Cwmni Whare Teg
Cwmni theatr Gymraeg oedd Cwmni Whare Teg a sefydlwyd gan yr actorion Dafydd Hywel, Christine Pritchard, Islwyn Morris a Glyn Jones yng Nghaerdydd ym 1984.[1] Yn fuan wedi llwyddiant y sioe cyntaf, symudodd y Cwmni o Gaerdydd i Blas Dinefwr, Llandeilo.[2] Llwyfannwyd nifer o ddramâu gan awduron o Gymru fel T James Jones a Manon Rhys (Pwy Bia'r Gân?), Meic Povey (Gwaed Oer) a Gwenlyn Parry (Panto). Bu'r cwmni hefyd yn allweddol o ran llwyfannu pantomeimiau dros gyfnod y Nadolig i blant Cymru. Daeth y cwmni i ben ynghanol y 1990au yn sgil colledion ariannol. Chwaer gwmni iddi yw Cwmni Mega.[1]
 | |
| Enghraifft o'r canlynol | cwmni theatr |
|---|---|
| Dyddiad cynharaf | 1984 |
| Gwlad |  Cymru |
| Iaith | Cymraeg |
| Sylfaenydd | Dafydd Hywel, Christine Pritchard, Islwyn Morris a Glyn Jones |
Cyfarwyddwr artistig
golygu- Dafydd Hywel (1984-1993/4)
Cefndir byr
golygu"Breuddwyd bersonol ar hyd yr amser o'dd creu cwmni a fydde'n Ilwyfannu pantomeim blynyddol i ddifyrru a diddanu plant Cymru", dywed yr actor Dafydd Hywel yn ei hunangofiant, "...a gyda chymorth Islwyn Morris, Glyn Jones a Christine Pritchard ffurfiwyd Cwmni Whare Teg yn 1984. Yn anffodus methwyd ag argyhoeddi Cyngor y Celfyddydau ynglŷn â'n bwriadau a bu'n rhaid palu mlan am sbel heb gymorth ariannol. Yn sgil y diffyg grant fe benderfynodd Islwyn, Glyn a Christine ymddiswyddo, odd yn golygu fod yr holl gyfrifoldebe'n disgyn ar fy ysgwydde i ac o dan yr amgylchiade, don i ddim yn 'u beio nhw."[1]
Llwyfannwyd nifer o ddramâu gan gynnwys sioeau i blant i fel Jiw Jiw! Jeifin Jenkins! (1989) gan Hywel Gwynfryn a Caryl Parry Jones.
"Credaf yn gryf erbyn hyn y dylai cwmni theatr megis Cwmni Whare Teg gael ei wreiddiau yn ddwfn yn Nyfed", meddai Dafydd Hywel, yn Rhaglen y cwmni o'r cynhyrchiad Gwaed Oed ym 1992. "Fe benderfynon [...] os oedd y Cwmni i fod yn llwyddiant, y dylem ymghynghori a chysylltu â pobl lleol i raddau helaethach nag sy'n arferol o fewn theatrâu Cymraeg", ychwanegodd. Sefydlodd y cwmni nifer o gyrsiau actio a dawnsio, cyngherddau roc awyr agored a nosweithiau joio, yn ogystal â'r darpariaeth o gynyrchiadau theatr.[2]
"...a ninnau wedi perfformio drama Williams Pantycelyn yng Nghaerdydd tua 1993 ac yn paratoi ar gyfer taith o gwmpas Cymru derbynies y newyddion syfrdanol fod Cwmni Whare Teg ddege o filoedd o bunne mewn dyled [...] Fe ddylsen i fod wedi bod mwy hands-on a dechre westiynu rhai penderfyniade busnes. Er enghraifft, pam llogi stafell enfawr yng Nghastell Dinefwr a ninne ond yn dri ar y staff? Shwd alle'r colledion fod mor ddifrifol a nine'n llenwi neuadde a theatrau? [...] Felly dath y cwmni i ben yn y fan ar lle".[1]
Aeth Dafydd Hywel yn ei flaen i sefydlu Cwmni Mega.
Rhai cynyrchiadau
golygu1980au
golygu- Y Siaced (1984) drama Urien Wiliam; cyfarwyddwr Islwyn Morris; cast: Dafydd Hywel, Gillian Elisa Thomas, Huw Ceredig a Conrad Evans. Llwyfannwyd yn wreiddiol yn ystod Eisteddfod Genedlaethol Cymru Llanbed 1984 [3] ac ar daith ym 1985.
- Perthyn (1987) gan Meic Povey - drama gomisiwn Eisteddfod Genedlaethol Cymru Bro Madog 1987; cyfarwyddwr David Lyn; cast: Ian Saynor, Olwen Rees, Ifan Huw Dafydd a Nia Edwards.
- Jac a'r Jareniym (1988) pantomeim gan Hywel Gwynfryn a Caryl Parry Jones; cyfarwyddwr Dafydd Hywel; cast: Emyr Wyn, Mari Gwilym, Owain Gwilym, Llio Millward, Orig Williams, Dewi Pws,
- Jiw Jiw! Jeifin Jenkins! (1989) sioe gan Hywel Gwynfryn a Caryl Parry Jones; cyfarwyddwr Johnny Tudor; cast: Emyr Wyn, Mari Gwilym, Iestyn Garlick, Dewi Pws, Dewi Rhys, Llio Millward a Ceri Tudno.
- Robin ap Croeso (1989/90) - pantomeim gan Hywel Gwynfryn a Caryl Parry Jones;
1990au
golygu- Nadolig Fel Hynny (1990) drama T James Jones a Manon Rhys
- Panto (1991) - drama Gwenlyn Parry; cast John Ogwen, Sue Roderick, Dafydd Hywel
- Twm Sion Cati (1991/92) - pantomeim
- Gwaed Oer (1992) drama Meic Povey; cyfarwyddwr Dafydd Hywel; cast: Sue Roderick, Bryn Fôn, Dafydd Emyr, Eric Wyn a Lowri Mererid.
- Y Brenin Arthur a'r Blewyn Hir (1992/93) - pantomeim[4]
- Blodeuwedd (1992/93) pantomeim
- Pwy Bia'r Gân? (1992/1993) drama T James Jones a Manon Rhys; cyfarwyddwr Dafydd Hywel; cast: Dafydd Hywel, Gaynor Morgan Rees, Dewi Rhys Williams a Delyth Wyn.