Trelawnyd
Pentref bychan yng nghymuned Trelawnyd a Gwaenysgor, Sir y Fflint, Cymru, yw Trelawnyd ( ynganiad ). Newmarket oedd enw'r pentref rhwng 1710 ac 1954. Mae'n gorwedd yn y bryniau isel tua hanner ffordd rhwng Diserth i'r gorllewin a Trelogan i'r dwyrain. I'r gogledd ceir pentref Gwaenysgor. Rhed yr A5151 trwy'r pentref.
![]() | |
Math | pentref ![]() |
---|---|
Daearyddiaeth | |
Sir | Trelawnyd a Gwaenysgor ![]() |
Gwlad | ![]() |
Cyfesurynnau | 53.3069°N 3.3659°W ![]() |
Cod OS | SJ090796 ![]() |
Gwleidyddiaeth | |
AC/au | Hannah Blythyn (Llafur) |
AS/au | Rob Roberts (Ceidwadwyr) |
![]() | |
Cynrychiolir yr ardal hon yn Senedd Cymru gan Hannah Blythyn (Llafur) a'r Aelod Seneddol yw Rob Roberts (Ceidwadwyr).[1][2]

HanesGolygu
Ar bwys y pentref i'r gogledd, ceir Y Gop, bryn 250m sydd â lle arbennig yn hanes archaeoleg a chynhanes Cymru. Coronir ei gopa â charnedd anferth, un o'r rhai mwyaf yng Nghymru. Uchder y garnedd yw tua 12 medr ac mae tua 100 medr o led. Credir ei bod yn dyddio o Oes yr Efydd.[3] Ceir yn ogystal ogofâu ar lethrau'r Gop lle darganfuwyd olion cynhanesyddol.
Mae Trelawnyd yn un o blwyfi hynafol Sir y Fflint. Bu'n wreiddiol yn rhan o blwyf Diserth, ond daeth yn blwyf arwahan rhywbryd rhwng 1254 ac 1291, gan gynnwys trefgorddau Gop, Graig, Pentreffyddion a Rhydlyfnwyd.[4]
Newidwyd enw'r pentref i Newmarket (Cymraeg: "Marchnad Newydd") gan John Wynne o Gopa'rleni ym 1710,[5] drwy ennill cynneddf gan Gofrestra'r Esgob i'w newid. Roedd Wynne eisoes wedi ail-adeiladu rhan helaeth o'r pentref, a sefydlodd nifer o ddiwydiannau, marchnad wythnosol a ffair flynyddol.[4] Bwriad newid yr enw oedd i droi'r pentref yn dref farchnad ar gyfer yr ardal, ond methodd yr ymgyrch gan i'r Rhyl ddod yn brif dref marchnad yr ardal yn hytrach na Newmarket.[6] Parhaodd yr enw Newmarket hyd 1954, pan ail-enwyd y pentref yn swyddogol yn Drelawnyd.[4]
Côr Meibion TrelawnydGolygu
Ffurfiwyd Côr Meibion Trelawnyd ym 1933, er mwyn cystadlu yn Eisteddfod y pentref. Tyfodd aelodaeth y côr a daeth William Humphreys, tad y llenor Emyr Humphreys yn gôr-feistr. Dros y blynyddoedd bu'n canu llai a llai, ond yn 1946 ailsefydlwyd y côr gan fynd o nerth i nerth. Enillodd y côr gystadleuaethau yn yr Eisteddfod Genedlaethol sawl gwaith: yn Eisteddfod Genedlaethol Cymru Y Bala 1967 ac Eisteddfod Genedlaethol Cymru Rhuthun 1973. Mae'r côr yn dal i fynd hyd heddiw.[7]
CyfleusterauGolygu
Yn y pentref lleolir Ysgol Gynradd Trelawnyd, sef ysgol noddedig wirfoddol yr Eglwys yng Nghymru, a tafarn y "Crown Inn" sy'n dyddio o'r 17g.
EnwogionGolygu
- Emyr Humphreys (ganwyd 1919) - llenor, bardd a nofelydd Cymreig o fri a anwyd yn Nhrelawnyd[8]
Gweler hefydGolygu
CyfeiriadauGolygu
- ↑ Gwefan y Cynulliad;[dolen marw] adalwyd 24 Chwefror 2014
- ↑ Gwefan parliament.uk; adalwyd 24 Chwefror 2014
- ↑ Christopher Houlder (Mawrth 1975). Wales: an archaeological guide. Faber. ISBN 9780571082216
- ↑ 4.0 4.1 4.2 Trelawnyd (formerly Newmarket). Genuki. Adalwyd ar 14 Chwefror 2010.
- ↑ Y Bywgraffiadru Ar-lein: Wynne, John. Llyfrgell Genedlaethol Cymru. Adalwyd ar 14 Chwefror 2010.
- ↑ Trelawnyd Tourist Information. AboutBritain.com. Adalwyd ar 14 Chwefror 2010.
- ↑ Hanes. Côr Meibion Trelawnyd. Adalwyd ar 14 Chwefror 2010.
- ↑ BBC - North West Wales Arts-Emyr Humphreys. BBC. Adalwyd ar 1 Chwefror 2010.
Dolenni allanolGolygu
- Côr Meibion Trelawnyd
- Ysgol Gynradd Trelawnyd Archifwyd 2011-09-04 yn y Peiriant Wayback.
- Trelawnyd.com Archifwyd 2011-02-08 yn y Peiriant Wayback.
- Lluniau panoramig o Drelawnyd, BBC
Trefi
Bagillt ·
Bwcle ·
Caerwys ·
Cei Connah ·
Y Fflint ·
Queensferry ·
Saltney ·
Shotton ·
Treffynnon ·
Yr Wyddgrug
Pentrefi
Abermor-ddu ·
Afon-wen ·
Babell ·
Bretton ·
Brychdyn ·
Brynffordd ·
Caergwrle ·
Carmel ·
Cefn-y-bedd ·
Cilcain ·
Coed-llai ·
Coed-talon ·
Cymau ·
Chwitffordd ·
Ewlo ·
Ffrith ·
Ffynnongroyw ·
Gorsedd ·
Gronant ·
Gwaenysgor ·
Gwernymynydd ·
Gwernaffield ·
Gwesbyr ·
Helygain ·
Higher Kinnerton ·
Yr Hôb ·
Licswm ·
Llanasa ·
Llaneurgain ·
Llanfynydd ·
Llannerch-y-môr ·
Maes-glas ·
Mancot ·
Mostyn ·
Mynydd Isa ·
Mynydd-y-Fflint ·
Nannerch ·
Nercwys ·
Neuadd Llaneurgain ·
Oakenholt ·
Pantasaph ·
Pant-y-mwyn ·
Penarlâg ·
Pentre Helygain ·
Pen-y-ffordd ·
Pontblyddyn ·
Pontybotgyn ·
Rhes-y-cae ·
Rhosesmor ·
Rhyd Talog ·
Rhyd-y-mwyn ·
Sandycroft ·
Sealand ·
Sychdyn ·
Talacre ·
Trelawnyd ·
Trelogan ·
Treuddyn ·
Ysgeifiog