Wicipedia

Cristnogaeth

crefydd undduwiol Abrahamaidd
(Ailgyfeiriad o Cristnogion)

Mae Cristnogaeth neu Cristionogaeth yn grefydd undduwiaeth sy'n seiliedig ar ddysgeidiaeth a ffydd bersonol yn Iesu Grist. Gosodir prif egwyddorion Cristnogaeth yn y Beibl, casgliad o lyfrau a llythyrau a ysgrifennwyd yn yr iaith Aramaeg, Hebraeg, a Groeg yn wreiddiol. Mae'r enw Crist yn dod o'r gair Groeg Χριστός (Christos) sy'n golygu "yr Eneiniog".

Cristnogaeth
Math o gyfrwnggrwp crefyddol mawr Edit this on Wikidata
Mathcrefyddau Abrahamig Edit this on Wikidata
Dechrau/Sefydluc. 33 Edit this on Wikidata
Lleoliadledled y byd Edit this on Wikidata
Yn cynnwysCristnogaeth y Gorllewin, Cristnogaeth Ddwyreiniol, Christian denominational family, enwad Cristnogol, Christian movement Edit this on Wikidata
SylfaenyddIesu Edit this on Wikidata
Tudalen Comin Ffeiliau perthnasol ar Gomin Wicimedia
Pregeth ar y Mynydd gan Carl Heinrich Bloch, arlunydd Daneg, tua 1890.

Gorchymyn cyntaf Iesu Grist oedd "caru Duw", a'r ail orchymyn oedd "câr dy gymydog" (Marc XII:30,31 a Luc X:27). Mae haelioni (anhunanoldeb), trugaredd a chyfiawnder yn ganolog i Gristnogaeth ond y cysyniad creiddiol yn y ffydd Gristnogol ydy Gras Duw. Hanfod Cristnogaeth ydy fod pob peth yn bosib trwy ras Duw a bod y ddynoliaeth yn medru dod i berthynas a Duw ac etifeddu bywyd tragwyddol yn y Nefoedd trwy ffydd sy'n bosib trwy ras Duw ac nid trwy weithredoedd dynion. Canolbwynt y ffydd Gristnogol oedd gwaith Iesu Grist, rhan o'r Duwdod Cristnogol, a'r Groes yn cymodi dyn a Duw. Gwêl Cristnogion y weithred yma fel yr ymddangosiad amlycaf o ras eu Duw ac i'r Cristion "Crist ac yntau wedi ei groeshoelio" yw canolbwynt a man cychwyn eu ffydd.

Mae'n ymddangos nawr fod yr Iesu wedi ei eni tua 4 CC ym Methlehem. Does dim llawer o wybodaeth am ei fywyd cynnar nes iddo gyrraedd 30 oed pan benododd ddeuddeg o ddisgyblion (y Deuddeg Apostol). Cafodd Iesu ei groeshoeli tua 29 OC, neu yn ôl amseryddiaeth yr Eglwys Gatholig 7 Ebrill 30.

Gwahanol Draddodiadau Cristnogol

golygu

Y prif draddodiadau Eglwysig yw:

Yn grynno

golygu

Hi yw crefydd fwya'r byd, gyda thua 2.5 biliwn o ddilynwyr.[1] Mae ei hymlynwyr, a elwir yn Gristnogion, yn ffurfio mwyafrif y boblogaeth a hynny mewn 157 o wledydd a thiriogaethau,[2] ac yn credu mai Iesu yw Mab Duw, y proffwydwyd ei ddyfodiad fel y meseia yn y Beibl Hebraeg (a elwir yr Hen Destament o fewn Cristionogaeth) ac a groniclir yn y Testament Newydd.[3]

Erys Cristnogaeth yn ddiwylliannol amrywiol yn ei changhennau Gorllewinol a Dwyreiniol, yn ogystal ag yn ei hathrawiaethau ynghylch cyfiawnhad a natur iachawdwriaeth, eglwyseg, ordeiniad, a Christoleg. Mae credoau y gwahanol enwadau Cristionogol yn gyffredin yn dal fod lesu'n Fab Duw — y Logos a ymgnawdolodd — a weinidogaethodd, a ddioddefodd, ac a fu farw ar groesbren, ond a gyfododd oddi wrth y meirw er iachawdwriaeth dynolryw. Cyfeirir at y credoau hyn fel yr efengyl, sy'n golygu'r "newyddion da". Disgrifir bywyd a dysgeidiaeth Iesu yn y pedair efengyl canonaidd Mathew, Marc, Luc a Ioan, gyda'r Hen Destament yn gefndir i'r efengyl.

Dad-droseddodd yr Ymerawdwr Cystennin Fawr (Cystennin I) Gristnogaeth yn yr Ymerodraeth Rufeinig gan yr Edict o Milan (313), gan alw'n ddiweddarach Gyngor Nicaea (325) lle cafodd Cristnogaeth Gynnar ei chyfuno i'r hyn a fyddai'n dod yn eglwys Wladol yr Ymerodraeth Rufeinig (380). Cyfeirir weithiau at hanes cynnar eglwys unedig Cristnogaeth cyn y rhwygiadau mawr fel yr “Eglwys Fawr” (er bod sectau gwahanol yn bodoli ar yr un pryd, gan gynnwys y Gnosteg a Christnogion Iddewig). Holltodd Eglwys y Dwyrain ar ôl Cyngor Effesus (431) a rhaniad Uniongred Dwyreiniol ar ôl Cyngor Chalcedon (451) dros wahaniaethau mewn Cristoleg,[4] tra bod yr Eglwys Uniongred Ddwyreiniol a'r Eglwys Gatholig yn gwahanu yn yr hyn a elwir y Sgism Fawr (Dwyrain-Gorllewin;1054), yn enwedig dros awdurdod esgob Rhufain.

Holltodd Protestaniaeth oddi wrth yr Eglwys Gatholig ac i lawer o enwadau yn oes y Diwygiad (16g) dros anghydfodau diwinyddol ac eglwysig, yn bennaf ar fater cyfiawnhad a Goruchafiaeth y Pab. Chwaraeodd Cristnogaeth ran amlwg yn natblygiad gwareiddiad y Gorllewin, yn enwedig yn Ewrop hyd at yr Oesoedd Canol.[5][6][7][8] Yn dilyn Oes y Darganfod (15g-17g), lledaenwyd Cristnogaeth i'r Amerig, Oceania, Affrica Is-Sahara, a gweddill y byd trwy waith cenhadol.[9][10][11]

