Sir Gaernarfon (etholaeth seneddol)
Roedd etholaeth Sir Gaernarfon yn ethol aelodau i senedd San Steffan o 1542 hyd 1950 pan ddiddymwyd yr etholaeth.
| Sir Gaernarfon Etholaeth Sir | |
|---|---|
| Creu: | 1542 |
| Diddymwyd: | 1950 |
| Math: | Tŷ'r Cyffredin |
| Aelodau: | Un |
HanesGolygu
O dan y Deddfau Uno roedd gan bob Sir yng Nghymru (ac eithrio Sir Feirionnydd) yr hawl i ddanfon dau Aelod Seneddol i San Steffan, un ar gyfer y Sir ac un ar gyfer y Bwrdeistrefi. Roedd Sir Gaernarfon yn cynrychioli'r bobl a oedd yn byw y tu allan i fwrdeistrefi tref Caernarfon, Conwy, Cricieth, Nefyn a Phwllheli ac o 1832 Bangor.
Cyn diwygio'r etholfraint ym 1832 roedd etholaeth Sir Gaernarfon yn cael ei hystyried yn un "dan ddylanwad" teulu Paget Marcwysau Môn.
Er gwaethaf ambell i gamsyniad nid etholaeth Lloyd George oedd Sir Gaernarfon, yr oedd o'n aelod dros y Bwrdeistrefi
Ar gyfer etholiad 1885 holltwyd etholaeth Caernarfon yn ddau gan ffurfio etholaethau Gogledd Sir Gaernarfon a De Sir Gaernarfon ail grëwyd yr etholaeth sirol unigol ar gyfer etholiad 1918.
Dyma'r etholaeth i Blaid Cymru ei hymladd gyntaf erioed. Gwnaed hynny yn Etholiad cyffredinol y Deyrnas Unedig, 1929 yr ymgeisydd oedd Lewis Valentine, Llywydd Cyntaf y Blaid. Cafodd 609 o bleidleisiau sef 1.6% o gyfanswm o 38,043.
Aelodau SeneddolGolygu
- 1660 – 1661: Syr John Glynne
- 1661 – 1675: Syr Richard Wynne
- 1675 – 1679: Robert Bulkeley
- 1679 – 1689: Thomas Bulkeley
- 1689 – 1697: Syr William Williams
- 1697 – 1705: Thomas Bulkeley
- 1705 – 1713: Syr John Wynn, 5ed Barwnig
- 1713 – 1715: William Griffith
- 1715 – 1740: John Griffith
- 1740 – 1741: John Wynn
- 1741 – 1754: William Bodfel
- 1754 – 1761: Syr John Wynn
- 1761 – 1774: Thomas Wynn, Barwn 1af Niwbwrch
- 1774 – 1780: Thomas Assheton Smith
- 1780 – 1790: John Parry
- 1790 - 1826: Syr Robert Williams, 9fed Barwnig
- 1826 - 1830: Syr Thomas Wynn, 3ydd Barwnig
- 1830 – 1832: Charles Wynn Griffith-Wynne
- 1832 – 1837: Thomas Assheton Smith (Ceidwadol)
- 1837 – 1841: John Ralph Ormsby-Gore, Barwn 1af Harlech (Ceidwadol)
- 1841 – 1866: Edward Douglas-Pennant (Ceidwadol)
- 1866 – 1868: George Douglas-Pennant (Ceidwadol)
- 1868 – 1874: Love Jones-Parry (Rhyddfrydol)
- 1874 – 1880: George Douglas-Pennant (Ceidwadol)
- 1880 – 1880: Charles James Watkin Williams (Rhyddfrydol)
- 1880 – 1885: William Rathbone(Rhyddfrydol)
Diddymwyd y sedd ym 1885 a'i ail greu ym 1918
- 1918 – 1922: Charles Edward Breese (Rhyddfrydol Clymblaid)
- 1922 – 1923: Robert Thomas Jones (Llafur)
- 1923 – 1945: Goronwy Owen (Rhyddfrydol)
- 1945 – 1945: David Davies (Rhyddfrydol)
- 1945 – 1950: Goronwy Roberts (Llafur)
Canlyniadau Etholiadau ers Deddf Diwigio'r Senedd 1832Golygu
Ffynhonnell:[1]
Etholiadau Diwrthwynebiad o'r 1830au i'r 1860auGolygu
Etholwyd Thomas Assheton Smith (Ceidwadol) yn ddiwrthwynebiad yn etholiadau 1832 ac 1835.
