Cytundeb San Francisco (1951)
Trafodaeth heddwch rhwng Japan a 49 o wledydd a gymerodd ran yn yr Ail Ryfel Byd oedd Cytundeb San Francisco (Japaneg: 日本国との平和条約, Nihon-koku to no Heiwa-Jōyaku). Fe’i cynhaliwyd yn San Francisco, yn yr Unol Daleithiau, ym mis Medi 1951 ac arweiniodd at arwyddo’r cytundeb ar yr 8 Medi yn y War Memorial Opera House[1] a arweiniodd at gasgliad, hyd yn oed yn ffurfiol, y gwrthdaro yn Asia a diwedd yr amddiffynfa Unol Daleithiau ar Japan. Daeth y cytundeb i rym yn llawn ar 28 Ebrill 1952. Gelwir y gynhadledd yn aml yn Cytundeb Heddwch gyda Siapan.
 | |
| Enghraifft o'r canlynol | cytundeb heddwch  |
|---|---|
| Dyddiad | 8 Medi 1951 |
| Gwlad |  UDA .svg){kind=small} Prydain Fawr  Japan  Cenhedloedd Unedig |
| Dechreuwyd | 28 Ebrill 1952 |
| Gwladwriaeth | Unol Daleithiau America |
 Ffeiliau perthnasol ar Gomin Wicimedia | |
Noder- ni ddylid drysu gyda Chynhadledd San Fransisco yn 1945 a sefydlodd y Cenhedloedd Unedig.
Hanes golygu
Ni dderbyniwyd y Cytundeb yn ffafriol ymhlith gwledydd Asia; daeth yr unig sibrydion o gymeradwyaeth gan gynrychiolwyr rhai cytrefi yn Ffrainc, Pacistan a Ceylon, yr olaf yn rhydd o reolaeth Prydain yn ddiweddar.
Roedd diffyg cyfranogiad rhai o wledydd y Dwyrain i'r cytundeb yn llofnodi drwgdeimlad yn yr Unol Daleithiau, yn enwedig tuag at yr India, y credir am y rheswm hwn ei fod wedi'i gysylltu gan ddealltwriaeth gyfrinachol ag' Undeb Sofietaidd o dan Stalin.
Gyda chynhadledd heddwch San Francisco - a barodd ychydig ddyddiau ac a ddarlledwyd ar y teledu am y tro cyntaf mewn cysylltiad rhyng-gyfandirol - galwyd ar Japan i ddigolledu'r gwledydd a ddifrodwyd yn uniongyrchol; fodd bynnag, yr Unol Daleithiau a phwerau trefedigaethol eraill a elwodd fwyaf, tra bod y gwledydd Asiaidd cyfagos, a oedd wedi dioddef yn fwy uniongyrchol o ganlyniadau ymosodiadau Japan, yn cael manteision cymharol.
Gwledydd sy'n cymryd rhan golygu
Y gwledydd a gymerodd ran yn y trafodaethau a lofnododd y cytundeb oedd Saudi Arabia, yr Ariannin, Awstralia, Gwlad Belg, Bolivia, Brasil, Cambodia, Canada, Chile, Colombia, Costa Rica, Cuba, Gweriniaeth Dominicanaidd, Ecwador, yr Aifft, El Salvador, Ethiopia, yr Philipinau, Ffrainc, Japan, Gwlad Groeg, Guatemala, Haiti, Honduras, Indonesia, Iran, Irac, Laos, Libanus, Liberia, Lwcsembwrg, Mecsico, Nicaragua, Norwy, Seland Newydd, yr Iseldiroedd, Pacistan, Panama, Paraguay, Periw, y Deyrnas Unedig, Sri Lanca, De Affrica, Syria, Twrci, Unol Daleithiau, Uruguay, Venezuela a Fietnam. Hefyd, wrth gymryd rhan, nid wnaeth Tsiecoslofacia, Gwlad Pwyl a'r Undeb Sofietaidd lofnodi'r cytundeb yn bennaf oherwydd anghydfod ynysoedd Kuril a'r methiant i dderbyn cais y Sofietiaid i adael sedd y Cenhedloedd Unedig i Gweriniaeth Pobl Tsieina gomiwnyddol. Yn olaf, ni chadarnhaodd tri o'r llofnodwyr i'r cytundeb, Colombia, Indonesia a Lwcsembwrg.