Pedair cangen fwyaf Cristnogaeth yw'r Eglwys Gatholig (1.3 biliwn; 50.1%), Protestaniaeth (920 miliwn; 36.7%), Eglwys Uniongred y Dwyrain (230 miliwn), a'r eglwysi Uniongred Dwyreiniol (62 miliwn) (eglwysi Uniongred wedi'u cyfuno yn 11.9%),[12][13] er bod miloedd o gymunedau eglwysig llai yn bodoli er gwaethaf ymdrechion tuag at undod (eciwmeniaeth).[14] Er gwaethaf dirywiad ymlyniad at Gristnogaeth yn y Gorllewin, Cristnogaeth yw'r brif grefydd o hyd, gyda thua 70% o boblogaeth Ewrop yn nodi eu bod yn Gristnogion.[15] Mae Cristnogaeth yn tyfu yn Affrica ac Asia, cyfandiroedd mwyaf poblog y byd. [16] Mae Cristnogion yn parhau i gael eu herlid mewn rhai rhannau o'r byd, yn enwedig yn y Dwyrain Canol, Gogledd Affrica, Dwyrain Asia, a De Asia.[17][18]

Geirdarddiad

golygu

Roedd Cristnogion Iddewig cynnar yn cyfeirio at eu hunain fel 'Y Ffordd' (Groeg Koinē wedi'i rufaineiddio), yn ôl pob tebyg yn dod o Eseia 40:3, "paratowch ffordd yr Arglwydd."[19][25] Yn ôl Actau 11:26, mae'r term "Cristnogol" (Χρῑστῐᾱνός , Khrīstiānós), sy'n golygu "dilynwyr Crist" wrth gyfeirio at ddisgyblion Iesu, a ddefnyddiwyd gyntaf yn ninas Antiochia gan y trigolion an-Iddewig yno.[26] Ceir defnydd cynnar iawn arall o'r term "Cristnogaeth" (Χρῑστῐᾱνισμός , Khrīstiānismós) gan Ignatius o Antiochia tua'r flwyddyn 100 AD.[27]

Cristnogaeth yng Nghymru

golygu

Mae hanes Cristnogaeth yng Nghymru yn ymestyn dros gyfnod o dros 1,500 o flynyddoedd, o amser y Rhufeiniaid hyd heddiw. Felly mae hanes Cristnogaeth yn rhan annatod o hanes Cymru ac wedi effeithio'n sylweddol ar ei llenyddiaeth a'i diwylliant. Mae Cymru'n dal i gael ei hystyried yn wlad Gristnogol heddiw ond ceir dilynwyr sawl crefydd arall yn ogystal. Ond mae seciwlariaeth wedi cynyddu hefyd, a cheir canran o'r boblogaeth sy'n ystyried eu hunain yn anffyddwyr neu sydd ddim yn ymddiddori llawer mewn crefydd o gwbl.

Ar ddechrau'r 3g ceir tystiolaeth fod cenhadon Cristnogol yn weithgar yn y Brydain Rufeinig. Merthyrwyd tri ohonynt tua ganol y ganrif, sef y seintiau Aaron ac Iwliws (a ferthyrwyd yng Nghaerleon ac Alban. Cofnodir presenoldeb tri esgob o Brydain yng Nghyngor Arles yn 314. Ni ddiflanodd amldduwiaeth y Brythoniaid dros nos ac am gyfnod hir mae'n rhaid fod y ddwy grefydd wedi bodoli ochr yn ochr. Un arall o'r Cristnogion cynnar hyn oedd Pelagius, a gollfarnwyd yn ddiweddarach fel heretig; mae lle i gredu ei fod yn Frython.

Daeth Garmon (Germanus) o Auxerre i Brydain yn 429 i ymladd heresi Pelagius. Ymddengys fod y Gristnogaeth ar ei chryfaf yn ne-ddwyrain Cymru yr adeg honno, gyda Caerleon yn ganolbwynt. Ond er bod gwreiddiau Cristnogaeth yng Nghymru yn gorwedd yn y byd Rhufeinig, fel yn achos Iwerddon datblygodd Cymru ei ffurf arbennig o Gristnogaeth sy'n perthyn i Gristnogaeth y Celtiaid. Un o nodweddion y Gristnogaeth honno yw'r cyfnod a elwir yn Oes y Seintiau. Teithiau cenhadon ac addysgwyr trwy Gymru a rhwng Cymru a'r gwledydd Celtaidd cynnar eraill, yn arbennig Iwerddon (cysylltir Sant Padrig â Chymru), Cernyw a Llydaw. Trwy'r Hen Ogledd roedd yna gysylltiad cryf â'r Alban hefyd (Cyndeyrn, nawddsant Glasgow, a sefydlodd esgobaeth Llanelwy yn ôl traddodiad). Y pwysicaf o'r seintiau cynnar hyn oedd Dewi Sant, ond dim ond yn ddiweddarach y daeth yn nawddsant Cymru ac mae'n bwysig cofio fod nifer o "seintiau" eraill yn weithgar hefyd, fel Padarn, Illtud, Seiriol, Teilo a Dyfrig, er enghraifft. Sefydlasant nifer o eglwysi, clasau (mynachlogydd cynnar) a chanolfannau dysg fel Llanilltud Fawr.

Credoau

golygu

Er bod Cristnogion ledled y byd yn rhannu argyhoeddiadau sylfaenol, mae gwahaniaethau hefyd o ran dehongliadau a barn y Beibl a'r traddodiadau cysegredig y mae Cristnogaeth yn seiliedig arnynt.[28]

Credoau

golygu
 
Eicon Cristnogol Dwyreiniol yn darlunio'r Ymerawdwr Cystennin a Thadau Cyngor Cyntaf Nicaea (325) fel rhai sy'n dal Credo Niceno-Constantinopolitan 381.

Gelwir datganiadau athrawiaethol cryno neu gyffesiadau o gredoau crefyddol yn gredoau. Fe ddechreuon nhw fel fformiwlâu bedydd ac fe'u ehangwyd yn ddiweddarach yn ystod dadleuon Cristolegol y 4g a'r 5g i ddod yn ddatganiadau ffydd. “Iesu yn Arglwydd” yw credo gynharaf Cristnogaeth ac mae’n parhau i gael ei ddefnyddio heddiw gan Gyngor Eglwysi’r Byd.[29]

Credo'r Apostolion yw'r datganiad a dderbynnir fwyaf o erthyglau'r ffydd Gristnogol. Fe'i defnyddir gan nifer o enwadau Cristnogol at ddibenion litwrgaidd a catechetical, yn fwyaf amlwg gan eglwysi litwrgaidd y traddodiad Cristnogol Gorllewinol, gan gynnwys Eglwys Ladin yr Eglwys Gatholig, Lutheriaeth, Anglicaniaeth, ac Uniongrededd Defod Gorllewinol. Fe'i defnyddir hefyd gan Bresbyteriaid, Methodistiaid, ac Annibynwyr. Datblygwyd y credo arbennig hwn rhwng yr ail a'r 9g. Ei hathrawiaethau canolog yw rhai'r Drindod a Duw y Creawdwr. Gellir olrhain pob un o'r athrawiaethau a geir yn y credo hwn i osodiadau cyfredol yn y cyfnod apostolaidd. Mae'n debyg bod y credo yn cael ei ddefnyddio fel crynodeb o athrawiaeth Gristnogol ar gyfer ymgeiswyr bedydd yn eglwysi Rhufain.[30] Ei gonglfaeni yw:

