Ceidwadwyr Cymreig

Adran Cymru o'r Ceidwadwyr

Y Ceidwadwyr Cymreig yw cangen ffederal y Blaid Geidwadol yng Nghymru. Yn etholiadau San Steffan, hi yw'r blaid wleidyddol ail-fwyaf poblogaidd yng Nghymru, ar ôl sicrhau'r gyfran ail fwyaf o'r bleidlais ym mhob etholiad cyffredinol ers 1931.[4] Yn etholiadau Senedd Cymru, y Ceidwadwyr yw'r ail blaid fwyaf. Maen nhw'n dal 14 o'r 40 sedd Gymreig yn Senedd y DU, a 16 o'r 60 sedd yn y Senedd. Mae gan y blaid rheolaeth gyffredinol ar un awdurdod lleol, Cyngor Sir Fynwy.

Ceidwadwyr Cymreig
Welsh Conservatives
Arweinydd Grwp Ceidwadol CymreigAndrew R. T. Davies[1]
LlywyddArglwydd Davies o Gŵyr
Sefydlwyd1921
PencadlysUned 5
Tŷ Rhymney
Parc Ty Glas
Llanisien
Caerdydd
CF14 5DU
Rhestr o idiolegau
Sbectrwm gwleidyddolCanol-dde
Partner rhyngwladolUndeb y Democratiaid Rhyngwladol
Cysylltiadau EwropeaiddCynghrair y Ceidwadwyr a Diwygwyr yn Ewrop
Cysylltiad Senedd y DUY Blaid Geidwadol (DU)
LliwGlas
Senedd Cymru
16 / 60
Tŷ'r Cyffredin (Seddi Cymru)
14 / 40
Llywodrath leol[3]
166 / 1,253
Gwefan
ceidwadwyr.cymru/cy

Ffurfiwyd Ceidwadwyr Cymru (fel Cyngor Ceidwadol ac Unoliaethol Cymru a Sir Fynwy) ym 1921 trwy uno'r tair Cymdeithas Plwyfol Gymreig bresennol yn Undeb Cenedlaethol y Blaid.[5] Am lawer o'u hanes roeddent yn cael eu dominyddu gan y blaid yn Lloegr. Ar ôl i'r Cynulliad gael ei sefydlu ym 1999, yr oedd eu haelodau yn gwrthwynebu y blaid yn Lloegr, gwnaethant addasu i ddod yn fwy o blaid Cymraeg.

Dangosodd eu harweinydd cyntaf, cyn Weinidog Swyddfa Cymru, Rod Richards, arddull gynhenid o wleidyddiaeth yn erbyn y llywodraeth Lafur. Ymddiswyddodd Richards wedi hynny yn fuan ar ôl i'r Cynulliad ymsefydlu mewn ymateb i honiadau o ymosodiad, y cafodd ei glirio ohono yn ddiweddarach.

Yna daeth Nicholas Bourne, athro cyfraith a chyn arweinydd yr ymgyrch Na yn refferendwm Cynulliad Cymru, yn arweinydd mewn etholiad a oedd yn ddiwrthwynebiad. Rhwng 1999 a 2007 arhosodd y blaid yn gadarn yn yr wrthblaid yng Nghymru, yn hytrach na ffurfio cynghrair â phleidiau gwleidyddol eraill. Newidiodd hyn yn 2007 pan gymerodd Ceidwadwyr Cymru ran fer mewn trafodaethau clymblaid ar ôl etholiad ansicr 2007 ar "glymblaid enfys" gyda Democratiaid Rhyddfrydol Cymru a Phlaid Cymru a fethodd ar ôl i'r Democratiaid Rhyddfrydol gefnu. Gwrthododd Plaid Cymru ei hun allan o gael clymblaid gyda'r Ceidwadwyr ar sail ideolegol. Yn y pen draw, ffurfiodd Plaid Cymru a Llafur y llywodraeth o dan delerau eu cytundeb Cymru'n Un.[6] O ganlyniad i'r cytundeb, daeth y Ceidwadwyr, yr wrthblaid fwyaf, yn Wrthblaid Swyddogol yng Nghynulliad Cymru.

Yn etholiadau Cynulliad Cymru yn 2011 a oedd yn llwyddiannus yn bennaf, collodd Arweinydd Ceidwadol Cymru, Nicholas Bourne (2000–2011), ei sedd rhestr ranbarthol yng Nghanolbarth a Gorllewin Cymru. Ef oedd yr arweinwyr gwleidyddol hiraf a wasanaethodd hiraf yng Nghynulliad Cymru.

