Ceidwadwyr Cymreig
Y Ceidwadwyr Cymreig yw cangen ffederal y Blaid Geidwadol yng Nghymru. Yn etholiadau San Steffan, hi yw'r blaid wleidyddol ail-fwyaf poblogaidd yng Nghymru, ar ôl sicrhau'r gyfran ail fwyaf o'r bleidlais ym mhob etholiad cyffredinol ers 1931.[3] Yn etholiadau Senedd Cymru, y Ceidwadwyr yw'r ail blaid fwyaf. Maen nhw'n dal 14 o'r 40 sedd Gymreig yn Senedd y DU, a 16 o'r 60 sedd yn y Senedd. Mae gan y blaid rheolaeth gyffredinol ar un awdurdod lleol, Cyngor Sir Fynwy.
| Ceidwadwyr Cymreig Welsh Conservatives | |
|---|---|
 | |
| Arweinydd Grwp Ceidwadol Cymreig | Darren Millar |
| Llywydd | Arglwydd Davies o Gŵyr |
| Sefydlwyd | 1921 |
| Pencadlys | Uned 5 Tŷ Rhymney Parc Ty Glas Llanisien Caerdydd CF14 5DU |
| Rhestr o idiolegau | |
| Sbectrwm gwleidyddol | Canol-dde |
| Partner rhyngwladol | Undeb y Democratiaid Rhyngwladol |
| Cysylltiadau Ewropeaidd | Cynghrair y Ceidwadwyr a Diwygwyr yn Ewrop |
| Cysylltiad Senedd y DU | Y Blaid Geidwadol (DU) |
| Lliw | Glas |
| Senedd Cymru | 16 / 60 |
| Tŷ'r Cyffredin (Seddi Cymru) | 14 / 40 |
| Llywodrath leol[2] | 166 / 1,253 |
| Gwefan | |
| ceidwadwyr.cymru/cy | |
Hanes
golyguFfurfiwyd Ceidwadwyr Cymru (fel Cyngor Ceidwadol ac Unoliaethol Cymru a Sir Fynwy) ym 1921 trwy uno'r tair Cymdeithas Plwyfol Gymreig bresennol yn Undeb Cenedlaethol y Blaid.[4] Am lawer o'u hanes roeddent yn cael eu dominyddu gan y blaid yn Lloegr. Ar ôl i'r Cynulliad gael ei sefydlu ym 1999, yr oedd eu haelodau yn gwrthwynebu y blaid yn Lloegr, gwnaethant addasu i ddod yn fwy o blaid Cymraeg.
Dangosodd eu harweinydd cyntaf, cyn Weinidog Swyddfa Cymru, Rod Richards, arddull gynhenid o wleidyddiaeth yn erbyn y llywodraeth Lafur. Ymddiswyddodd Richards wedi hynny yn fuan ar ôl i'r Cynulliad ymsefydlu mewn ymateb i honiadau o ymosodiad, y cafodd ei glirio ohono yn ddiweddarach.
Yna daeth Nicholas Bourne, athro cyfraith a chyn arweinydd yr ymgyrch Na yn refferendwm Cynulliad Cymru, yn arweinydd mewn etholiad a oedd yn ddiwrthwynebiad. Rhwng 1999 a 2007 arhosodd y blaid yn gadarn yn yr wrthblaid yng Nghymru, yn hytrach na ffurfio cynghrair â phleidiau gwleidyddol eraill. Newidiodd hyn yn 2007 pan gymerodd Ceidwadwyr Cymru ran fer mewn trafodaethau clymblaid ar ôl etholiad ansicr 2007 ar "glymblaid enfys" gyda Democratiaid Rhyddfrydol Cymru a Phlaid Cymru a fethodd ar ôl i'r Democratiaid Rhyddfrydol gefnu. Gwrthododd Plaid Cymru ei hun allan o gael clymblaid gyda'r Ceidwadwyr ar sail ideolegol. Yn y pen draw, ffurfiodd Plaid Cymru a Llafur y llywodraeth o dan delerau eu cytundeb Cymru'n Un.[5] O ganlyniad i'r cytundeb, daeth y Ceidwadwyr, yr wrthblaid fwyaf, yn Wrthblaid Swyddogol yng Nghynulliad Cymru.
Yn etholiadau Cynulliad Cymru yn 2011 a oedd yn llwyddiannus yn bennaf, collodd Arweinydd Ceidwadol Cymru, Nicholas Bourne (2000–2011), ei sedd rhestr ranbarthol yng Nghanolbarth a Gorllewin Cymru. Ef oedd yr arweinwyr gwleidyddol hiraf a wasanaethodd hiraf yng Nghynulliad Cymru.
Yna daeth Aelod Cynulliad Preseli Penfro Paul Paul Davies yn Arweinydd Dros Dro tra cynhaliwyd etholiad. Yna yn yr ornest hynny roedd Andrew RT Davies (Canol De Cymru) yn erbyn Nick Ramsay (Sir Fynwy). Enillodd Andrew RT Davies gyda thua 53.1 y cant o'r bleidlais. Hefyd ar ôl etholiad Cynulliad Cymru 2011 cafodd David Melding (Canol De Cymru) ei ddewis i fod yn Ddirprwy Lywydd Cynulliad Cymru, y tro cyntaf i Geidwadwr ddal y swydd hon.