  • Cred yn Nuw Dad, Iesu Grist fel Mab Duw, a'r Ysbryd Glân
  • Marwolaeth, disgyniad i uffern, yr atgyfodiad ac esgyniad Crist
  • Sancteiddrwydd yr Eglwys a chymundeb y saint
  • Ail ddyfodiad Crist, Dydd y Farn ac iachawdwriaeth y ffyddloniaid

Ffurfiwyd Credo Nicene, yn bennaf mewn ymateb i Ariaeth, yng Nghynghorau Nicaea a Chaergystennin yn 325 a 381 yn y drefn honno,[31][32] a'i gadarnhau fel cred gyffredinol y Crediniaeth gan Gyngor Cyntaf Effesus yn 431.[33]

Mae'r rhan fwyaf o Gristnogion (Catholig, Uniongred Dwyreiniol, a Phrotestannaidd fel ei gilydd) yn derbyn y defnydd o gredoau, ac yn tanysgrifio i o leiaf un o'r credoau a grybwyllir uchod.[34]

Mae rhai Protestaniaid Efengylaidd yn gwrthod credoau fel datganiadau pendant o ffydd, hyd yn oed tra'n cytuno â rhai neu'r cyfan o sylwedd y credoau hynny. Er enghraifft, nid yw'r rhan fwyaf o Fedyddwyr yn defnyddio credoau "yn yr ystyr nad ydynt wedi ceisio sefydlu cyffesion ffydd awdurdodol sy'n rhwymo ei gilydd."[35]  Hefyd yn gwrthod credoau mae grwpiau sydd â gwreiddiau yn y Restoration Movement, megis yr Eglwys Gristnogol (Disgyblion Crist), yr Eglwys Gristnogol Efengylaidd yng Nghanada, ac Eglwysi Crist.[36][37]: 14–15 [38]: 123 

Iesu

golygu
 
Darlun canoloesol o Grist yn cael ei fedyddio, ar fur Eglwys Sant Teilo, Llandeilo Tal-y-bont (heddiw yn Sain Ffagan)

Egwyddor ganolog Cristnogaeth yw'r gred yn Iesu fel Mab Duw a'r Meseia (Crist).[39] Mae Cristnogion yn credu bod Iesu, fel y Meseia, wedi ei eneinio gan Dduw yn waredwr dynoliaeth ac yn credu mai dyfodiad Iesu oedd cyflawniad proffwydoliaethau'r Hen Destament. Mae'r cysyniad Cristnogol o Feseia yn sylweddol wahanol i'r cysyniad Iddewig cyfoes. Y gred Gristnogol graidd yw y gellir cymodi bodau dynol pechadurus â Duw, a thrwy hynny gael cynnig iachawdwriaeth ac addewid bywyd tragwyddol, trwy gredu ym marwolaeth ac atgyfodiad Iesu a’i dderbyn. [40]

Er bod llawer o anghydfodau diwinyddol wedi bod ynghylch natur Iesu dros y canrifoedd cynharaf o hanes Cristnogol, yn gyffredinol, mae Cristnogion yn credu mai Iesu yw Duw ymgnawdoledig: “y gwir Dduw a'r gwir ddyn” (neu’n gwbl ddwyfol ac yn gwbl ddynol). Wedi dod yn gwbl ddynol, dioddefodd Iesu boenau a themtasiynau fel dyn, ond ni bechodd. Fel Duw llawn, fe atgyfododd i fywyd dynol. Yn ôl y Testament Newydd, fe gyfododd oddi wrth y meirw, esgynnodd i'r nefoedd, gan eistedd ar ddeheulaw'r Tad (Duw),[41] a bydd yn y pen draw yn dychwelyd i gyflawni gweddill y broffwydoliaeth Meseianaidd, gan gynnwys atgyfodiad y meirw, y Farn Olaf, a sefydliad terfynol Teyrnas Dduw.

Marwolaeth ac atgyfodiad

golygu
 
Croeshoeliad, yn cynrychioli marwolaeth Iesu ar y Groes, paentiad gan Diego Velázquez, c. 1632

Mae Cristnogion yn ystyried atgyfodiad Iesu fel conglfaen eu ffydd (gweler 1 Corinthiaid 15) a’r digwyddiad pwysicaf mewn hanes.[42] Ymhlith credoau Cristnogol, mae marwolaeth ac atgyfodiad Iesu yn ddau ddigwyddiad craidd y mae llawer o athrawiaeth a diwinyddiaeth Gristnogol yn seiliedig arnynt.[43] Yn ôl y Testament Newydd, croeshoeliwyd Iesu, bu farw yn gorfforol, claddwyd ef o fewn beddrod, a chododd oddi wrth y meirw dridiau yn ddiweddarach.

Mae marwolaeth ac atgyfodiad Iesu fel arfer yn cael eu hystyried fel y digwyddiadau pwysicaf mewn diwinyddiaeth Gristnogol, yn rhannol oherwydd eu bod yn dangos bod gan Iesu bŵer dros fywyd a marwolaeth ac felly bod ganddo'r awdurdod a'r pŵer i roi bywyd tragwyddol i bobl heddiw.

Arferion

golygu
 
Sioe ar fywyd Iesu yn Igreja da Cidade yn São José dos Campos, sy'n gysylltiedig â Chonfensiwn Bedyddwyr Brasil .

Yn dibynnu ar enwad penodol Cristnogaeth, gall arferion gynnwys bedydd, yr Ewcharist (Cymun Sanctaidd neu Swper yr Arglwydd), gweddi (gan gynnwys Gweddi'r Arglwydd), cyffes, conffyrmasiwn, defodau claddu, defodau priodas ac addysg grefyddol plant. Mae'r rhan fwyaf o enwadau wedi ordeinio clerigwyr sy'n arwain gwasanaethau addoli yn rheolaidd.[44]

Nid yw defodau, defodau a seremonïau Cristnogol yn cael eu dathlu mewn un iaith gysegredig unigol. Mae llawer o eglwysi Cristnogol defodol yn gwahaniaethu rhwng iaith gysegredig, iaith litwrgaidd ac iaith frodorol. Y tair iaith bwysig yn y cyfnod Cristnogol cynnar oedd: Lladin, Groeg a Syrieg.[45][46][47]

Addoli cymunol

golygu

Mae gwasanaethau addoli fel arfer yn dilyn patrwm neu ffurf a elwir yn litwrgi.[49] Disgrifiodd Justin Martyr litwrgi Gristnogol yr 2g yn ei Ymddiheuriad Cyntaf (c. 150) i’r Ymerawdwr Antoninus Pius, ac erys ei ddisgrifiad yn berthnasol i strwythur sylfaenol addoliad litwrgaidd Cristnogol.