Etholwyd John Ralph Ormsby-Gore (Ceidwadol) yn ddiwrthwynebiad ym 1837.
Etholwyd Edward George Douglas Pennant (Ceidwadol) yn ddiwrthwynebiad ym 1841, 1847, 1852, 1857, 1859 a 1865.
Dyrchafwyd Edward George Douglas Pennant i Dŷ'r Arglwyddi ar farwolaeth ei dad ym 1866 ac fe'i olynwyd fel AS gan ei fab George Sholto Douglas-Pennant yn ddiwrthwynebiad yn isetholiad 1866, collodd George Douglas-Pennant ei sedd i'r Rhyddfrydwr Love Jones Parry mewn etholiad cystadleuol ym 1868.
| Etholiad cyffredinol 1868: Etholaeth Sir Gaernarfon
Nifer y pleidleiswyr 4,852 | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Plaid | Ymgeisydd | Pleidleisiau | % | ±% | |
| Rhyddfrydol | Love Jones Parry | 1,968 | 52.0 | ||
| Ceidwadwyr | George Sholto Douglas-Pennant | 1,815 | 48.0 | ||
| Mwyafrif | 153 | ||||
| Y nifer a bleidleisiodd | 4,357 | 77.9 | |||
| Rhyddfrydol yn disodli Ceidwadwyr | Gogwydd | ||||
Etholiadau yn y 1870auGolygu
| Etholiad cyffredinol 1874: Etholaeth Sir Gaernarfon
Nifer y pleidleiswyr 6,286 | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Plaid | Ymgeisydd | Pleidleisiau | % | ±% | |
| Ceidwadwyr | George Sholto Douglas-Pennant | 2,750 | 54.3 | ||
| Rhyddfrydol | Love Jones Parry | 1,607 | 48.4 | ||
| Mwyafrif | 103 | ||||
| Y nifer a bleidleisiodd | 3,317 | 80.6 | |||
| Ceidwadwyr yn disodli Rhyddfrydol | Gogwydd | ||||
Etholiadau yn y 1880auGolygu
| Etholiad cyffredinol 1880: Etholaeth Sir Gaernarfon
Nifer y pleidleiswyr 6,652 | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Plaid | Ymgeisydd | Pleidleisiau | % | ±% | |
| Rhyddfrydol | Charles James Watkin Williams | 3,303 | 59.9 | ||
| Ceidwadwyr | George Sholto Douglas-Pennant | 2,206 | 40.1 | ||
| Mwyafrif | 1,097 | ||||
| Y nifer a bleidleisiodd | 5,509 | 82.8 | |||
| Rhyddfrydol yn disodli Ceidwadwyr | Gogwydd | ||||
Ym Mis Tachwedd 1880 cafodd Watkin Williams ei ddyrchafu'n farnwr llys a bu'n rhaid iddo ymddiswyddo o'r Senedd. Cynhaliwyd isetholiad ar 2 Rhagfyr 1880:
| IsetholiadSir Gaernarfon 1880
Nifer y pleidleiswyr 6,652 | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Plaid | Ymgeisydd | Pleidleisiau | % | ±% | |
| Rhyddfrydol | William Rathbone | 3,180 | 59.7 | ||
| Ceidwadwyr | H J Ellis Nanney | 2,151 | 40.3 | ||
| Mwyafrif | 1,029 | ||||
| Y nifer a bleidleisiodd | 5,509 | 80.1 | 5,33i | ||
| Rhyddfrydol yn cadw | Gogwydd | ||||
1885 - 1918Golygu
Ar gyfer etholiad 1885 holltwyd etholaeth Caernarfon yn ddau gan ffurfio etholaethau Gogledd Sir Gaernarfon a De Sir Gaernarfon ail grëwyd yr etholaeth sirol unigol ar gyfer etholiad 1918
Etholiadau yn y 1910auGolygu
| Etholiad cyffredinol 1918
Nifer yr etholwyr 36,460 | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Plaid | Ymgeisydd | Pleidleisiau | % | ±% | |
| Rhyddfrydol | Charles Edward Breese | 10,488 | 44.5 | ||
| Llafur Annibynol | Robert Thomas Jones | 8,145 | 34.6 | ||
| Rhyddfrydwr Annibynol | Ellis William Davies | 4,937 | 20.9 | ||
| Mwyafrif | 2,343 | 9.9 | |||
| Y nifer a bleidleisiodd | 64.6 | ||||
| Rhyddfrydol yn cadw | Gogwydd | ||||
Etholiadau yn y 1920auGolygu
| Etholiad cyffredinol 1922
