Varis

caer Rufeinig yng Nghymru

Caer Rufeinig yng ngogledd-ddwyrain Cymru oedd Varis (Lladin). Mae ei union safle yn ddirgelwch. Yn y gorffennol, credai rhai archaeolegwyr a hynafiaethwyr fod tref Caerwys yn sefyll ar safle Varis, ond erbyn heddiw credir mai yn Llanelwy neu'r cyffiniau oedd y safle. Cyfeirir at Varis yn yr Itinerarium Antoninus am dalaith Prydain (adran XI). Gorweddai ar ffordd Rufeinig Caer-Segontiwm rhywle rhwng Deva (Caer) a Canovium (Caerhun) yn Nyffryn Conwy. Byddai disgwyl i'r gaer orwedd tua hanner ffordd rhwng y ddwy gaer honno, ger arfordir gogledd-ddwyrain Cymru, o fewn taith diwrnod ar draed iddynt. Mae Llanelwy yn cynnig ei hun fel safle i'r gaer am sawl rheswm. Yn un peth mae'n gorwedd ar y brif ffordd Rufeinig ger rhyd strategol ar afon Clwyd. Gwyddys fod tref Rufeinig fechan yno a bod Prestatyn yn harbwr pwysig (roedd lefel y môr yn uwch) i allforio plwm o'r mwynfeydd Rhufeinig ym mhen gogleddol Bryniau Clwyd. Yn ogystal, damcaniaethir y bu ffordd Rufeinig arall yn rhedeg ar hyd Dyffryn Clwyd, gyda chaer fechan yn Rhuthun efallai, i gysylltu â'r ffordd Rufeinig o Deva (Caer) i Gaer Gai (ger Llyn Tegid) yng Nghorwen. Naturiol felly fyddai codi caer ar safle Llanelwy. Ond hyd yn hyn ni lwyddwyd i ddarganfod olion o'r gaer. Cafwyd darnau o grochenwaith a theiliau Rhufeinig ger yr A541 a chredir erbyn hyn fod y gaer yn aros i'w darganfod ger Bryn Polyn, ar gefnen isel rhwng afon Clwyd ac afon Elwy.

Varis
Mathsafle archaeolegol Rhufeinig Edit this on Wikidata
Daearyddiaeth
SirSir Ddinbych Edit this on Wikidata
GwladBaner Cymru Cymru

Cyfeiriadau

golygu
  • Kevin Blockley, 'The Romano-British period', yn The Archaeology of Clwyd (Cyngor Sir Clwyd, 1991).


Caerau Rhufeinig Cymru  
Brithdir | Bryn-y-Gefeiliau | Brynbuga | Cae Gaer | Caer Ffordun | Caer Gai | Caerau | Caerdydd | Caersws | Gelli-gaer | Caer Gybi | Caerhun (Canovium) | Caerllion | Castell Caerdydd | Castell Collen | Y Gaer | Gelligaer | Llanfor | Llanio | Maridunum | Nidum | Pen Llystyn | Pen y Gaer | Pennal | Segontium | Tomen y Mur | Trawscoed | Varis