Gwahoddwyd Burma, Iwgoslafia ac India i'r trafodaethau hefyd ond gwrthodwyd cymryd rhan, tra gwahoddwyd De Corea i gymryd rhan fel arsylwr yn unig ond nid fel cynghreiriad rhyfel. Oherwydd dyfodiad y rhyfel cartref parhaus, ni wahoddwyd Taiwan na Gweriniaeth Pobl Tsieina i gymryd rhan.[2]
Tynged gorchfygiadau tramor Japan golygu
Daeth y Cytundeb i rym ar Ebrill 28, 1952, a daeth i ben yn swyddogol y Cynghreiriaid dan arweiniad America. Yn ôl Erthygl 11 o'r cytundeb, mae Japan yn derbyn dyfarniadau'r "Tribiwnlys Milwrol Rhyngwladol ar gyfer y Dwyrain Pell" a Llysoedd Troseddau Rhyfel y Cynghreiriaid eraill a orfodwyd ar Japan yn Japan a'r tu allan iddi [3]
Fe wnaeth y cytundeb hwn ddod â safle Japan i ben yn swyddogol fel pŵer ymerodrol, i ddyrannu iawndal i Gynghreiriaid a sifiliaid eraill a chyn-garcharorion rhyfel a oedd wedi dioddef troseddau rhyfel yn Japan yn ystod yr Ail Ryfel Byd, ac i ddod â meddiannaeth y Cynghreiriaid o Japan i ben a dychwelyd sofraniaeth lawn i'r genedl honno. Gwnaeth y cytundeb hwn ddefnydd helaeth o Siarter y Cenhedloedd Unedig [4] a'r Datganiad Cyffredinol o Hawliau Dynol [5] i ynganu nodau'r Cynghreiriaid.
Mae'r ddogfen yn nodi bod yr hawliau a gafwyd gan Japan yn Protcol Boxer 1901, wedi'u gwrthod yn swyddogol a hefyd hawliau ar diriogaethau Corea, yn Taiwan, yn Hong Kong, Ynysoedd Kuril, y Ynysoedd y Pescadores (fel y'u gelwid ar y pryd), Ynysoedd Spratly, a'r Antarctig a de Ynys Sachalin. Fodd bynnag, ni ddiffiniodd y cytundeb yn swyddogol pa wladwriaethau y dylid eu hymgorffori fel sofraniaid y tiriogaethau hyn a chafodd yr hepgoriad hwn ei reidio gan actifydd annibyniaeth Taiwan yn cosbi hunanbenderfyniad Taiwan o dan erthygl 77b o Siarter y Cenhedloedd Unedig, gan nodi y gellid ei gymhwyso i'r holl diriogaethau hynny a ryddhawyd rhag meddiannu cenhedloedd y gelyn yn ystod yr Ail Ryfel Byd.
Gadawodd Erthygl 3 y cytundeb Ynysoedd Bonin ac Ynysoedd Ryūkyū, a oedd yn cynnwys grwpiau Ynys Okinawa ac Ynysoedd Amami, Miyako ac Yaeyama, o dan ymddiriedolaeth bosibl yn yr Unol Daleithiau. Er bod y cytundeb yn awgrymu y byddai'r tiriogaethau hyn yn dod yn ymddiriedolaeth yr Unol Daleithiau, ar y diwedd ni ddilynwyd yr opsiwn hwnnw. Yn y pen draw, adferwyd Ynysoedd Amami i Japan ar 25 Rhagfyr 1953, yn ogystal ag Ynysoedd Bonin ar 5 Ebrill 1968.[6] Ym 1969, awdurdododd trafodaethau rhwng yr Unol Daleithiau a Japan y dylid trosglwyddo awdurdod dros y Ynysoedd Ryūkyū i Japan ym 1972. Ym 1972, digwyddodd "gwrthdroad" yr Unol Daleithiau o'r Ryūkyūs ynghyd â bwydo rheolaeth dros Ynysoedd Senkaku gerllaw.[7] Mae Gweriniaeth Pobl Tsieina (PRC) a Gweriniaeth Tsieina (Taiwan) yn dadlau nad oedd y cytundeb hwn yn pennu sofraniaeth terfynol Ynysoedd Senkaku.
