Wicipedia

Albrecht Dürer

arlunydd Almaenaidd
(Ailgyfeiriad o Dürer)

Paentiwr, arlunydd a damcaniaethwr y Dadeni o'r Almaen oedd Albrecht Dürer (21 Mai 1471 – 6 Ebrill 1528), a anwyd yn Nürnberg. Yn ei ugeiniau, roedd gan Dürer enw da a chryn dylanwad ledled Ewrop oherwydd ei brintiadau torlun pren o ansawdd uchel. Roedd mewn cysylltiad â phrif artistiaid Eidalaidd ei gyfnod, gan gynnwys Raphael, Giovanni Bellini, a Leonardo da Vinci, ac o 1512 ymlaen derbyniodd nawdd gan yr Ymerawdwr Maximilian I.

Albrecht Dürer
Ganwyd21 Mai 1471 Edit this on Wikidata
Nürnberg Edit this on Wikidata
Bu farw6 Ebrill 1528 Edit this on Wikidata
Nürnberg Edit this on Wikidata
Man preswylFenis, Nürnberg Edit this on Wikidata
DinasyddiaethDugiaeth Bafaria Edit this on Wikidata
Galwedigaetharlunydd, gwneuthurwr printiau, mathemategydd, goleuwr, engrafwr plât copr, damcaniaethwr celf, drafftsmon, darlunydd, exlibrist Edit this on Wikidata
Adnabyddus amMelencolia I, Adoration of the Magi Edit this on Wikidata
Arddullportread, paentiadau crefyddol, alegori, peintio hanesyddol, paentiad mytholegol, peintio genre, hunanbortread, peintio lluniau anifeiliaid, celf tirlun Edit this on Wikidata
Prif ddylanwadMichael Wolgemut, Jacopo de' Barbari Edit this on Wikidata
Mudiady Dadeni Almaenig Edit this on Wikidata
TadAlbrecht Dürer Yr Hynaf Edit this on Wikidata
MamBarbara Dürer Edit this on Wikidata
PriodAgnes Dürer Edit this on Wikidata
PerthnasauHieronymus Holper, Hans Frey Edit this on Wikidata

Yn gryno

golygu

Eurydd oedd tad Dürer, a'i fam yn ferch eurydd. Digon anodd oedd dyddiau cynnar y teulu yn rhif 20 Winklertsrasse, apartment bach cyfyng ger y farchnad, ond symudodd y teulu i ardal bourgeoise Burgstrasse pan oedd Dürer yn 4 oed ac o hynny ymlaen gwellhaodd amyglchiadau'r teulu. Astudiodd Albrecht am ddwy flynedd yn yr ysgol ramadeg leol ac yna weithiodd fel prentis i'w dad. Yn 1486 dechreuodd weithio yn stiwdio-weithdy yr artist Michael Wohlgemut lle dysgodd grefft lliwiau. Roedd Wohlgemut yn ffigwr pwysig ym mywyd artistig Ffranconia ac yn enwog am ei ddarluniau i lyfrau; cafodd ddylanwad mawr ar waith Dürer.

Rhwng 1490 a 1491 cymerodd Albrecht ei Wanderjahre, blwyddyn o deithio ar ôl gorffen ei brentisiaeth. Cyrhaeddodd Basel yn y Swistir yn 1491 a chafodd le gyda'r cyhoeddwyr Amerbach a Kessler. Mae nifer o'r lluniau bloc pren a wnaeth yno wedi goroesi. Pan ddychwelodd i Nürnberg yn 1493 cafodd fod priodas wedi ei threfnu iddo â phriododd Agnes Frey; am weddill ei oes byddai'n edifarhau am ildio i ewyllys ei dad a dioddef priodas caled. Roedd ei wraig yn ddynes galed a hynod ariangar a gorfodai Dürer i weithio dydd a nos; dioddefodd afiechydion mewn canlyniad.

Ffoes yr artist i'r Eidal lle cafodd ysbrydoliaeth newydd, yn arbennig yn Fenis a dylanwad Andrea Mantegna a Giovanni Bellini. Agorodd stiwdio newydd pan ddychwelodd i'w dref enedigol yn 1497 ac enillodd nawdd Friedrich III, Etholwr Sacsoni. Mabwysiadodd y monogram enwog "AD". Roedd ei fri'n ymledu. Dychwelodd i'r Eidal yn 1507, yn rhannol er mwyn dianc rhag y Pla (bu farw bron i hanner poblogaeth Nürnberg ohono). Gadawodd ei wraig yno. Dychwelodd yn 1509.

 
Hunan bortread Dürer yn 28 oed (1500). Alte Pinakothek, Munich.
 
Y Marchog, Angau a'r diafol (1513)

Roedd ganddo ei brentisiaid ei hun erbyn hyn ac roedd wedi ennill comisiynau gan siambr fasnach bwerus y ddinas ar gyfer ymweliad yr Ymerodor Maximilian yn 1512. Cafodd bensiwn am oes yn ddiolch ganddo.

Bu farw ei fam yn 1514 a chafodd ei dioddefiant, ar ôl dwyn 18 plentyn i'r byd a gweld claddu 15 ohonynt, effaith ysgytwol ar Albrecht a daeth Angau yn ffigwr pwysig ac amlwg yn ei waith diweddar, fel yn achos y darlun alegorïaidd enwog Y Marchog, Angau a'r diafol, sy'n symboleiddio dewrder y Lutheriaid.

