwedd 1943 |
| Gwladwriaeth | Yr Aifft |
| Rhanbarth | Cairo |
 Ffeiliau perthnasol ar Gomin Wicimedia | |
Cyd-destun golygu
Ar ddechrau'r Gynhadledd, y frwydr Tsieineaidd yn erbyn Japan oedd y brif thema. Yn wahanol i ewyllys Winston Churchill, a oedd yn gweld y theatr weithredu hon yn amherthnasol, addawodd Franklin D. Roosevelt wrth y Cadfridog Tsieiniaidd, y byddai'n gweithredu glaniad ar raddfa fawr ar Bae Bengal. Pryder Prif Weinidog Prydain oedd y byddai'r glaniadau arfaethedig yr oedd ef yn deisyfu, ym Môr y Canoldir a Normandi yn cael eu gwanhau, petai hyn yn digwydd. Erbyn Cynhadledd Tehran a gynhaliwyd ond rhai wythnosau'n hwyrach, ac yng ngwydd Stalin ond nid Chiang Kai-shek llwyddodd Churchill i atal Arlywydd America o'r syniad hwn.
Yna cyfarfu penaethiaid staff America a Phrydain ar 24 Tachwedd i drafod sut i symud ymlaen gyda'r brwydro yng Ngogledd Orllewin Ewrop a Môr y Canoldir; ni chymerodd y lleng Tsieineaidd ran ynddo. Ailadroddodd Churchill bwysigrwydd glaniad Normandi a pharodrwydd Prydain i wneud hynny; eglurodd hefyd ei strategaeth ym Môr y Canoldir, a oedd yn cynnwys glanio ar ynys Rhodes (sydd yn perthyn bellach i Wlad Groeg ond a oedd yn drefedigaeth Eidalaidd ar y pryd) yn ogystal â goresgyniad cynnar dinas Rhufain. Cytunwyd y dylai'r Partizans yn Iwgoslafia hefyd dderbyn cyflenwadau'n well. Yr un diwrnod, fodd bynnag, cyfarfu Ysgrifennydd Tramor Prydain, Anthony Eden, yn Cairo gan adrodd am benderfyniad Twrci i wrthod mynd i mewn i’r Rhyfel yn erbyn yr Almaen. Effeithiodd hyn yn fawr ar gynlluniau Churchill, yn enwedig ym Môr y Canoldir.
Deilliannau'r Gynhadledd golygu
Llofnodwyd "Datganiad Cairo" ar 27 Tachwedd 27 1943 a'i wneud yn gyhoeddus mewn datganiad ar y radio ar 1 Rhagfyr, gan nodi bwriad y Cynghreiriaid i barhau i ddefnyddio grym milwrol hyd nes i Siapan ildio'n ddiamod. Roedd tri prif gymal i'r Datganiad:
- "Byddai Japan yn cael ei thynnu o'r holl ynysoedd yn y Môr Tawel yr oedd wedi'u meddiannu neu eu cipio ers dechrau'r Rhyfel Byd Cyntaf yn 1914."
- "Byddai'r holl diriogaethau yr oedd Japan wedi'u cymryd o'r Tsieineaid, fel Manchuria, Formosa (a elwir yn Taiwan bellach) a'r Ynysoedd Penghu (sydd yn gorwedd rhwng Taiwan a Tsiena), yn cael eu hadfer i Weriniaeth Tsieina."
- "Maes o law, byddai Corea (oedd yn unedig ar y pryd) yn dod yn annibynnol ac yn rhydd."
Dychwelyd i Cairo golygu
Wedi cynnal Cynhadledd Tehran (28 Tachwedd - 1 Rhagfyr 1943) dychwelodd Roosevelt a Churchill yn ôl eto yn Cairo (4-6 Rhagfyr 1943) i gynnal trafodaethau gydag Arlywydd Twrci, İsmet İnönü. Bwriad y ddau arweinydd oedd cymell İnönü i dod â Thwrci i mewn i'r rhyfel yn erbyn yr Almaen a'r Eidal. Roedd y ddau gyfarfod yn rhedeg o dan y gair côd, "sextant".
Ôl-nodyn golygu
Glynodd y partïon wrth y cytundebau ar bob cyfrif, dim ond Ynysoedd Ryūkyū (cadwyn o ynysoedd bychain sy'n ymestyn i'r de o Siapan fel bwa tuag at Taiwan), a feddiannwyd yn ddiweddarach yn y Rhyfel, a ddychwelwyd i Japan yn 1971. Dilynwyd Cynhadledd Cairo ei hun bron yn syth gan Gynhadledd Tehran ar 28 Tachwedd 1943, lle gwelwyd Stalin ar ran yr Undeb Sofietaidd ond nid Kai-shek ar ran y Tsieiniaid.
Cynadleddau Pwysig Eraill golygu
- Cytundeb Heddwch Paris, 29 Gorffennaf - 15 Hydref 1946
- Cynhadledd Potsdam, 17 Gorffennaf - 2 Awst 1945
- Cynhadledd Yalta, 4 - 11 Chwefror 1945
- Cynhadledd Quebec (1944), 12 - 16 Medi 1944
- Cynhadledd Tehran, 28 Tachwedd - 1 Rhagfyr 1943
- Cynhadledd Cairo (1943), 22 - 26 Tachwedd 1943
- Cynhadledd Quebec (1943), 17-24 Awst 1943
- Cynhadledd Casablanca, 14 - 24 Ionawr 1943