Casmorys

pentref yn Sir Benfro

Pentref bychan yng nghymuned Mathri, Sir Benfro, Cymru, yw Casmorys[1] (Saesneg: Castle Morris).[2] Saif yng ngogledd-orllewin y sir, rhwng Abergwaun a Tyddewi, oddiar ffordd yr A487.

Casmorys
Mathpentref Edit this on Wikidata
Daearyddiaeth
SirMathri Edit this on Wikidata
GwladBaner Cymru Cymru
Cyfesurynnau51.9422°N 5.0492°W Edit this on Wikidata
Cod OSSM905315 Edit this on Wikidata
Gwleidyddiaeth
AC/auPaul Davies (Ceidwadwyr)
AS/auStephen Crabb (Ceidwadwr)
Map
Castellmorys

Roedd maenor Cymreig Castell Morris yn gorwedd o fewn cantref hynafol Pebediog (yn ddiweddarach y "hundred of Dewisland". Rhoddwyd y maenor i Maurice FitzGerald, Arglwydd Lanstephan gan ei frawd David FitzGerald, yna yr ail esgob Normanaidd Tyddewi.

Efallai y bydd Castell Maurice wedi caffael ei enw yn y 12g ar ôl Maurice FitzGerald, ond fe all fod yn olion llawer mwy hynafol o'r enw cyn-Normanaidd Cymreig - Castell Marlais - Marlais ac yna'n enw cyrhaeddiad y Gorllewin Afon Cleddau sy'n llifo yn syth islaw'r pentref.

Yn 1302 sicrhaodd Syr John Wogan, canghellor Dewi Sant, grant maenor Castell Morris ar gyfer esgob Tyddewi.

I'r gogledd-ddwyrain o groesffordd y pentref mae ffermdy Rhestredig Gradd II Pencnwc, adeilad sylweddol cynnar a diwedd y 19eg ganrif a oedd gynt yn rhan o ystad Esgob Tyddewi, wedi'i brydlesu gan Abraham Leach yn 1843, ac a feddiannwyd gan William Evans. Mae'r fferm yn meddiannu safle hen gastell pren gyda sylfeini cerrig, ac nid oes unrhyw olion gweladwy mwyach.

Cyfeiriadau golygu

  1. "Rhestr o Enwau Lleoedd Safonol Cymru". Llywodraeth Cymru. 14 Hydref 2021.
  2. British Place Names; adalwyd 11 Tachwedd 2021