Casmorys
Pentref bychan ydy Casmorys (Saesneg: Castlemorris) sydd rhwng Abergwaun a Tyddewi oddiar yr A487 yn Sir Benfro. Roedd maenor Cymreig Castell Morris yn gorwedd o fewn cantref hynafol Pebediog (yn ddiweddarach y 'hundred of Dewisland'. Rhoddwyd y maenor i Maurice FitzGerald, Arglwydd Lanstephan gan ei frawd David FitzGerald, yna yr ail esgob Normanaidd Tyddewi.
 | |
| Math | pentref  |
|---|---|
| Daearyddiaeth | |
| Sir | Sir Benfro |
| Gwlad |  Cymru |
| Cyfesurynnau | 51.95°N 5.05°W |
 | |
Efallai y bydd Castell Maurice wedi caffael ei enw yn y 12g ar ol Maurice FitzGerald, ond fe all fod yn olion llawer mwy hynafol o'r enw cyn-Normanaidd Cymreig - Castell Marlais - Marlais ac yna'n enw cyrhaeddiad y Gorllewin Afon Cleddau sy'n llifo yn syth islaw'r pentref.
Yn 1302 sicrhaodd Syr John Wogan, canghellor Dewi Sant, grant maenor Castell Morris ar gyfer esgob Tyddewi.
I'r gogledd-ddwyrain o groesffordd y pentref mae ffermdy Rhestredig Gradd II Pencnwc, adeilad sylweddol cynnar a diwedd y 19eg ganrif a oedd gynt yn rhan o ystad Esgob Tyddewi, wedi'i brydlesu gan Abraham Leach yn 1843, ac a feddiannwyd gan William Evans. Mae'r fferm yn meddiannu safle hen gastell pren gyda sylfeini cerrig, ac nid oes unrhyw olion gweladwy mwyach.
Abercastell · Abercuch · Aberdaugleddau · Abereiddi · Abergwaun · Aberllydan · Amroth · Angle · Arberth · Begeli · Y Beifil · Blaen-y-ffos · Boncath · Bosherston · Breudeth · Bridell · Brynberian · Burton · Caeriw · Camros · Cas-blaidd · Cas-fuwch · Cas-lai · Cas-mael · Cas-wis · Casmorys · Casnewydd Bach · Castell Gwalchmai · Castell-llan · Castellmartin · Cilgerran · Cilgeti · Cil-maen · Clunderwen · Clydau · Cold Inn · Cosheston · Creseli · Croes-goch · Cronwern · Crymych · Crynwedd · Cwm yr Eglwys · Dale · Dinas · Dinbych-y-pysgod · Doc Penfro · East Williamston · Eglwyswen · Eglwyswrw · Felindre Farchog · Felinganol · Freshwater East · Freystrop · Y Garn · Gumfreston · Hasguard · Herbrandston · Hermon · Hook · Hundleton · Hwlffordd · Jeffreyston · Johnston · Little Haven · Llanbedr Felffre · Llandudoch · Llandyfái · Llandysilio · Llanddewi Efelffre · Llanfyrnach · Llangolman · Llangwm · Llanhuadain · Llanisan-yn-Rhos · Llanrhian · Llanstadwel · Llan-teg · Llanwnda · Llanychaer · Maenclochog · Maenorbŷr · Maenordeifi · Maenorowen · Maiden Wells · Marloes · Martletwy · Mathri · Y Mot · Mynachlog-ddu · Nanhyfer · Neyland · Niwgwl · Nolton · Parrog · Penalun · Penfro · Pentre Galar · Pont Canaston · Pont Fadlen · Pontfaen · Porth-gain · Redberth · Reynalton · Rhos-y-bwlch · Rudbaxton · Rhoscrowdder · Rhosfarced · Sain Ffrêd · St. Florence · Saundersfoot · Scleddau · Slebets · Solfach · Spittal · Y Stagbwll · Star · Stepaside · Tafarn-sbeit · Tegryn · Thornton · Tiers Cross · Treamlod · Trecŵn · Tredeml · Trefaser · Trefdraeth · Trefelen · Trefgarn · Trefin · Trefwrdan · Treglarbes · Tregroes · Treletert · Tremarchog · Tyddewi · Waterston · Uzmaston · Wdig · Yerbeston