Mewn cred ac ymarferiad Cristnogol, defod wedi ei sefydlu gan Grist yw sacrament. Mae'r term yn tarddu o'r gair Lladin sacramentum, a ddefnyddiwyd i gyfieithu'r gair Groeg am ddirgelwch. Mae safbwyntiau ynghylch pa ddefodau sy'n sacramentaidd, a beth mae'n ei olygu i weithred fod yn sacrament, yn amrywio ymhlith enwadau a thraddodiadau Cristnogol.[50]

Y diffiniad mwyaf confensiynol o sacrament yw ei fod yn arwydd allanol, a sefydlwyd gan Grist, sy'n cyfleu gras ysbrydol mewnol trwy Grist. Y ddau sacrament a dderbynir amlaf yw Bedydd a'r Cymun; fodd bynnag, mae mwyafrif y Cristnogion hefyd yn cydnabod pum sacrament ychwanegol: Cael eu derbyn, Urddau (neu ordeiniad), Penyd (neu Gyffes), Eneiniad y Cleifion a Phriodas.[50]

Gyda'i gilydd, dyma'r Saith Sacrament a gydnabyddir gan eglwysi yn y traddodiad Eglwysig Uchel. Mae'r rhan fwyaf o enwadau a thraddodiadau eraill fel arfer yn cadarnhau Bedydd ac Ewcharist fel sacramentau'n unig, tra bod rhai grwpiau Protestannaidd, fel y Crynwyr, yn gwrthod diwinyddiaeth sacramentaidd yn llwyr.[50][51] Mae saith ordinhad wedi cael eu dysgu mewn llawer o eglwysi: cynnwys "bedydd, cymun, golchi traed, priodas, eneiniad ag olew, y cusan sanctaidd, a'r weddi."[52]

Symbolau

golygu
 
Symbol ichthos crwn, cynnar, a grëwyd trwy gyfuno'r llythrennau Groeg ΙΧΘΥΣ mewn olwyn, yn Effesus, Asia Leiaf.


Nid yw Cristnogaeth yn gwahardd delweddau defosiynol. Defnyddiwyd y groes, sydd heddiw yn un o'r symbolau mwyaf adnabyddus, gan Gristnogion o'r cyfnod cynharaf.[53][54] Mae Tertullian, yn ei lyfr De Corona, yn adrodd sut yr oedd eisoes yn draddodiad i Gristnogion olrhain arwydd y groes ar eu talcennau.[55] Er bod y Cristnogion cynnar yn gwybod am y groes, ni chafodd y groesbren (neu'r crwsiffics) ei defnyddio tan y 5g.[56]

Ymhlith y symbolau Cristnogol cynharaf, mae'n ymddangos mai'r pysgodyn neu'r Ichthos oedd bwysicaf, fel y gwelir ar ffynonellau coffaol fel beddrodau o ddegawdau cyntaf yr 2g.[57][57]

Bedydd

golygu

Bedydd yw'r weithred ddefodol o dderbyn person yn aelod o'r Eglwys. Mae credoau ar fedydd yn amrywio ymhlith enwadau. Mae rhai, megis yr eglwysi Catholig a Uniongred Dwyreiniol, yn ogystal â Lutheriaid ac Anglicaniaid, yn glynu at yr athrawiaeth o adfywiad bedydd, sy'n cadarnhau bod bedydd yn creu neu'n cryfhau ffydd person, ac wedi'i gysylltu'n agos ag iachawdwriaeth. Mae'r Bedyddwyr yn gweld bedydd fel gweithred symbolaidd yn unig, datganiad cyhoeddus allanol o'r newid mewnol sydd wedi digwydd yn y person, ond nid mor effeithiol yn ysbrydol.[58][59][60][61]

Gweddi

golygu
 
Ym mynwent Eglwys Llangar, a mynwentydd eraill yng Nghymru, ceir cerrig pwrpasol a roddir ger traed y meirw, er mwyn i bel-gliniau'r gweddwon orffwys arnynt tra bo nhw'n gweddio ar Dduw.

Yn Efengyl Sant Mathew , dysgodd Iesu Weddi’r Arglwydd, sydd wedi’i gweld fel model ar gyfer y prif weddi Gristnogol.[62] Anogwyd Cristnogion i adrodd gweddi'r Arglwydd deirgwaith y dydd yn y Didache a hynny am 9 yb, 12 yp, a 3 yp.[63][64]

Yn yr ail ganrif anogodd Hippolytus Gristnogion i weddïo ar saith amser gweddi sefydlog: "ar godiad yr haul, wrth oleuo'r lamp hwyrol, amser gwely, hanner nos" a'r "drydedd, y chweched, a'r nawfed awr o'r dydd, sef oriau sy'n gysylltiedig â Dioddefaint Crist.”[65] Mae safleoedd gweddïo, gan gynnwys penlinio a sefyll wedi'u defnyddio ar gyfer y saith amser gweddi sefydlog hyn ers dyddiau'r Eglwys fore.[66][67][68]

Yn ôl Catecism yr Eglwys Gatholig : "Gweddi yw dyrchafu meddwl a chalon at Dduw, neu ddeisu am dderbyn pethau da gan Dduw." Mae'r Llyfr Gweddi Gyffredin yn y traddodiad Anglicanaidd yn ganllaw sy'n darparu trefn benodol ar gyfer gwasanaethau, yn cynnwys gweddïau gosod, darlleniadau o'r ysgrythur, ac emynau neu Salmau wedi'u canu.[69] Ar y pegwn arall, mae aelodau o enwadau Cymru, fel eraill hefyd, yn gweddio o'r galon, yn fyrfyfyr. Yn aml yng Nghristnogaeth y Gorllewin, wrth weddïo, gosodir y dwylo â chledrau at ei gilydd.

 
Tudalen o'r Beibl Cymraeg cyntaf, a gyfieithwyd gan William Morgan (1545-1604)

Yr Ysgrythurau

golygu

Mae gan Gristnogaeth, fel crefyddau eraill, ymlynwyr y mae eu credoau a'u dehongliadau beiblaidd yn amrywio gryn dipyn. Mae Cristnogaeth yn ystyried y canon Beiblaidd, yr Hen Destament a'r Testament Newydd, fel testun a ysbrydolwyd gan Dduw. Y safbwynt traddodiadol am ysbrydoliaeth yw bod Duw wedi gweithio trwy awduron dynol fel bod yr hyn a gynhyrchwyd ganddynt yn beth roedd Duw yn dymuno ei gyfleu. Y gair Groeg sy'n cyfeirio at ysbrydoli dyn i sgwennu, yn 2 Timothy 3:16, yw theopneustos, sy'n llythrennol yn golygu "anadlu Duw".[70]

