Edeirnion

Cwmwd a bro yng ngogledd Cymru a fu'n rhan o Bowys ac wedyn o Wynedd yn yr Oesoedd Canol yw Edeirnion (ceir y ffurf hynafiaethol Edeyrnion weithiau hefyd). Yn ôl traddodiad fe sefydlwyd gan Edern, un o feibion Cunedda, a roddodd iddo ei enw.

Edeirnion

Math	ardal hanesyddol, cwmwd
Daearyddiaeth
Gwlad	Cymru
Yn ffinio gyda	Penllyn, Dinmael, Dyffryn Clwyd (cantref), Iâl
Cyfesurynnau	52.947°N 3.417°W

Teyrnasoedd Cymru 400-800

(y map gwreiddiol gan William Rees 1959 Atgynhyrchwyd yn 'Hanes Cymru' gan John Davies)
Môn G w y n e d d Rhos Tegeingl Rhufoniog Rhufoniog Dunoding Meirionnydd Pen- llyn Edeyrn- ion C l a w d d O f f a P o w y s Arwystli Gwrth- eyrnion Buellt Maelienydd Elfael Ceredigion Brycheiniog Morgannwg Glywysing Ewias Erging Gwent Gŵyr Dyfed S e i s y l l w g Y Môr Celtaidd Cilometr

Lleoliad Edeirnion ar fap braslun o brif israniadau Powys

Ffiniai'r cwmwd â chantref Penllyn ac arglwyddiaeth Dinmael i'r gorllewin, cymydau Colion a Llannerch (cantref Dyffryn Clwyd) a Iâl i'r gogledd, cymydau Nanheudwy a Cynllaith (Swydd y Waun) i'r dwyrain, a chantref Mochnant i'r de.

Dominyddir yr ardal gan Ddyffryn Edeirnion ac Afon Dyfrdwy. Yma y ceid y tir ffwrythlonaf, rhwng y bryniau i'r gogledd, i gyfeiriad Dinmael, a mynyddoedd Y Berwyn i'r de. Corwen oedd canolfan bwysicaf y cwmwd.

Am y rhan fwyaf o'r Oesoedd Canol bu Edeirnion yn rhan o deyrnas Powys, ond daeth i feddiant Gwynedd ar ddechrau'r 13g. Yn ddiweddarach daeth yn rhan o'r Sir Feirionnydd newydd a grewyd mewn canlyniad i Statud Rhuddlan yn 1282. Roedd yn un o gadarnleoedd Owain Glyndŵr ar ddechrau'r 15g. Erbyn heddiw mae'r rhan fwyaf o diriogaeth yr hen gwmwd yn gorwedd yn Sir Ddinbych.

Cofnodir y plwyfi canlynol yn yr ardal yn 1293:

• Betws Gwerful Goch
• Corwen
• Llandrillo
• Llangar
• Llansanffraid Glyndyfrdwy

Cyfeiriadau

Gweler hefyd

• Cantrefi a chymydau Cymru
• Dyffryn Edeirnion

   Eginyn erthygl sydd uchod am hanes Cymru. Gallwch helpu Wicipedia drwy ychwanegu ato.