Taiwan golygu
Nododd Cytundeb Taipei (28 Ebrill 1952) rhwng Japan a'r ROC fod holl drigolion Taiwan a'r Pescadores yn cael eu hystyried yn ddinasyddion y ROC. Yn ogystal, yn Erthygl 2 nododd hynny, -- It is recognised that under Article 2 of the Treaty of Peace which Japan signed at the city of San Francisco on 8 September 1951 (hereinafter referred to as the San Francisco Treaty), Japan has renounced all right, title, and claim to Taiwan (Formosa) and Penghu (the Pescadores) as well as the Spratley Islands and the Paracel Islands. Fodd bynnag, nid yw'r cytundeb hwn yn cynnwys unrhyw eiriad sy'n dweud bod Japan yn cydnabod bod sofraniaeth diriogaethol Taiwan wedi'i throsglwyddo i Weriniaeth Tsieina.[8]
O ganlyniad, dadleua rhai o gefnogwyr annibyniaeth Taiwan fod yr iaith yng Nghytundeb Heddwch San Francisco yn profi’r syniad nad yw Taiwan yn rhan o Weriniaeth Tsieina, oherwydd nid yw’n nodi statws sofraniaeth Taiwan yn benodol ar ôl ymwrthod â Japan.[9]
Taliadau Difrod golygu
Yn unol ag Erthygl 14 o'r Cytundeb, atafaelodd lluoedd y Cynghreiriaid yr holl asedau oedd yn eiddo i lywodraeth Japan, cwmnïau, sefydliad a dinasyddion preifat, ym mhob gwlad a wladychwyd neu a feddiannwyd ac eithrio Tsieina, yr ymdriniwyd â hi o dan Erthygl 21. Ailfeddiannodd Tsieina holl asedau Japan yn Manchuria a Mongolia Fewnol, a oedd yn cynnwys gwaith mwyngloddio a seilwaith rheilffyrdd. At hynny, nododd Erthygl 4 o'r cytundeb "y bydd gwarediad eiddo Japan a'i gwladolion ... a'u honiadau ... yn erbyn yr awdurdodau sy'n gweinyddu ardaloedd o'r fath a'r preswylwyr ar hyn o bryd ... yn destun trefniadau arbennig rhwng Japan ac awdurdodau o'r fath. " Er nad oedd Corea yn wladwriaeth lofnodol y cytundeb, roedd ganddo hawl hefyd i fuddion Erthygl 4 gan ddarpariaethau Erthygl 21.
| Country | Swm mewn Yen Siapan ¥ | Swm mewn Doler US$ | Dyddiad y Cytundeb |
|---|---|---|---|
| Burma | 72,000,000,000 | 200,000,000 | 5 Tachwedd 1955 |
| Philippinau | 198,000,000,000 | 550,000,000 | 9 Mai 1956 |
| Indonesia | 80,388,000,000 | 223,080,000 | 20 Ionawr 1958 |
| Fietnam | 14,400,000,000 | 38,000,000 | 13 Mai 1959 |
| Cyfanswm | ¥364,348,800,000 | US$1,012,080,000 | N/A |
Gwnaethpwyd y taliad olaf i'r Phillipinau ar 22 Gorffennaf 1976.
Iawndal i Garcararorion golygu
Nododd Erthygl 14 am yr angen i Japan dalu iawndal am ei hymdriniaeth o garcharorion rhyfel. Yn unol â hynny, talodd Japan £ 4,500,000 i'r Groes Goch.
Seppuku Yukio Mishima golygu
Mewn dadleuon â chyfyngiadau milwrol y cytundeb ac yn groes i’r dad-arfogi a orfodwyd ar Japan, er mwyn gwadu darostwng ei wlad i rym America Yukio Mishima ar 25 Tachwedd 1970 cyflawnodd yr hunanladdiad defodol, ar ôl ymosod ar bencadlys y lluoedd hunan-amddiffyn ar ben ei ddilynwyr (o gymdeithas barafilwrol Tate no kai a sefydlodd) ac ar ôl annerch araith fer i grŵp o filwyr.
Cyfeiriadau golygu
- ↑ San Francisco Peace Conference
- ↑ https://ww2db.com/battle_spec.php?battle_id=316
- ↑ Treaty of Peace with Japan (with two declarations). Signed at San Francisco, on 8 September 1951
- ↑ Preamble and Article 5
- ↑ Preamble
- ↑ Agreement between Japan and the United States of America Concerning Nanpo Shoto and Other Islands, April 5, 1968 [1]
- ↑ Agreement between Japan and the United States of America Concerning the Ryukyu Islands and the Daito Islands, June 17, 1971 [2]
- ↑ Lin Cheng-jung (September 10, 2001). "The San Francisco Peace Treaty and the lack of conclusions on Taiwan's international status". Taiwan Historical Association. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2015-03-13. Cyrchwyd 2020-05-09.
- ↑ 鄭裕文 (5 September 2011). "舊金山和約60年 台灣主權又起爭議". Washington, D.C. Voice of America.
