Prestatyn

Mae Prestatyn yn dref ar arfordir gogleddol Sir Ddinbych, gogledd-ddwyrain Cymru. Cyn ail-drefnu llywodraeth leol ym 1974, roedd hi'n rhan o Sir y Fflint. Mae gan y dref orsaf ar Reilffordd Arfordir Gogledd Cymru. Mae Llwybr y Gogledd yn cychwyn/gorffen yn y dref.

Prestatyn

Math	Tref, cyrchfan glan môr, Cymuned
Daearyddiaeth
Sir	Sir Ddinbych
Gwlad	Cymru
Cyfesurynnau	53.331°N 3.405°W
Cod SYG	W04000171
Cod OS	SJ065825
Cod post	LL19
Gwleidyddiaeth
AC/au	Ann Jones (Llafur)
AS/au	Chris Ruane (Llafur)
Ffeiliau perthnasol ar Comin
[golygwch ar Wicidata]

Erthygl am y dref yw hon. Am y cwmwd canoloesol o'r un enw gweler Prestatyn (cwmwd).

Lleolir Prestatyn tua 4 milltir i'r dwyrain o'r Rhyl wrth droed y cyntaf o Fryniau Clwyd. Mae'r pentrefi cyfagos yn cynnwys Talacre a'r Gronant i'r dwyrain ac Allt Melyd a Diserth i'r de. Mae Caerdydd 206.3 km i ffwrdd o Prestatyn ac mae Llundain yn 301.7 km. Y ddinas agosaf ydy Lerpwl sy'n 32.2 km i ffwrdd.

Mae Prestatyn yn dref glan môr poblogaidd gyda thraeth braf sy'n estyniad o draeth enwog Y Rhyl. Gorwedd canol y dref fechan tua hanner milltir i mewn o'r traeth. Erbyn heddiw mae nifer o stadau tai newydd yno ac mae canran uchel o'r boblogaeth yn bobl wedi ymddeol.

Hanes

Ceir olion "ffatri" bwyeill carreg o Oes Newydd y Cerrig ar lethrau gorllewinol Cwm Graiglwyd, i'r dwyrain o gopa'r Penmaen-mawr. Ceir tystiolaeth fod bwyeill gwenithfaen o'r Graiglwyd yn cael eu allforio ar raddfa eang 5,000 o flynyddoedd yn ôl; mae enghreifftiau wedi'u darganfod mor bell i ffwrdd ag arfordir de Lloegr. Credir eu bod yn cael eu cludo i safle ger Prestatyn i gael eu gweithio cyn eu hallforio.

Bu'r Rhufeiniaid yn weithgar yn ardal Prestatyn. Roedd ganddynt wersyll yno ar gyfer mwyncloddio am blwm. Gellir gweld rhai gwrthrychau o'r cyfnod Rhufeinig yn y llyfrgell leol. Roedd Clawdd Offa yn cychwyn ger safle Prestatyn, ond er bod Llwybr Clawdd Offa yn cychywn/gorffen yno nid oes llawer o'r clawdd ei hun i'w weld.

Bu'r llecyn ym meddiant Mercia am gyfnod yn yr Oesoedd Canol Cynnar, ac mae'r enw Prestatyn ("Tref yr Offeiriad") yn dyddio o'r dyddiau hynny. Yn yr Oesoedd Canol rhoddodd ei enw i gwmwd Prestatyn, rhan o gantref Tegeingl. Codwyd Castell Prestatyn gan un o arglwyddi Normanaidd y Mers yn y 12g ond cafodd ei gipio a'i ddinistrio gan Owain Gwynedd.

Ond arosodd Prestatyn yn bentref bychan dinod tan ganol y 19g a datblygiad twristiaeth yn y rhan yma o ogledd Cymru gyda dyfodiad y rheilffordd.

Cyfrifiad 2011

Yng nghyfrifiad 2011 roedd y sefyllfa fel a ganlyn:

Cyfrifiad 2011
Poblogaeth cymuned Prestatyn (pob oed) (18,849)			100%
Y nifer dros 3 oed sy'n siarad Cymraeg (Prestatyn) (2,751)			15.1%
:Y ganran drwy Gymru			19%
Y nifer sydd wedi'u geni yng Nghymru (Prestatyn) (9173)			48.7%
:Y ganran drwy Gymru			73%
Y nifer dros 16 sydd mewn gwaith (Prestatyn) (3,709)			44.7%
:Y ganran drwy Gymru			67.1%

Enwogion

• Mike Peters - canwr pop

Atyniadau

Y Stryd Fawr yn Mhrestatyn.

• Traeth y Ffrith, i'r gogledd-orlewin o'r dre
• Y Parlwr Du
• Graig Fawr, y cyntaf o Fryniau Clwyd

Chwaraeon

• C.P.D. Tref Prestatyn

Cyfeiriadau

Trefi a phentrefi Sir Ddinbych

Aberchwiler  · Betws Gwerful Goch  · Bodelwyddan  · Bodfari  · Bontuchel  · Bryn Saith Marchog  · Bryneglwys  · Carrog  · Cefn Meiriadog  · Clocaenog  · Corwen  · Cwm  · Cyffylliog  · Cynwyd  · Derwen  · Dinbych  · Diserth  · Y Ddwyryd  · Efenechtyd  · Eryrys  · Four Crosses  · Gallt Melyd  · Gellifor  · Glyndyfrdwy  · Graeanrhyd  · Graigfechan  · Gwyddelwern  · Henllan  · Loggerheads  · Llanarmon-yn-Iâl  · Llanbedr Dyffryn Clwyd  · Llandegla  · Llandrillo  · Llandyrnog  · Llandysilio-yn-Iâl  · Llanelidan  · Llanelwy  · Llanfair Dyffryn Clwyd  · Llanferres  · Llanfwrog  · Llangollen  · Llangwyfan  · Llangynhafal  · Llanrhaeadr-yng-Nghinmeirch  · Llanynys  · Maeshafn  · Melin y Wig  · Nantglyn  · Pandy'r Capel  · Pentrecelyn  · Pentre Dŵr  · Prestatyn  · Prion  · Rhewl (1)  · Rhewl (2)  · Rhuallt  · Rhuddlan  · Rhuthun  · Y Rhyl  · Saron  · Sodom  · Tafarn-y-Gelyn  · Trefnant  · Tremeirchion