Yna daeth Aelod Cynulliad Preseli Penfro Paul Paul Davies yn Arweinydd Dros Dro tra cynhaliwyd etholiad. Yna yn yr ornest hynny roedd Andrew RT Davies (Canol De Cymru) yn erbyn Nick Ramsay (Sir Fynwy). Enillodd Andrew RT Davies gyda thua 53.1 y cant o'r bleidlais. Hefyd ar ôl etholiad Cynulliad Cymru 2011 cafodd David Melding (Canol De Cymru) ei ddewis i fod yn Ddirprwy Lywydd Cynulliad Cymru, y tro cyntaf i Geidwadwr ddal y swydd hon.

Perfformiad etholiadol

golygu

Etholiadau lleol

golygu
 
Ceidwadwyr Cymru yn ôl rheolaeth ward a chyngor ar ôl etholiadau lleol 2017
Blwyddyn Pleidleisiau % +/- Rheolaeth gyffredinol ar Gynghorau +/- Seddi +/-
1993 84,909 12.5% ? 0 ? 32 ? ?
1995 75,448 8.1%   4.4% 0   42   10
1999 99,565 10.1%   2.0% 0   75   33
2004 99,991 11.0%   0.9% 1   1 107   32
2008 148,708 15.6%   4.6% 2   2 165   19
2012 * 108,365 12.8%   2.8% 0   2 105   66
2017 182,520 18.8%   6.3% 1   1 184   79

* Nid yw ffigurau 2012 yn cynnwys Ynys Môn a etholwyd yn 2013 er bod y newid mewn seddi a phleidleisiau a ddangosir yn gymhariaeth uniongyrchol rhwng ffigurau 2008 a 2012 yn y 21 cyngor a etholwyd. Mae ffigurau 2017 yn seiliedig ar newidiadau o etholiadau 2012 a 2013.

Etholiadau Cynulliad Cymru/ Senedd Cymru

golygu
Etholiad Etholaeth Rhabarth Cyfanswm y seddi +/– Llywodraeth
Pleidleisiau % Seddi Pleidleisiau % Seddi
1999 162,133 15.8
1 / 40
168,206 16.5
8 / 20
9 / 60
Gwrthblaid
2003 169,832 19.9
1 / 40
162,725 19.2
10 / 20
11 / 60
  2 Gwrthblaid
2007 218,730 22.4
5 / 40
209,153 21.4
7 / 20
12 / 60
  1 Gwrthblaid
2011 237,388 25.0
6 / 40
213,773 22.5
8 / 20
14 / 60
  2 Gwrthblaid
2016 215,597 21.1
6 / 40
190,846 18.8
5 / 20
11 / 60
  3 Gwrthblaid
2021 289,802 26.1
8 / 40
278,560 25.1
8 / 20
16 / 60
  5 Gwrthblaid

Etholiadau cyffredinol y DU

golygu
 
Perfformiad Ceidwadwyr Cymru yn etholiad cyffredinol 2019
Blwyddyn Cyfran y pleidleisiau Seddi
1922 21.4%
6 / 36
1923 21.0%
4 / 36
1924 28.3%
9 / 36
1929 21.9%
1 / 36
1931 22.1%
6 / 36
1935 23.3%
6 / 36
1945 16.5%
3 / 36
1950 21%
3 / 36
1951 27.6%
5 / 36
1955 26.7%
5 / 36
1959 29.6%
6 / 36
1964 27.6%
6 / 36
1966 27.0%
3 / 36
1970 27.7%
7 / 36
1974 (Chwef) 25.9%
8 / 36
1974 (Hydref) 23.9%
8 / 36
1979 32.2%
11 / 36
1983 31.0%
14 / 38
1987 29.5%
8 / 38
1992 28.6%
6 / 38
1997 19.6%
0 / 40
2001 21.0%
0 / 40
2005 21.4%
3 / 40
2010 26.1%
8 / 40
2015 27.2%
11 / 40
2017 33.6%
8 / 40
2019 36.1%
14 / 40

Cyfeiriadau

golygu
  1. Williams, James (24 Ionawr 2021). "Andrew RT Davies returns as Welsh Conservatives leader". BBC News. Cyrchwyd 24 Ionawr 2021.
  2. 2.0 2.1 Nordsieck, Wolfram (2016). "Wales/UK". Parties and Elections in Europe. Cyrchwyd 7 Hydref 2018.
  3. "Open Council Data UK - compositions councillors parties wards elections". www.opencouncildata.co.uk. Cyrchwyd 2019-10-24.
  4. Jones, B, Welsh Elections 1885 – 1997(1999), Lolfa
  5. Melding, D, Have We Been Anti-Welsh? The Conservative Party and the Welsh Nation (2005), Cymdeithas Y Kymberiaid
  6. "Labour agrees historic coalition". BBC News. 6 Gorffennaf 2007. Cyrchwyd 20 December 2011.