Llyfryddiaeth

golygu
  • Bahnsen, Greg. A Reformed Confession Regarding Hermeneutics (article 6) Error in Webarchive template: URl gwag..
  • Ball, Bryan; Johnsson, William (ed.). The Essential Jesus. Pacific Press (2002). ISBN 0-8163-1929-4.
  • Barrett, David; Kurian, Tom and others. (ed.). World Christian Encyclopedia. Oxford University Press (2001).
  • Barry, John F. One Faith, One Lord: A Study of Basic Catholic Belief. William H. Sadlier (2001). ISBN 0-8215-2207-8
  • Benton, John. Is Christianity True? Darlington, Eng.: Evangelical Press (1988). ISBN 0-85234-260-8
  • Bettenson, Henry (ed.). Documents of the Christian Church. Oxford University Press (1943).
  • Bokenkotter, Thomas (2004). A Concise History of the Catholic Church. Doubleday. ISBN 978-0-385-50584-0.
  • Browning, Robert (1992). The Byzantine Empire. Washington, DC: The Catholic University of America Press. ISBN 978-0-8132-0754-4.
  • Cameron, Averil (2006). The Byzantines. Oxford: Blackwell. ISBN 978-1-4051-9833-2.
  • Chambers, Mortimer; Crew, Herlihy, Rabb, Woloch. The Western Experience. Volume II: The Early Modern Period. Alfred A. Knopf (1974). ISBN 0-394-31734-3.
  • Coffey, John. Persecution and Toleration in Protestant England 1558–1689. Pearson Education (2000).
  • Cross, F.L.; Livingstone, E.A. (ed.). The Oxford Dictionary of the Christian Church. Oxford University Press (1997). ISBN 0-19-211655-X.
  • Deppermann, Klaus. Melchior Hoffman: Social Unrest and Apocalyptic Vision in the Age of Reformation. ISBN 0-567-08654-2.
  • Dilasser, Maurice. The Symbols of the Church. Collegeville, MN: Liturgical Press (1999). ISBN 0-8146-2538-X
  • Duffy, Eamon. Saints and Sinners, a History of the Popes. Yale University Press (1997). ISBN 0-300-07332-1
  • Elwell, Walter; Comfort, Philip Wesley (2001). Tyndale Bible Dictionary. Tyndale House Publishers. ISBN 0-8423-7089-7.
  • Esler, Philip F. The Early Christian World. Routledge (2004).
  • Farrar, F.W. Mercy and Judgment. A Few Last Words On Christian Eschatology With Reference to Dr. Pusey's, "What Is Of Faith?". Macmillan, London/New York (1904).
  • Ferguson, Sinclair; Wright, David, eds. New Dictionary of Theology. consulting ed. Packer, James. Leicester: Inter-Varsity Press (1988). ISBN 0-85110-636-6
  • Foutz, Scott. Martin Luther and Scripture Martin Luther and Scripture.
  • Fowler, Jeaneane D. World Religions: An Introduction for Students, Sussex Academic Press (1997). ISBN 1-898723-48-6.
  • Fuller, Reginald H. The Foundations of New Testament Christology Scribners (1965). ISBN 0-684-15532-X.
  • Froehle, Bryan; Gautier, Mary, Global Catholicism, Portrait of a World Church, Orbis books; Center for Applied Research in the Apostolate, Georgetown University (2003) ISBN 1-57075-375-X
  • Funk, Robert. The Acts of Jesus: What Did Jesus Really Do?. Polebridge Press (1998). ISBN 0-06-062978-9.
  • Glenny, W. Edward. Typology: A Summary of the Present Evangelical Discussion.
  • González, Justo L. (1984). The Story of Christianity (arg. 1st). Harper & Row. ISBN 0-06-063315-8.
  • Hanegraaff, Hank. Resurrection: The Capstone in the Arch of Christianity. Thomas Nelson (2000). ISBN 0-8499-1643-7.
  • Harnack, Adolf von. History of Dogma (1894).
  • Hickman, Hoyt L. and others. Handbook of the Christian Year. Abingdon Press (1986). ISBN 0-687-16575-X
  • Hitchcock, Susan Tyler. Geography of Religion. National Geographic Society (2004) ISBN 0-7922-7313-3
  • Kelly, J.N.D. Early Christian Doctrines.
  • Kelly, J.N.D. The Athanasian Creed. Harper & Row, New York (1964).
  • Kirsch, Jonathan. God Against the Gods.
  • Kreeft, Peter. Catholic Christianity. Ignatius Press (2001) ISBN 0-89870-798-6
  • Letham, Robert. The Holy Trinity in Scripture, History, Theology, and Worship. P & R Publishing (2005). ISBN 0-87552-000-6.
  • Lorenzen, Thorwald. Resurrection, Discipleship, Justice: Affirming the Resurrection Jesus Christ Today. Smyth & Helwys (2003). ISBN 1-57312-399-4.
  • McLaughlin, R. Emmet, Caspar Schwenckfeld, reluctant radical: his life to 1540, New Haven: Yale University Press (1986). ISBN 0-300-03367-2.
  • MacCulloch, Diarmaid, The Reformation: A History. Viking Adult (2004).
  • MacCulloch, Diarmaid, A History of Christianity: The First Three Thousand Years. London, Allen Lane. 2009. ISBN 978-0-7139-9869-6
  • Marber, Peter. Money Changes Everything: How Global Prosperity Is Reshaping Our Needs, Values and Lifestyles. FT Press (2003). ISBN 0-13-065480-9
  • Marthaler, Berard. Introducing the Catechism of the Catholic Church, Traditional Themes and Contemporary Issues. Paulist Press (1994). ISBN 0-8091-3495-0
  • Mathison, Keith. The Shape of Sola Scriptura (2001).
  • McClintock, John, Cyclopaedia of Biblical, Theological, and Ecclesiastical Literature. Harper &Brothers, original from Harvard University (1889)
  • McManners, John. Oxford Illustrated History of Christianity. Oxford University Press (1990). ISBN 0-19-822928-3.
  • Metzger, Bruce M., Michael Coogan (ed.). Oxford Companion to the Bible. Oxford University Press (1993). ISBN 0-19-504645-5.
  • Mullin, Robert Bruce (2008). A short world history of Christianity. Westminster John Knox Press..
  • Norman, Edward. The Roman Catholic Church, An Illustrated History. University of California (2007) ISBN 978-0-520-25251-6
  • Olson, Roger E., The Mosaic of Christian Belief. InterVarsity Press (2002). ISBN 978-0-8308-2695-7.
  • Orlandis, Jose, A Short History of the Catholic Church. Scepter Publishers (1993) ISBN 1-85182-125-2
  • Otten, Herman J. Baal or God? Liberalism or Christianity, Fantasy vs. Truth: Beliefs and Practices of the Churches of the World Today.... Second ed. New Haven, Mo.: Lutheran News, 1988.
  • Pelikan, Jaroslav; Hotchkiss, Valerie (ed.) Creeds and Confessions of Faith in the Christian Tradition. Yale University Press (2003). ISBN 0-300-09389-6.
  • Putnam, Robert D. Democracies in Flux: The Evolution of Social Capital in Contemporary Society. Oxford University Press (2002).
  • Ricciotti, Giuseppe (1999). Julian the Apostate: Roman Emperor (361–363). TAN Books. ISBN 978-1-5051-0454-7.
  • Riley-Smith, Jonathan. The Oxford History of the Crusades. New York: Oxford University Press, (1999).
  • Schama, Simon. A History of Britain. Hyperion (2000). ISBN 0-7868-6675-6.
  • Servetus, Michael. Restoration of Christianity. Lewiston, New York: Edwin Mellen Press (2007).
  • Simon, Edith. Great Ages of Man: The Reformation. Time-Life Books (1966). ISBN 0-662-27820-8.
  • Spitz, Lewis. The Protestant Reformation. Concordia Publishing House (2003). ISBN 0-570-03320-9.
  • Spurgeon, Charles. A Defense of Calvinism.
  • Sykes, Stephen; Booty, John; Knight, Jonathan. The Study of Anglicanism. Augsburg Fortress Publishers (1998). ISBN 0-8006-3151-X.
  • Talbott, Thomas. Three Pictures of God in Western Theology (1995).
  • Ustorf, Werner. "A missiological postscript", in: McLeod, Hugh; Ustorf, Werner (ed.). The Decline of Christendom in Western Europe, 1750–2000. Cambridge University Press (2003).
  • Walsh, Chad. Campus Gods on Trial. Rev. and enl. ed. New York: Macmillan Co., 1962, t.p. 1964. xiv, [4], 154 p.
  • White, James F. (2010). Introduction to Christian Worship Third Edition: Revised and Expanded (arg. 3rd). Abingdon Press. ISBN 978-1-4267-2285-1.
  • Woodhead, Linda (2004). Christianity: A Very Short Introduction. Oxford [Oxfordshire]: Oxford University Press. ISBN 978-0-19-280322-1.
  • Woods, Thomas E. (2005). How the Catholic Church Built Western Civilization. Washington, DC: Regnery.

