Wicipedia

Arabeg

iaith
(Ailgyfeiriad o Arabic language)

Iaith Semitaidd yw'r Arabeg (العَرَبِيةُ), gan ddeillio o Arabeg Glasurol yn y 6g. Fel ieithoedd Semitaidd eraill (heblaw Malteg), ysgrifennir Arabeg o'r dde i'r chwith. Arabeg yw iaith y Coran, llyfr sanctaidd y Mwslimiaid. Caiff ei siarad ar draws Gogledd Affrica a'r Dwyrain Canol hyd at Irac ac ynysoedd y Maldif a hi yw chweched iaith y byd yn nhermau nifer ei siaradwyr os ystyriwn hi fel un iaith yn hytrach na chasgliad o dafodieithoedd.[2]

Arabeg
العربية/عربي/عربى al-ʻarabiyyah/ʻarabī 

al-ʿArabiyyah yn Arabeg ysgrifenedig (sgript Naskh)
Ynganiad IPA ynganiad: [/al ʕarabijja/], ynganiad: [/ʕarabiː/]
Siaredir yn Gwledydd y Gynghrair Arabaidd, Israel, Iran, Twrci, Eritrea, Mali, Niger, Tsiad, Senegal, De Swdan, Ethiopia, cymunedau Arabeg yn y Byd Gorllewinol
Cyfanswm siaradwyr 295 miliwn (2010)[1]
Teulu ieithyddol
System ysgrifennu Yr wyddor Arabeg
Breil Arabeg
Yr wyddor Syrieg (Garshuni)
Yr wyddor Hebraeg (Judaeo-Arabeg)
Statws swyddogol
Iaith swyddogol yn Mae Arabeg safonol yn iaith swyddogol mewn 27 gwlad
Rheoleiddir gan Nid oes rheoliad swyddogol
Codau ieithoedd
ISO 639-1 ar
ISO 639-2 ara
ISO 639-3 ara
Wylfa Ieithoedd –
Gwasgariad o siaradwyr Arabeg brodorol fel y boblogaeth mwyafrif (gwyrdd) neu leiafrifol (gwyrdd golau)

Heddiw, yr unig ffurf safonol o Arabeg yw Arabeg Modern Safonol a elwir weithiau'n Arabeg Lenyddol.[3]

Mae'r geiriau Cymraeg alcali, alcemeg, alcof, alcohol, algebra, candi, lemon, sebon a soffa yn dod o'r Arabeg.

Yr wyddor Arabeg Golygu

Ysgrifennir yr wyddor Arabeg o'r dde i'r chwith. Rhennir y llythrennau yn ddau fath: y rhai sydd yn cysylltu ar y naill ochr a'r llall, a'r rhai sydd yn cysylltu â'r llythyren flaenorol yn unig. Yn y dosbarth cyntaf mae ffurf flaen, canol, olaf, ac annibynnol i bob llythyren; yn yr ail ddosbarth mae ffurf olaf ac annibynnol yn unig.

Ffonoleg Golygu

Mae ynganiad Arabeg yn amrywio o wlad i wlad ac o ardal i ardal, yn enwedig o ran llafariaid.

Cytseiniaid Golygu

Dyma'r cytseiniaid a ddefnyddir mewn Arabeg safonol, gan ddefnyddio'r Gwyddor Seinegol Ryngwladol

Cytseiniad Arabeg Safonol Modern
Gwefusol Deintiol Llafnol-Deintiol Ôl-orfannol/
Taflodol 		Felar Tafodigol Argegol Glotol
di-bwyslais pwysleisiol
Trwynol m n
Ffrwydrol Di-lais t̪ tˤ k q ʔ
Lleisiol b d̪ dˤ d͡ʒ
Ffrithiol Di-lais f θ s̪ sˤ ʃ x ~ χ ħ
Lleisiol ð z̪ ðˤ ɣ ~ ʁ ʕ ɦ
Rhotig r
Dynesol l (ɫ) j w

Gramadeg Golygu

Trefn arferol y frawddeg Arabeg yw VSO (Berf - Goddrych - Gwrthrych), fel yn y Gymraeg.

Mae llawer o eiriau Arabeg a ieithoedd semitaidd eraill wedi eu ffurfio ar sail gwreiddyn semitaidd, tair cytsain fel arfer. Gall un gwraidd greu nifer fawr o eiriau cysylltiedig, er enghraifft gyda'r gwraidd k - t - b:

