Llwydcoed
Pentref a chymunedym meistref Rhondda Cynon Tâf, de Cymru, yw Llwydcoed (hefyd Llwytgoed). Fe'i lleolir yng ngogledd Cwm Cynon, ger tref Aberdâr. Roedd yn lleoliad pwysig o ran y diwylliant Haearn yn y cwm, gan fod gweithfeydd haearn Aberdâr wedi'u hagor yno ym 1800. Mae'r rheilffordd yn dal i gludo glo o waith glo agored Hirwaun (a adnabuwyd gynt fel 'Glofa'r Tŵr) yn rhedeg trwy Llwydcoed.
 | |
| Math | pentref, cymuned  |
|---|---|
| Daearyddiaeth | |
| Sir | Rhondda Cynon Taf |
| Gwlad |  Cymru |
| Cyfesurynnau | 51.7333°N 3.4667°W |
| Cod SYG | W04000690 |
| Gwleidyddiaeth | |
| AC/au | Vikki Howells (Llafur) |
| AS/au | Beth Winter (Llafur) |
 | |
Cynrychiolir yr ardal hon yn Senedd Cymru gan Vikki Howells (Llafur) a'r Aelod Seneddol yw Beth Winter (Llafur).[1][2]
Hanes golygu
Cyn dyfodiad y chwyldro diwydiannol yn Llwydcoed, cymuned amaethyddol oedd yn bodoli yno fel gweddill Cwm Cynon, a chymoedd eraill De Cymru yn ystod y cyfnod yma. Pan gyrhaeddodd y chwyldro diwydiannol roedd datblygiad cychwynnol y pentref wedi'i leoli o amgylch ardal Tregibbon, sef y man lle, ym 1801, fe adeiladodd Thomas ap Shencin ap Gibbon o Fferm Fforchaman lawer o dai gan gynnwys 'Rhes y Glöwr', 'Rhes y Sefydlwyr' a 'Thai'r Scales'. Mae enwau'r strydoedd hyn yn olrhain eu gwreiddiau cynnar; roedd teulu'r Scales yn un o sefydlwyr y gwaith haearn, ac yn dal yn bartneriaid yno tan 1846.
Yn ystod ail hanner y 19g cafwyd twf yn sgîl datblygiad cyflym y diwydiant glo yn yr ardal. Agorwyd Gwaith glo Dulas gan Matthew Wayne o waith haearn y Gadlys ym 1840, ac fe agorwyd gwaith glo Ysguborwen gan Samuel Thomas a Thomas Joseph ym 1849. Ymhlith y tai a godwyd yn ystod y cyfnod hwn y mae: 'Plas Moriah', 'Teras Horeb', a 'Plas Llwyd.' Fe adeiladwyd 'Rhes yr Arddangosfa' ym 1851 ac fe'i enwir ar ôl yr Arddangosfa Mawr a gynhaliwyd ym Mhalas Grisial Llundain y flwyddyn hono.
Roedd wyth tafarn yn Llwydcoed yn ystod y cyfnod hwn megis: 'Yr Iarll Llwyd', 'Y Llwynog a'r Helgwn', 'Y Fuwch Goch', 'Tŷ Cornel', 'Y Masons', 'Tafarn y Glöwr', 'Tafarn Dinefwr', a'r 'Croes Bychan'. Yr adeg honno, cannwyd y gloch olaf ganol nos, a disgrifia traethodwr lleol am natur dymhestlog y miri: "Dywedir fod mwy o gwrw wedi'i golli (gwastraffu) pan fu'r ffwrnesi, y gweithfeydd glo, a'r gweithfeydd haearn yn cael eu gweithio (yn enwedig ar ddechrau'r mis, ac ar Nos Sadwrn y tâl), na sy'n cael eu yfed yn nhafarndau Llwydcoed y dydd hwn" [3] Mae tafarnau 'Y Fuwch Goch' a 'Thŷ Cornel' yn dal yn agored heddiw.[angen ffynhonnell]
Tirnodau golygu
Mae cofgolofn rhyfel ar ffurf obelisg i'w chael yn y parc lleol. Datguddiwyd y gofgolofn ym 1921. Mae eglwys Sant James yn llwydcoed, ac fe llysenwir yr eglwys yn 'Yr Eglwys Goch' am ei bod wedi'i ei hadeiladu o friciau coch. Mae yna ganolfan gymunedol hefyd yn Llwydcoed.
Trafnidiaeth golygu
Fe gyrhaeddodd brif Reilffordd Cwm Nedd gyda llinell o Gastell Nedd i Ferthyr Tydfil ym 1853, pan agorwyd gorsaf reilffordd Llwydcoed yr un flwyddyn. Fe'i trosglwyddwyd i Great Western Railway ym 1923, ac fe barhaodd y linell tan i Arglwydd Beeching ei chau ym 1963. Gellir dal i weld ôl y cledrau yn Llwydcoed hyd heddiw.
Yr unig drafnidiaeth cyhoeddus trwy Lwydcoed (2012) oedd bws rhif 6 a redwyd gan gwmni Stagecoach. Mae'r gwasanaeth yn cychwyn yng ngorsaf canolog Aberdâr, ac yn parahau drwy Drecynon, trwy Lwydcoed, ac yna'n mynd ymlaen i Ferthyr.