Darllen pellach

golygu
  • Gill, Robin (2001). Cydymaith Caergrawnt i foeseg Gristnogol. Caergrawnt, DU: Gwasg Prifysgol Caergrawnt. ISBN 978-0-521-77918-0.
  • Gunton, Colin E. (1997). Cydymaith Caergrawnt i athrawiaeth Gristionogol. Caergrawnt, DU: Gwasg Prifysgol Caergrawnt. ISBN 978-0-521-47695-9.
  • MacCulloch, Diarmaid. Cristnogaeth: Y Tair Mil o Flynyddoedd Cyntaf (Viking; 2010) 1,161 tt.; arolwg gan yr hanesydd blaenllaw
  • MacMullen, Ramsay (2006). Pleidleisio Am Dduw mewn Cynghorau Eglwysi Fore. New Haven, CT: Gwasg Prifysgol Iâl. ISBN 978-0-300-11596-3.
  • Padgett, Alan G.; Bruyneel, Sally (2003). Cyflwyno Cristnogaeth. Maryknoll, N.Y.: Llyfrau Orbis. ISBN 978-1-57075-395-4.
  • Price, Matthew Arlen; Collins, Michael (1999). Hanes Cristnogaeth. Efrog Newydd: Dorling Kindersley. ISBN 978-0-7513-0467-1.
  • Ratzinger, Joseph (2004). Rhagymadrodd I Gristionogaeth (Llyfrau Cymmunio). San Francisco: Gwasg Ignatius. ISBN 978-1-58617-029-5.
  • Roper, J.C., Bp. (1923), et al.. Ffydd yn Nuw, mewn cyfres, Layman's Library of Practical Religion, Eglwys Loegr yng Nghanada, cyf. 2. Toronto, Ont.: Musson Book Co. N.B.: Rhoddir datganiad y gyfres yn y ffurf fwy estynedig sy'n ymddangos ar glawr blaen y llyfr.
  • Robinson, George (2000). Iddewiaeth Hanfodol: Arweinlyfr Cyflawn i Gredoau, Thollau a Defodau. Efrog Newydd: Llyfrau Poced. ISBN 978-0-671-03481-8.
  • Rüegg, Walter (1992). "Rhagair. Y Brifysgol fel Sefydliad Ewropeaidd," yn: Hanes y Brifysgol yn Ewrop. Cyf. 1, Prifysgolion yn yr Oesoedd Canol. Gwasg Prifysgol Caergrawnt. ISBN 0-521-36105-2.
  • Tucker, Karen; Wainwright, Sieffre (2006). Hanes Rhydychen o addoliad Cristnogol. Rhydychen [Oxfordshire]: Gwasg Prifysgol Rhydychen. ISBN 978-0-19-513886-3.
  • Verger, Jacques (1999). Diwylliant, enseignement et société en Occident aux XIIe et XIIIe siècles (gol. 1af). Yn pwyso ar universitaires de Rennes yn Rennes. ISBN 978-2-86847-344-8.
  • Wagner, Richard (2004). Cristnogaeth i Dymis. Ar gyfer Dymis. ISBN 978-0-7645-4482-8.
  • Webb, Jeffrey B. (2004). Canllaw The Complete Idiot i Gristnogaeth. Indianapolis, Ind: Alpha Books. ISBN 978-1-59257-176-5.
  • Wills, Garry, "A Wild and Indecent Book" (adolygiad o David Bentley Hart, The New Testament: A Translation, Yale University Press, 577 pp.), The New York Review of Books , cyf. LXV, na. 2 (8 Chwefror 2018), tt. 34–35. Yn trafod rhai peryglon wrth ddehongli a chyfieithu'r Testament Newydd.

