Hwyliau'n Codi

Cynhyrchiad theatr Cymraeg gan Theatr Bara Caws yw Hwyliau'n Codi. Fe lwyfannwyd y gwaith am y tro cyntaf yn nhymor yr Hydref 1979. Dyma un o gynyrchiadau cyntaf y cwmni, yn dilyn llwyddiant y sioe Bargen am y chwarelwyr.

Hwyliau'n Codi

Enghraifft o'r canlynol	gwaith llenyddol
Awdur	Theatr Bara Caws
Cyhoeddwr	Gwasg Carreg Gwalch
Gwlad	Cymru
Iaith	Cymraeg
Dyddiad cyhoeddi	1 Mawrth 1996
Pwnc	Dramâu Cymraeg
Argaeledd	mewn print
ISBN	9780863813610
Tudalennau	64
Cyfres	Cyfres I'r Golau

Gwasg Carreg Gwalch a gyhoeddodd y gyfrol a hynny fel rhan o Gyfres I'r Golau yn 1996. Yn 2013 roedd y gyfrol mewn print.

Disgrifiad byr

Cynhyrchiad theatr yn portreadu caledi bywyd morwyr ydi Hwyliau'n Codi a thrachwant perchenogion llongau yn y 19g. Cyfuniad o olygfeydd a chaneuon a grëwyd gan y cwmni yw'r gwaith, ar ffurf theatr Agitprop.

"Hanes y brodyr Davies o Borthaethwy ym Môn, [John Davies, Robert Davies a Richard Davies] meistri llongau yn ail hanner y ganrif ddiwethaf. Ym 1905 bu farw'r olaf o'r brodyr, Robert yn 89 oed. Er iddo fel Methodist pybyr roi miloedd ar filoedd o bunnau i godi capeli, ac at achosion da, gadawodd dros bedwar can mil o bunnau yn ei ewyllys. Nid mor hir oedd bywyd y rhan fwyaf o'r morwyr cyffredin a hwyliai yn llongau'r Daviesiaid, ac 'roedd y bwyd mor brin ar eu bwrdd fel nad oedd llawer o wylanod yn dilyn y longau. Dyna pam y'u llys-enwyd yn "one-gull ships""

Mae'r stori yn gorgyffwrdd â chymeriadau hanesyddol eraill fel y Parch Henry Rees, Lerpwl.

"Morwyr yn hytrach na byd y chwarelwr sydd yma", eglura Aled Eames yn y rhagymadrodd i'r cyhoeddiad ym 1996; "Ond yn y ganrif ddiwethaf roedd bron cymaint o fechgyn ifainc Cymru yn mynd i'r môr ag i'r chwarel neu'r pwll glo, yn enwedig o ardaloedd amaethyddol arfordir Cymru".

Cymeriadau

• John Davies - y brawd hynaf a dyn busnes craff
• Robert Davies - yr ail frawd, philanthrobydd, dyn ar ben ei hun
• Richard Davies - y brawd ieuengaf, Aelod Seneddol Môn, dyn handsome
• Ann Davies - merch y Parch Henry Rees, Lerpwl, mewn cariad efo Richard
• Charles Pierce - cefnder y brodyr, Maer Bangor, credwr mewn ehangu
• Mesach Roberts - drugist, dyn ffeind, cyfaill y plant
• Clarc
• Capten
• Mêt
• Morwyr
• Gweddw
• Hogyn
• Crimp
• ac amryfal gymeriadau isel ac amheus eraill

Caneuon

Cafodd dwy gân a blas o ddeialog y sioe wreiddiol eu recordio ym 1981 ar record Theatr Bara Caws, Mae o'n brifo 'nghlust i. Catrin Edwards oedd y gyfansoddwraig.

• Arwrgerdd Britannia a Robert, a Richard a John
• Llestr Egwan

Cynyrchiadau nodedig

1970au

Poster Hwyliau'n Codi gan Theatr Bara Caws 1979

Llwyfannwyd a chrëwyd y cynhyrchiad yma gan aelod o Theatr Bara Caws yn Hydref 1979. Yr aelodau dan sylw ar y pryd oedd Dyfan Roberts, Iola Gregory, Falmai Jones, Myrddin Jones ac Owen Garmon. Cerddorion: Catrin Edwards, Bethan Miles; cyfarwyddwr Gruffydd Jones.

Derbynniodd y cwmni adolygiadau ffafriol iawn ar y pryd. Dyma oedd gan Eifion Glyn i'w ddweud yn Y Cymro yn Nhachwedd 1979: "Mae yna elfen o feirniadaeth gymdeithasol yn y ddrama hon, fel ag yr oedd yng nghynhyrchiad gwych arall y cwmni, Bargen. Ond nid trwy bregethu y trosglwyddir y neges. Dychan yw'r arf a ddefnyddir i'w gyrru hi adref."

Yn Neuadd Idris Dolgellau gwelodd y llenor Marion Eames y cynhyrchiad: "Er mai dim ond ychydig o focsys oedd y celfi ar y llwyfan, fe'm hyrddiwyd o dristwch i chwerthin, yr emosiynau ar drugaredd y cwmni yn llwyr. Dyma beth yw theatr."

Roedd gweld y cynhyrchiad gwreiddiol yn brofiad cyffrous i'r actores Betsan Llwyd, a ddaeth maes o law, yn arweinydd artistig Theatr Bara Caws: "...gweld y criw gwreiddiol yn cyflwyno Hwyliau’n Codi yn Neuadd Pantycelyn, Aberystwyth ddiwedd y 1970au agorodd fy llygaid i bosibiliadau gwirioneddol gyffrous theatr Gymraeg, a pherfformiad Iola [Gregory] wedi serio ar fy nghof."

Mae tair cân o'r sioe wedi'u cynnwys ar y record Mae o'n brifo 'nghlust i gan Theatr Bara Caws a ryddhawyd ym 1981.

Poster Hwyliau'n Codi 2013

2010au

Ail-lwyfannwyd y cynhyrchiad gan Theatr Bara Caws yn 2013 gyda'r actorion Rhian Blythe, Rhodri Siôn, Mirain Haf, Gwion Aled Williams a Carwyn Jones. Cyfarwyddwr oedd Betsan Llwyd.

Un fu'n gweld y cynhyrchiad newydd oedd yr adolygydd theatr Lowri Haf Cooke a nododd: "Mae sioe oesol, aml-haenog Hwyliau’n Codi yn cynnig adloniant o’r radd flaenaf a hanes tu hwnt o ddadlennol. Ond os am gynhyrchiad gwleidyddol i danio cynulleidfa gyfoes, rhaid aros am rifiw gwreiddiol sy’n ymateb i sefyllfa heddiw. [...] Ymysg y criw gwreiddiol yr oedd Iola Gregory, ac roedd sicrhau cyfraniad ei merch hi Rhian Blythe ar gyfer yr adfywiad yn stynt PR a weithiodd yn dda wrth greu diddordeb."

Gweler hefyd

• Rhestr llyfrau Cymraeg
• Wicipedia:Wicibrosiect Llyfrau Gwales