  • كَتَبْتُ katabtu 'Ysgrifenais'
  • كَتَّبْتُ kattabtu 'Gofynais i rywbeth gael ei ysgrifennu'
  • كَاتَبْتُ kātabtu 'Bûm yn llythyru'
  • أَكْتَبْتُ 'aktabtu 'Copïais'
  • اِكْتَتَبْتُ iktatabtu 'Tanysgrifiais'
  • تَكَاتَبْنَا takātabnā 'Buon ni'n llythyru â'n gilydd'
  • أَكْتُبُ 'aktubu 'Dw i'n ysgrifennu'
  • أُكَتِّبُ 'ukattibu 'Dw i'n gofyn i rywbeth gael ei ysgrifennu'
  • أُكَاتِبُ 'ukātibu 'Dw i'n llythyru'
  • أُكْتِبُ 'uktibu 'Dw i'n copïo'
  • أَكْتَتِبُ 'aktatibu 'Dw i'n tanysgrifio'
  • نَتَكَتِبُ natakātabu 'Dan ni'n llythyru â'n gilydd'
  • كُتِبَ kutiba 'Ysgrifennwyd'
  • أُكْتِبَ 'uktiba 'Copïwyd'
  • مَكْتُوبٌ maktūbun 'Ysgrifenedig'
  • مُكْتَبٌ muktabun 'Copïedig'
  • كِتَابٌ kitābun 'llyfr'
  • كُتُبٌ kutubun 'llyfrau'
  • كَاتِبٌ kātibun 'awdur'
  • كُتَّابٌ kuttābun 'awduron'
  • مَكْتَبٌ maktabun 'desg, swyddfa'
  • مَكْتَبَةٌ maktabatun 'llyfrgell, siop lyfrau'
  • ac ati.

Ieithoedd neu Dafodieithoedd Golygu

 
Gwahanol fathau o Arabeg yng Ngogledd Affrica a'r Dwyrain Canol

Mae cymaint o amrywiaeth rhwng gwahanol fathau o Arabeg fod rhai ieithyddion yn eu hystyried yn ieithoedd ar wahân. Er hynny, o ran yr iaith ysgrifenedig, defnyddir Arabeg Modern Safonol yn gyffredinol, ac Arabeg y Corân trwy'r byd i gyd.

Grwpiau Tafodieithol Golygu

Ymadroddion Cyffredin Golygu

Trawsgrifiad Arabeg yn yr wyddor Ladin.

  • عربية : Arabiyya : Arabeg
  • ويلزي : wailzi : Cymraeg
  • لغة بلاد الغال : lwghat bilâd 'al-ghâl : Iaith Cymru
  • إنكليزي : 'inglizi : Saesneg
  • ! مرحبا : marHaban! : Helo!
  • ! لا بأس : la ba's! : Ddim yn ddrwg! ("la ba's?" yw'r ffordd arferol o ddweud "Helo!" neu "Shwmae!" yn anffurfiol. Atebir gyda "la ba's!".)
  • ! (عليكم)السلام : 'as-salam (Alaicwm)! : Heddwch (arnoch chi)!
  • ! وعليكم السلام : wa Alaicwm, 'as-salam! : Ac i chwithau, heddwch!
  • كيف الحال : caiff 'al-hâl? : Sut mae?
  • ! بخير، الحمد لله : bi-chair, 'al-Hamdw-li-lah! : Yn dda, diolch i Dduw!
  • ! صباح الخير : SabaH 'al-chair! : Bore/P'nawn da!
  • ! مساء الخير : masa' 'al-chair! : Noswaith dda!
  • ! أهلا وسهلا : 'ahlân wa-sahlân! : Croeso!
  • ! تصبح على خير : tySbiH Alâ chair! : Nos da!
  • ! ليلة سعيدة : laila sAida! : Nos da!
  • ! مع السلامة : mA-s-salama! : Da boch chi!
  • ! إلى اللقاء : 'ilâ-l-iga'! : Hwyl fawr!
  • ! سلام : salam! : Heddwch! ( "salam!" yw'r ffordd arferol o ddweud "Hwyl (fawr)!". Gellir defnyddio "salam!" i ddweud "Helo!" hefyd.
  • ! عفوا : Affwân! : Esgusodwch fi! / Da chi!
  • ! من فضلك : min ffaDlac! : Os gwelwch chi'n dda!
  • ! (جزيلا) شكرا : shwcran (jazîlan)! : Diolch (yn fawr)!
  • ! لا، شكرا : la' shwcran : Dim diolch
  • ! آسف : 'asiff! : mae'n flin gen i!
  • نعم : nAm : ïe / do / oes, etc.
  • ﻻ : la' : nage / naddo / nag oes, etc.
  • ! بصحتك : bi-SiHat-ac! : Iechyd da!
  • ! الحمد لله : 'al-Hamdw-li-lah! : Diolch i Dduw!
  • ! إن شاء الله : 'in sha'-l-lah! : Os bydd Duw yn gytun! / Yn obeithiol!

Cyfeiriadau Golygu

  1. ↑ Nationalencyklopedin: "Världens 100 största språk 2010" - 100 o'r Ieithoedd Mwyaf y Byd yn 2010
  2. ↑ "World Arabic Language Day". UNESCO. 18 Rhagfyr 2012. Cyrchwyd 12 Chwefror 2014.
  3. ↑ "Arabic language." Encyclopædia Britannica. 2009. Encyclopædia Britannica Online. Adalwyd 29 Gorffennaf 2009.
 
Wikipedia
Argraffiad Arabeg Wicipedia, y gwyddoniadur rhydd
Chwiliwch am Arabeg
yn Wiciadur.
Wedi dod o "https://cy.wikipedia.org/w/index.php?title=Arabeg&oldid=11652905"