Dolen allanol

golygu

Cyfeiriadau

golygu
  1. ↑ "World's largest religion by population is still Christianity". Countrymeters (yn Saesneg). Cyrchwyd 1 January 2020.
  2. ↑ The Pew Forum on Religion and Public Life. December 2012. "The Global Religious Landscape: A Report on the Size and Distribution of the World's Major Religious Groups as of 2010." DC: Pew Research Center. Article.
  3. ↑ Woodhead 2004
  4. ↑ S. T. Kimbrough, gol. (2005). Orthodox and Wesleyan Scriptural understanding and practice. St Vladimir's Seminary Press. ISBN 978-0-88141-301-4.
  5. ↑ Religions in Global Society. p. 146, Peter Beyer, 2006
  6. ↑ Cambridge University Historical Series, An Essay on Western Civilization in Its Economic Aspects, p. 40: Hebraism, like Hellenism, has been an all-important factor in the development of Western Civilization; Judaism, as the precursor of Christianity, has indirectly had had much to do with shaping the ideals and morality of western nations since the christian era.
  7. ↑ Caltron J.H Hayas, Christianity and Western Civilization (1953), Stanford University Press, p. 2: "That certain distinctive features of our Western civilization—the civilization of western Europe and of America—have been shaped chiefly by Judaeo – Graeco – Christianity, Catholic and Protestant."
  8. ↑ Fred Reinhard Dallmayr, Dialogue Among Civilizations: Some Exemplary Voices (2004), p. 22: Western civilization is also sometimes described as "Christian" or "Judaeo- Christian" civilization.
  9. ↑ Muslim-Christian Relations. Amsterdam University Press. 2006. ISBN 978-90-5356-938-2. Cyrchwyd 18 October 2007. The enthusiasm for evangelization among the Christians was also accompanied by the awareness that the most immediate problem to solve was how to serve the huge number of new converts. Simatupang said, if the number of the Christians were double or triple, then the number of the ministers should also be doubled or tripled and the role of the laity should be maximized and Christian service to society through schools, universities, hospitals and orphanages, should be increased. In addition, for him the Christian mission should be involved in the struggle for justice amid the process of modernization.
  10. ↑ Kammer, Fred (1 May 2004). Doing Faith Justice. Paulist Press. t. 77. ISBN 978-0-8091-4227-9. Cyrchwyd 18 October 2007. Theologians, bishops, and preachers urged the Christian community to be as compassionate as their God was, reiterating that creation was for all of humanity. They also accepted and developed the identification of Christ with the poor and the requisite Christian duty to the poor. Religious congregations and individual charismatic leaders promoted the development of a number of helping institutions-hospitals, hospices for pilgrims, orphanages, shelters for unwed mothers-that laid the foundation for the modern "large network of hospitals, orphanages and schools, to serve the poor and society at large."
  11. ↑ Christian Church Women: Shapers of a Movement. Chalice Press. March 1994. ISBN 978-0-8272-0463-8. Cyrchwyd 18 October 2007. In the central provinces of India they established schools, orphanages, hospitals, and churches, and spread the gospel message in zenanas.
  12. ↑ "Christian Traditions". Pew Research Center's Religion & Public Life Project. 19 December 2011. https://www.pewforum.org/2011/12/19/global-christianity-traditions/. "About half of all Christians worldwide are Catholic (50%), while more than a third are Protestant (37%). Orthodox communions comprise 12% of the world's Christians."
  13. ↑ "Status of Global Christianity, 2019, in the Context of 1900–2050" (PDF). Center for the Study of Global Christianity.
  14. ↑ Peter, Laurence (17 October 2018). "Orthodox Church split: Five reasons why it matters". BBC. Cyrchwyd 17 October 2018.
  15. ↑ Analysis (19 December 2011). "Global Christianity". Pew Research Center. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2013-07-30. Cyrchwyd 17 August 2012.
  16. ↑ "Pew Research Center". 19 December 2011.
  17. ↑ "Christian persecution 'at near genocide levels'". BBC News. 3 May 2019. Retrieved 7 October 2019.
  18. ↑ Wintour, Patrick. "Persecution of Christians coming close to genocide' in Middle East – report". The Guardian. 2 May 2019. Retrieved 7 October 2019.
  19. ↑ Larry Hurtado (17 August 2017 ), "Paul, the Pagans’ Apostle"
  20. ↑ Jamieson-Fausset-Brown Bible Commentary on Acts 19, https://biblehub.com/commentaries/jfb//acts/19.htm accessed 8 October 2015
  21. ↑ Jubilee Bible 2000
  22. ↑ American King James Version
  23. ↑ Douai-Rheims Bible
  24. ↑ Gill, J., Gill's Exposition of the Bible, commentary on Acts 19:23 https://biblehub.com/commentaries/gill/acts/19.htm accessed 8 October 2015
  25. ↑ It appears in the Acts of the Apostles, Nodyn:Bibleverse, Nodyn:Bibleverse and Nodyn:Bibleverse. Some English translations of the New Testament capitalize 'the Way' (e.g. the New King James Version and the English Standard Version), indicating that this was how 'the new religion seemed then to be designated'[20] whereas others treat the phrase as indicative—'the way',[21] 'that way'[22] or 'the way of the Lord'.[23] The Syriac version reads, "the way of God" and the Vulgate Latin version, "the way of the Lord".[24]
  26. ↑ E. Peterson (1959), "Christianus." In: Frühkirche, Judentum und Gnosis, publisher: Herder, Freiburg, pp. 353–72
  27. ↑ Elwell & Comfort 2001.
  28. ↑ Olson, The Mosaic of Christian Belief.
  29. ↑ Tayviah, Frederick K. D. (1995). Why Do Bad Things Keep on Happening? (yn Saesneg). CSS Publishing. t. 29. ISBN 978-1-55673-979-8.
  30. ↑ Pelikan/Hotchkiss, Creeds and Confessions of Faith in the Christian Tradition.
  31. ↑ ""We Believe in One God....": The Nicene Creed and Mass". Catholics United for the Fath. February 2005. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2014-08-19. Cyrchwyd 16 June 2014.
  32. ↑ Encyclopedia of Religion, "Arianism".
  33. ↑ Catholic Encyclopedia, "Council of Ephesus".
  34. ↑ "Our Common Heritage as Christians". The United Methodist Church. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 14 January 2006. Cyrchwyd 31 December 2007.
  35. ↑ Avis, Paul (2002) The Christian Church: An Introduction to the Major Traditions, SPCK, London, ISBN 0-281-05246-8 paperback
  36. ↑ White, Howard A. The History of the Church Archifwyd 2017-11-30 yn y Peiriant Wayback.
  37. ↑ Cummins, Duane D. (1991). A handbook for Today's Disciples in the Christian Church (Disciples of Christ) (arg. Revised). St Louis, MO: Chalice Press. ISBN 978-0-8272-1425-5.
  38. ↑ Ron Rhodes, The Complete Guide to Christian Denominations, Harvest House Publishers, 2005, ISBN 0-7369-1289-4
  39. ↑ Woodhead 2004, t. 45
  40. ↑ Metzger/Coogan, Oxford Companion to the Bible, pp. 513, 649.
  41. ↑ s:Nicene Creed
  42. ↑ Hanegraaff. Resurrection: The Capstone in the Arch of Christianity.
  43. ↑ "The Significance of the Death and Resurrection of Jesus for the Christian". Australian Catholic University National. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 1 September 2007. Cyrchwyd 16 May 2007.
  44. ↑ White 2010
  45. ↑ Buck, Christopher (1999). Paradise and Paradigm: Key Symbols in Persian Christianity and the Baha'i Faith. State University of New York Press. t. 6. ISBN 978-0-7914-4062-9.
  46. ↑ Nakashima Brock, Rita (2008). Saving Paradise: How Christianity Traded Love of this World for Crucifixion and Empire. Beacon Press. t. 446. ISBN 978-0-8070-6750-5. the ancient church had three important languages: Greek, Latin, and Syriac.
  47. ↑ A. Lamport, Mark (2020). The Rowman & Littlefield Handbook of Christianity in the Middle East. Rowman & Littlefield. t. 135. ISBN 978-0-8070-6750-5. the ancient church had three important languages: Greek, Latin, and Syriac.
