Agor y brif ddewislen
Wicipedia

Trelawnyd

pentref yn Sir Ddinbych

Pentref bychan yn Sir y Fflint yw Trelawnyd ("Cymorth – Sain" ynganiad ) (Newmarket rhwng 1710 ac 1954). Mae'n gorwedd yn y bryniau isel tua hanner ffordd rhwng Diserth i'r gorllewin a Trelogan i'r dwyrain. I'r gogledd ceir pentref Gwaenysgor. Rhed yr A5151 trwy'r pentref.

Trelawnyd
Trelawnyd - geograph.org.uk - 30432.jpg
Math Pentref Edit this on Wikidata
Daearyddiaeth
Sir Sir y Fflint Edit this on Wikidata
Gwlad Baner Cymru Cymru
Cyfesurynnau 53.3069°N 3.3659°W Edit this on Wikidata
Cod OS SJ090796 Edit this on Wikidata
Gwleidyddiaeth
AC/au Hannah Blythyn (Llafur)
AS/au David Hanson (Llafur)

Cynrychiolir yr ardal hon yn y Cynulliad Cenedlaethol gan Hannah Blythyn (Llafur) a'r Aelod Seneddol yw David Hanson (Llafur).[1][2]

Trelawnyd o ben Y Gop.

HanesGolygu

 
Carnedd Y Gop.

Ar bwys y pentref i'r gogledd, ceir Y Gop, bryn 250m sydd â lle arbennig yn hanes archaeoleg a chynhanes Cymru. Coronir ei gopa â charnedd anferth, un o'r rhai mwyaf yng Nghymru. Uchder y garnedd yw tua 12 medr ac mae tua 100 medr o led. Credir ei bod yn dyddio o Oes yr Efydd.[3] Ceir yn ogystal ogofâu ar lethrau'r Gop lle darganfuwyd olion cynhanesyddol.

Mae Trelawnyd yn un o blwyfi hynafol Sir y Fflint. Bu'n wreiddiol yn rhan o blwyf Diserth, ond daeth yn blwyf arwahan rhywbryd rhwng 1254 ac 1291, gan gynnwys trefgorddau Gop, Graig, Pentreffyddion a Rhydlyfnwyd.[4]

Newidwyd enw'r pentref i Newmarket (Cymraeg: "Marchnad Newydd") gan John Wynne o Gopa'rleni ym 1710,[5] drwy ennill cynneddf gan Gofrestra'r Esgob i'w newid. Roedd Wynne eisoes wedi ail-adeiladu rhan helaeth o'r pentref, a sefydlodd nifer o ddiwydiannau, marchnad wythnosol a ffair flynyddol.[4] Bwriad newid yr enw oedd i droi'r pentref yn dref farchnad ar gyfer yr ardal, ond methodd yr ymgyrch gan i'r Rhyl ddod yn brif dref marchnad yr ardal yn hytrach na Newmarket.[6] Parhaodd yr enw Newmarket hyd 1954, pan ail-enwyd y pentref yn swyddogol yn Nhrelawnyd.[4]

Côr Meibion TrelawnydGolygu

 
Prif erthygl: Côr Meibion Trelawnyd

Ffurfiwyd Côr Meibion Trelawnyd ym 1933, er mwyn cystadlu yn Eisteddfod y pentref. Tyfodd aelodaeth y côr a daeth William Humphreys, tad y llenor Emyr Humphreys yn gôr-feistr. Dros y blynyddoedd bu'n canu llai a llai, ond yn 1946 ailsefydlwyd y côr gan fynd o nerth i nerth. Enillodd y côr gystadleuaethau yn yr Eisteddfod Genedlaethol sawl gwaith: yn Eisteddfod Genedlaethol Cymru Y Bala 1967 ac Eisteddfod Genedlaethol Cymru Rhuthun 1973. Mae'r côr yn dal i fynd hyd heddiw.[7]

CyfleusterauGolygu

Yn y pentref lleolir Ysgol Gynradd Trelawnyd, sef ysgol noddedig wirfoddol yr Eglwys yng Nghymru, a tafarn y "Crown Inn" sy'n dyddio o'r 17g.

EnwogionGolygu

  • Emyr Humphreys (ganwyd 1919) - llenor, bardd a nofelydd Cymreig o fri a anwyd yn Nhrelawnyd[8]

Gweler hefydGolygu

CyfeiriadauGolygu

  1. ↑ Gwefan y Cynulliad; adalwyd 24 Chwefror 2014
  2. ↑ Gwefan parliament.uk; adalwyd 24 Chwefror 2014
  3. ↑ Christopher Houlder (Mawrth 1975). Wales: an archaeological guide. Faber. ISBN 9780571082216
  4. ↑ 4.0 4.1 4.2  Trelawnyd (formerly Newmarket). Genuki. Adalwyd ar 14 Chwefror 2010.
  5. ↑  Y Bywgraffiadru Ar-lein: Wynne, John. Llyfrgell Genedlaethol Cymru. Adalwyd ar 14 Chwefror 2010.
  6. ↑  Trelawnyd Tourist Information. AboutBritain.com. Adalwyd ar 14 Chwefror 2010.
  7. ↑  Hanes. Côr Meibion Trelawnyd. Adalwyd ar 14 Chwefror 2010.
  8. ↑  BBC - North West Wales Arts-Emyr Humphreys. BBC. Adalwyd ar 1 Chwefror 2010.

Dolenni allanolGolygu

Wedi dod o "https://cy.wikipedia.org/w/index.php?title=Trelawnyd&oldid=8529044"