Addysg golygu
Mae yna ysgol gynradd leol yn Llwydcoed o'r enw "Llwydcoed Primary". Mae'r ysgol yn bwydo ysgolion uwchradd 'Ysgol Sant Ioan' (Ysgol yr Eglwys yng Nghymru), 'Ysgol Uwchradd Aberdâr' (Ysgol i fechgyn), ac 'Ysgol y Merched Aberdâr'. Mae'r ysgol yn darparu ei haddysg drwy gyfrwng y Saesneg (a Chymraeg fel ail iaith). Mae'n rhaid i blant sydd am gael eu haddysg drwy gyfrwng y Gymraeg fynychu Ysgol Gynradd Gymraeg Aberdâr, sydd wedi'i lleoli yng Nghwmdâr.
Chwaraeon golygu
Mae tîm pêl-droed yn chwarae ym mhentref Llwydcoed sef 'C.P.D.A Llwydcoed' sy'n chwarae o fewn Adran Dau o Gynghrair Pêl-droed Cymru. Sefydlwyd y clwb ym 1931 gyda'r enw 'Lles Llwydcoed' (Llwydcoed Welfare) gan y gymuned glofäol leol. Mae'r tîm yn gwisgo crys streipiog du a gwyn, trowsus byr du, a sannau du. Maent yn chwarae eu gemau cartref ar Y Parc Lles yn Llwydcoed.
Cyfrifiad 2011 golygu
Yng nghyfrifiad 2011 roedd y sefyllfa fel a ganlyn:[4][5][6][7]
Pobl o Lwydgoed golygu
Ganed yr actor Ioan Gruffudd yn y pentref ar 6 Hydref 1963.
Cyfeiriadau golygu
- ↑ Gwefan y Cynulliad;[dolen marw] adalwyd 24 Chwefror 2014
- ↑ Gwefan parliament.uk; adalwyd 24 Chwefror 2014
- ↑ A Glance at the History of Llwydcoed wedi'i gyfieithu gan D Williams a D L Davies.
- ↑ "Ystadegau Allweddol ar gyfer Cymru". Swyddfa Ystadegau Gwladol. Cyrchwyd 2012-12-12.. Poblogaeth: ks101ew. Iaith: ks207wa - noder mae'r canran hwn yn seiliedig ar y nier sy'n siarad Cymraeg allan o'r niferoedd sydd dros 3 oed. Ganwyd yng Nghymru: ks204ew. Diweithdra: ks106ew; adalwyd 16 Mai 2013.
- ↑ Canran y diwaith drwy Gymru; Golwg 360; 11 Rhagfyr 2012; adalwyd 16 Mai 2013
- ↑ Gwefan Swyddfa Ystadegau Gwladol; Niferoedd Di-waith rhwng 16 a 74 oed; adalwyd 16 Mai 2013.
- ↑ Gwefan Llywodraeth Cymru; Ystadegau Economaidd Allweddol, Tachwedd 2010; Mae'r gyfradd gyflogaeth ymhlith pobl 16 – 64 oed yng Nghymru yn 67.1 y cant.; adalwyd 31 Mai 2013[dolen marw]
Dolenni allanol golygu
- Llwybr Treftadaeth Llwydcoed Archifwyd 2007-08-16 yn y Peiriant Wayback.
- {https://rctmoodle.org/llwydcoedpri/}[dolen marw]
- {http://www.pitchero.com/clubs/afcllwydcoed/}
Trefi
Aberdâr · Aberpennar · Glynrhedynog · Llantrisant · Pontypridd · Y Porth · Tonypandy · Treorci
Pentrefi
Aberaman · Abercwmboi · Abercynon · Abernant · Y Beddau · Blaenclydach · Blaencwm · Blaenllechau · Blaenrhondda · Brynna · Brynsadler · Cefn Rhigos · Cefnpennar · Cilfynydd · Coed-elái · Coed-y-cwm · Cwmaman · Cwm-bach · Cwm Clydach · Cwmdâr · Cwm-parc · Cwmpennar · Y Cymer · Dinas Rhondda · Y Ddraenen Wen · Efail Isaf · Fernhill · Ffynnon Taf · Y Gelli · Gilfach Goch · Glan-bad · Glyn-coch · Glyn-taf · Y Groes-faen · Hirwaun · Llanharan · Llanhari · Llanilltud Faerdref · Llanwynno · Llwydcoed · Llwynypïa · Y Maerdy · Meisgyn · Nantgarw · Penderyn · Pendyrus · Penrhiw-ceibr · Penrhiw-fer · Penrhys · Pentre · Pentre'r Eglwys · Pen-yr-englyn · Pen-y-graig · Pen-y-waun · Pont-y-clun · Pont-y-gwaith · Y Rhigos · Rhydyfelin · Ton Pentre · Ton-teg · Tonyrefail · Tonysguboriau · Trealaw · Trebanog · Trecynon · Trefforest · Trehafod · Treherbert · Trehopcyn · Trewiliam · Tynewydd · Wattstown · Ynys-hir · Ynysmaerdy · Ynysybŵl · Ystrad Rhondda