  48. ↑ Russell, Thomas Arthur (2010). Comparative Christianity: A Student's Guide to a Religion and Its Diverse Traditions. Universal-Publishers. t. 21. ISBN 978-1-59942-877-2.
  49. ↑ Frequently a distinction is made between "liturgical" and "non-liturgical" churches based on how elaborate or antiquated the worship; in this usage, churches whose services are unscripted or improvised are described as "non-liturgical".[48]
  50. ↑ 50.0 50.1 50.2 Cross/Livingstone. The Oxford Dictionary of the Christian Church. pp. 1435ff.
  51. ↑ Krahn, Cornelius; Rempel, John D. (1989). Ordinances. Global Anabaptist Mennonite Encyclopedia. The term "ordinance" emphasizes the aspect of institution by Christ and the symbolic meaning.
  52. ↑ Hartzler, Rachel Nafziger (30 April 2013). No Strings Attached: Boundary Lines in Pleasant Places: A History of Warren Street / Pleasant Oaks Mennonite Church (yn English). Wipf and Stock Publishers. ISBN 978-1-62189-635-7.CS1 maint: unrecognized language (link)
  53. ↑ "ANF04. Fathers of the Third Century: Tertullian, Part Fourth; Minucius Felix; Commodian; Origen, Parts First and Second | Christian Classics Ethereal Library". Ccel.org. 1 June 2005. Cyrchwyd 5 May 2009.
  54. ↑ Minucius Felix speaks of the cross of Jesus in its familiar form, likening it to objects with a crossbeam or to a man with arms outstretched in prayer (Octavius of Minucius Felix, chapter XXIX).
  55. ↑ "At every forward step and movement, at every going in and out, when we put on our clothes and shoes, when we bathe, when we sit at table, when we light the lamps, on couch, on seat, in all the ordinary actions of daily life, we trace upon the forehead the sign." (Tertullian, De Corona, chapter 3)
  56. ↑ Dilasser. The Symbols of the Church.
  57. ↑ 57.0 57.1 Catholic Encyclopedia, "Symbolism of the Fish".
  58. ↑ Kurian, George Thomas; Day, Sarah Claudine (14 March 2017). The Essential Handbook of Denominations and Ministries (yn Saesneg). Baker Books. ISBN 978-1-4934-0640-1. The Conservative Mennonite Conference practices believer's baptism, seen as an external symbol of internal spiritual purity and performed by immersion or pouring of water on the head; Communion; washing the feet of the saints, following Jesus's example and reminding beleivers of the need to be washed of pride, rivalry, and selfish motives; anointing the sick with oil--a symbol of the Holy Spirit and of the healing power of God--offered with the prayer of faith; and laying on of hands for ordination, symbolizing the imparting of responsibility and of God's power to fulfill that responsibility.
  59. ↑ Kraybill, Donald B. (1 November 2010). Concise Encyclopedia of Amish, Brethren, Hutterites, and Mennonites (yn English). JHU Press. t. 23. ISBN 978-0-8018-9911-9. All Amish, Hutterites, and most Mennonites baptized by pouring or sprinkling.CS1 maint: unrecognized language (link)
  60. ↑ Nolt, Steven M.; Loewen, Harry (11 June 2010). Through Fire and Water: An Overview of Mennonite History (yn English). MennoMedia. ISBN 978-0-8316-9701-3. ...both groups practiced believers baptism (the River Brethren did so by immersion in a stream or river) and stressed simplicity in life and nonresistance to violence.CS1 maint: unrecognized language (link)
  61. ↑ Brackney, William H. (3 May 2012). Historical Dictionary of Radical Christianity (yn English). Scarecrow Press. t. 279. ISBN 978-0-8108-7365-0. The birthdate in 1708 marked the baptism by immersion of the group in the River Eder, thus believer's baptism became one of the primary tenets of The Brethren.CS1 maint: unrecognized language (link)
  62. ↑ Jordan, Anne (2000). Christianity. Nelson Thornes. ISBN 978-0-7487-5320-8. When he was standing on a hillside, Jesus explained to his followers how they were to behave as God would wish. The talk has become known as the Sermon on the Mount, and is found in the Gospel of Matthew, chapter 5, 6 and 7. During the talk Jesus taught his followers how to pray and he gave them an example of suitable prayer. Christians call the prayer the Lord's Prayer, because it was taught by the Lord, Jesus Christ. It is also known as the Pattern Prayer as it provides a pattern for Christians to follow in prayer, to ensure that they pray in the way God and Jesus would want.
  63. ↑ Milavec, Aaron (2003). The Didache: Faith, Hope, & Life of the Earliest Christian Communities, 50–70 C.E. Paulist Press. ISBN 978-0-8091-0537-3. Given the placement of the Lord's Prayer in the Didache, it was to be expected that the new member of the community would come to learn and to pray the Lord's Prayer at the appointed hours three times each day only after baptism (8:2f.).
  64. ↑ Beckwith, Roger T. (2005). Calendar, Chronology And Worship: Studies in Ancient Judaism And Early Christianity. BRILL. ISBN 978-90-04-14603-7. So three minor hours of prayer were developed, at the third, sixth and ninth hours, which, as Dugmore points out, were ordinary divisions of the day for worldly affairs, and the Lord's Prayer was transferred to those hours.
  65. ↑ Chadwick, Henry (1993). The Early Church. Penguin. ISBN 978-1-101-16042-8. Hippolytus in the Apostolic Tradition directed that Christians should pray seven times a day – on rising, at the lighting of the evening lamp, at bedtime, at midnight, and also, if at home, at the third, sixth and ninth hours of the day, being hours associated with Christ's Passion. Prayers at the third, sixth, and ninth hours are similarly mentioned by Tertullian, Cyprian, Clement of Alexandria and Origen, and must have been very widely practised. These prayers were commonly associated with private Bible reading in the family.
  66. ↑ Lössl, Josef (17 February 2010). The Early Church: History and Memory. A&C Black. t. 135. ISBN 978-0-567-16561-9. Not only the content of early Christian prayer was rooted in Jewish tradition; its daily structure too initially followed a Jewish pattern, with prayer times in the early morning, at noon and in the evening. Later (in the course of the second century), this pattern combined with another one; namely prayer times in the evening, at midnight and in the morning. As a result seven 'hours of prayer' emerged, which later became the monastic 'hours' and are still treated as 'standard' prayer times in many churches today. They are roughly equivalent to midnight, 6 a.m., 9 a.m., noon, 3 p.m., 6 p.m. and 9 p.m. Prayer positions included prostration, kneeling and standing. ... Crosses made of wood or stone, or painted on walls or laid out as mosaics, were also in use, at first not directly as objections of veneration but in order to 'orientate' the direction of prayer (i.e. towards the east, Latin oriens).
  67. ↑ Kurian, Jake. ""Seven Times a Day I Praise You" – The Shehimo Prayers". Diocese of South-West America of the Malankara Orthodox Syrian Church. Cyrchwyd 2 August 2020.
  68. ↑ Mary Cecil, 2nd Baroness Amherst of Hackney (1906). A Sketch of Egyptian History from the Earliest Times to the Present Day. Methuen. t. 399. Prayers 7 times a day are enjoined, and the most strict among the Copts recite one of more of the Psalms of David each time they pray. They always wash their hands and faces before devotions, and turn to the East.
  69. ↑ "The Book of Common Prayer". Church of England. Cyrchwyd 24 June 2020.
  70. ↑ Virkler, Henry A. (2007). Ayayo, Karelynne Gerber (gol.). Hermeneutics: Principles and Processes of Biblical Interpretation (arg. 2nd). Grand Rapids: Baker Academic. t. 21. ISBN 978-0-8010-3138-0.
Wedi dod o "https://cy.wikipedia.org/w/index.php?title=Cristnogaeth&oldid=13407407"