Fe ddaeth Darren Millar yn arweinydd y grwp ym mis Rhagfyr 2024.[6]
Perfformiad etholiadol
golyguEtholiadau lleol
golygu
| Blwyddyn | Pleidleisiau | % | +/- | Rheolaeth gyffredinol ar Gynghorau | +/- | Seddi | +/- |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1993 | 84,909 | 12.5% | ? | 0 | ? | 32 | ? ? |
| 1995 | 75,448 | 8.1% |  4.4%
|
0 | 
|
42 |  10
|
| 1999 | 99,565 | 10.1% | 2.0%
|
0 |
|
75 | 33
|
| 2004 | 99,991 | 11.0% | 0.9%
|
1 | 1
|
107 | 32
|
| 2008 | 148,708 | 15.6% | 4.6%
|
2 | 2
|
165 | 19
|
| 2012 * | 108,365 | 12.8% | 2.8%
|
0 | 2
|
105 | 66
|
| 2017 | 182,520 | 18.8% | 6.3%
|
1 | 1
|
184 | 79
|
* Nid yw ffigurau 2012 yn cynnwys Ynys Môn a etholwyd yn 2013 er bod y newid mewn seddi a phleidleisiau a ddangosir yn gymhariaeth uniongyrchol rhwng ffigurau 2008 a 2012 yn y 21 cyngor a etholwyd. Mae ffigurau 2017 yn seiliedig ar newidiadau o etholiadau 2012 a 2013.
Etholiadau Cynulliad Cymru/ Senedd Cymru
golygu| Etholiad | Etholaeth | Rhabarth | Cyfanswm y seddi | +/– | Llywodraeth | ||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Pleidleisiau | % | Seddi | Pleidleisiau | % | Seddi | ||||
| 1999 | 162,133 | 15.8 | 1 / 40
|
168,206 | 16.5 | 8 / 20
|
9 / 60
|
Gwrthblaid | |
| 2003 | 169,832 | 19.9 | 1 / 40
|
162,725 | 19.2 | 10 / 20
|
11 / 60
|
2
|
Gwrthblaid |
| 2007 | 218,730 | 22.4 | 5 / 40
|
209,153 | 21.4 | 7 / 20
|
12 / 60
|
1
|
Gwrthblaid |
| 2011 | 237,388 | 25.0 | 6 / 40
|
213,773 | 22.5 | 8 / 20
|
14 / 60
|
2
|
Gwrthblaid |
| 2016 | 215,597 | 21.1 | 6 / 40
|
190,846 | 18.8 | 5 / 20
|
11 / 60
|
3
|
Gwrthblaid |
| 2021 | 289,802 | 26.1 | 8 / 40
|
278,560 | 25.1 | 8 / 20
|
16 / 60
|
5
|
Gwrthblaid |
Etholiadau cyffredinol y DU
golygu
| Blwyddyn | Cyfran y pleidleisiau | Seddi |
|---|---|---|
| 1922 | 21.4% | 6 / 36
|
| 1923 | 21.0% | 4 / 36
|
| 1924 | 28.3% | 9 / 36
|
| 1929 | 21.9% | 1 / 36
|
| 1931 | 22.1% | 6 / 36
|
| 1935 | 23.3% | 6 / 36
|
| 1945 | 16.5% | 3 / 36
|
| 1950 | 21% | 3 / 36
|
| 1951 | 27.6% | 5 / 36
|
| 1955 | 26.7% | 5 / 36
|
| 1959 | 29.6% | 6 / 36
|
| 1964 | 27.6% | 6 / 36
|
| 1966 | 27.0% | 3 / 36
|
| 1970 | 27.7% | 7 / 36
|
| 1974 (Chwef) | 25.9% | 8 / 36
|
| 1974 (Hydref) | 23.9% | 8 / 36
|
| 1979 | 32.2% | 11 / 36
|
| 1983 | 31.0% | 14 / 38
|
| 1987 | 29.5% | 8 / 38
|
| 1992 | 28.6% | 6 / 38
|
| 1997 | 19.6% | 0 / 40
|
| 2001 | 21.0% | 0 / 40
|
| 2005 | 21.4% | 3 / 40
|
| 2010 | 26.1% | 8 / 40
|
| 2015 | 27.2% | 11 / 40
|
| 2017 | 33.6% | 8 / 40
|
| 2019 | 36.1% | 14 / 40
|
Cyfeiriadau
golygu- ↑ 1.0 1.1 Nordsieck, Wolfram (2016). "Wales/UK". Parties and Elections in Europe. Cyrchwyd 7 Hydref 2018.
- ↑ "Open Council Data UK - compositions councillors parties wards elections". www.opencouncildata.co.uk. Cyrchwyd 2019-10-24.
- ↑ Jones, B, Welsh Elections 1885 – 1997(1999), Lolfa
- ↑ Melding, D, Have We Been Anti-Welsh? The Conservative Party and the Welsh Nation (2005), Cymdeithas Y Kymberiaid
- ↑ "Labour agrees historic coalition". BBC News. 6 Gorffennaf 2007. Cyrchwyd 20 December 2011.
- ↑ "Pwy yw arweinydd newydd y Ceidwadwyr Cymreig, Darren Millar?". newyddion.s4c.cymru. 2024-12-05. Cyrchwyd 2024-12-07.