Nifer yr etholwyr 37,450 | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Plaid | Ymgeisydd | Pleidleisiau | % | ±% | |
| Llafur | Robert Thomas Jones | 14,016 | |||
| Rhyddfrydwr Cenedlaethol | Charles Edward Breese | 12,407 | |||
| Mwyafrif | |||||
| Y nifer a bleidleisiodd | |||||
| Llafur yn disodli Rhyddfrydol | Gogwydd | ||||
| Etholiad cyffredinol 1923
Nifer yr etholwyr 38,136 | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Plaid | Ymgeisydd | Pleidleisiau | % | ±% | |
| Rhyddfrydol | Goronwy Owen | 15,043 | |||
| Llafur | Robert Thomas Jones | 13,521 | |||
| Mwyafrif | 1,522 | ||||
| Y nifer a bleidleisiodd | |||||
| Rhyddfrydol yn disodli Llafur | Gogwydd | ||||
| Etholiad cyffredinol 1924:
Nifer yr etholwyr 38,647 | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Plaid | Ymgeisydd | Pleidleisiau | % | ±% | |
| Rhyddfrydol | Goronwy Owen | 15,033 | |||
| Llafur | Robert Thomas Jones | 14,564 | |||
| Mwyafrif | 469 | ||||
| Y nifer a bleidleisiodd | |||||
| Rhyddfrydol yn cadw | Gogwydd | ||||
| Etholiad cyffredinol 1929
Nifer yr etholwyr 47,481 | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Plaid | Ymgeisydd | Pleidleisiau | % | ±% | |
| Rhyddfrydol | Goronwy Owen | 18,507 | 47.8 | -2.9 | |
| Llafur | Robert Thomas Jones | 14,867 | 38.5 | -10.7 | |
| Unoliaethwr | D. Fowden Jones | 4,669 | 12.1 | n/a | |
| Plaid Cymru | Parch Lewis Valentine | 609 | 1.6 | n/a | |
| Mwyafrif | 3,640 | 9.3 | +7.8 | ||
| Y nifer a bleidleisiodd | 38,652 | 81.4 | +4.8 | ||
| Rhyddfrydol yn cadw | Gogwydd | ||||
Etholiadau yn y 1930auGolygu
| Etholiad cyffredinol 1931
Nifer yr etholwyr 48,003 | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Plaid | Ymgeisydd | Pleidleisiau | % | ±% | |
| Rhyddfrydol | Goronwy Owen | 14,993 | 39.0 | ||
| Llafur | William Elwyn Edwards Jones | 14,299 | 37.2 | ||
| Y Llywodraeth Genedlaethol | W P O Evans | 7,990 | 20.8 | ||
| Plaid Cymru | John Edward Daniel | 1,136 | 3.0 | ||
| Mwyafrif | 694 | 1.8 | |||
| Y nifer a bleidleisiodd | 38,418 | 80.0 | |||
| Rhyddfrydol yn cadw | Gogwydd | ||||
| Etholiad cyffredinol 1935
Nifer yr etholwyr 49,284 | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Plaid | Ymgeisydd | Pleidleisiau | % | ±% | |
| Rhyddfrydol | Goronwy Owen | 17,947 | 48.6 | ||
| Llafur | William Elwyn Edwards Jones | 16,450 | 44.5 | ||
| Plaid Cymru | John Edward Daniel | 2,534 | 6.9 | ||
| Mwyafrif | 1,497 | 4.1 | |||
| Y nifer a bleidleisiodd | 36,931 | 74.9 | |||
| Rhyddfrydol yn cadw | Gogwydd | ||||
Etholiadau yn y 1940auGolygu
| Etholiad cyffredinol 1945
Nifer yr etholwyr 51,249 | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Plaid | Ymgeisydd | Pleidleisiau | % | ±% | |
| Llafur | Goronwy Owen Roberts | 22,043 | 55.3 | ||
| Rhyddfrydol | Goronwy Owen | 15,637 | 39.3 | ||
| Plaid Cymru | William Ambrose Bebb | 2,152 | 5.4 | ||
| Mwyafrif | 6,406 | 16.1 | |||
| Y nifer a bleidleisiodd | 77.7 | ||||
| Llafur yn disodli Rhyddfrydol | Gogwydd | ||||
CyfeiriadauGolygu
- ↑ James, Arnold J a Thomas, John E. Wales at Westminster - A History of the Parliamentry Representation of Wales 1800-1979 Gwasg Gomer 1981 ISBN 0 85088 684 8