Aeth i Aachen yn 1520 i sicrhau ei bensiwn yn sgîl marwolaeth Maximilian; taith anodd a hir a welodd ei iechyd yn dirywio ond a ddaeth ag ysbrydoliaeth newydd iddo yn ogystal. Yn 1526 cwblhaodd ei waith pwysig Y Pedwar Efengylwr i Siambr y Ddinas. Roedd ei fri ar ei anterth ond syrthiodd yn sâl eto fuan wedyn. Roedd yn effro trwy'r nos a dioddefai weledigaethau dychrynllyd, apocalyptaidd, sy'n sail i rai o'i weithiau olaf. Er gwaethaf hynny parhaodd i weithio ar ei lyfr pwysig a dylanwadol Traethawd ar Gydbwysedd. Bu farw yn gynnar yn y bore ar 6 Ebrill, 1528. Fe'i claddwyd ym Mynwent St Johannis, yn Nürnberg.

Ei brif weithiau

golygu
 
Hunanbortread 1484 "pwyntil arian" (Albertina, Fienna). Roedd Dürer yn dair ar ddeg oed.
 
Hunanbortread 1493; olew, yn wreiddiol ar femrwn (Louvre, Paris)
 
Gweddïo Dwylo, llun pen-ac-inc (tua 1508)

Mae corff helaeth o waith Dürer yn cynnwys engrafiadau, y dechneg a ffefrir ganddo yn ei brintiau diweddarach, portreadau a hunanbortreadau, dyfrlliwiau a llyfrau. Mae'r gyfres dorluniau coed yn fwy Gothig na gweddill ei waith. Ymhlith ei engrafiadau adnabyddus mae'r tri Meisterstiche, Knight, Death and the Devil (1513), Saint Jerome yn ei Swyddfa (1514), a Melencolia I (1514). Mae ei luniau dyfrlliw yn ei wneud yn un o'r artistiaid tirwedd cyntaf Ewrop, tra bod ei dorluniau coed wedi chwyldroi'r cyfrwng hwnnw.

Cyflwynodd Dürer fotiffau clasurol i gelf trwy ei wybodaeth am artistiaid Eidalaidd a'r dyneiddwyr Almaeneg, wedi iddo sicrhau ei enw da fel un o ffigurau pwysicaf Dadeni’r Gogledd. Atgyfnerthir hyn gan ei draethodau damcaniaethol, sy'n cynnwys egwyddorion mathemateg a phersbectif.

Nawdd Maximilian I

golygu

O 1512, Maximilian I oedd prif noddwr Dürer. Comisiynodd Bwa Buddugoliaeth, gwaith helaeth a argraffwyd o 192 bloc o bren, ac a ddylanwadwyd gan symboliaeth o lyfr gan Horapollo, sef Hieroglyphica. Dyfeisiwyd y rhaglen ddylunio a'r esboniadau gan Johannes Stabius, y dyluniad pensaernïol gan y prif adeiladwr a'r arlunydd llys Jörg Kölderer a'r torlun coed ei hun gan Hieronymous Andreae, gyda Dürer yn brif-ddylunydd. Dilynwyd y Bwa gan Brosesiwn Buddugoliaeth, a gynlluniwyd yn 1512 gan Marx Treitz-Saurwein ac mae'n cynnwys torluniau coed gan Albrecht Altdorfer a Hans Springinklee, yn ogystal â Dürer.

Gweithiodd Dürer gyda chwilsen ar y delweddau ymylol ar gyfer rhifyn o Lyfr Gweddi argraffedig yr Ymerawdwr; roedd y rhain yn eithaf anhysbys nes i ffacsimiliau gael eu cyhoeddi ym 1808 fel rhan o'r llyfr cyntaf a gyhoeddwyd mewn lithograffeg. Am ryw reswm, fodd bynnag, ataliwyd Dürer rhag gorffen ei waith ar y llyfr, a chyflogwyd artistiaid eraill i orffen y gwaith, gan gynnwys Lucas Cranach yr Hynaf a Hans Baldung. Lluniodd Dürer sawl portread o'r Ymerawdwr hefyd, gan gynnwys un ychydig cyn marwolaeth Maximilian ym 1519.

Roedd Maximilian yn dywysog heb fawr o arian parod, a methodd â thalu weithiau, ond eto ef oedd noddwr pwysicaf Dürer.[1][2][3] Yn ei lys, roedd artistiaid a dynion dysgedig yn cael eu parchu, nad oedd yn gyffredin bryd hynny (yn ddiweddarach, nododd Dürer ei fod yn yr Almaen, yn cael ei drin fel parasit gan nad oedd yn fonheddwr).[4][5] Cyfarfu a Pirckheimer ym 1495, cyn mynd i wasanaeth Maximilian, hefyd yn bersonoliaeth bwysig yn y llys ac yn noddwr diwylliannol mawr, a gafodd ddylanwad cryf ar Dürer fel ei diwtor mewn gwybodaeth glasurol a methodoleg feirniadol ddyneiddiol.[6][7] Yn llys Maximilian, cydweithiodd Dürer hefyd â nifer fawr o artistiaid ac ysgolheigion disglair eraill a ddaeth yn ffrindiau iddo, fel Johannes Stabius, Konrad Peutinger, Conrad Celtes, Hans Tscherte (y pensaer imperialaidd).[8][9][10][11]

Magodd Dürer hyder ynddo'i hun, yn ei allu, fel tywysog ei broffesiwn.[12] Un diwrnod, ceisiodd yr ymerawdwr, ddangos syniad i Dürer, gan fraslunio gyda'r siarcol ei hun, ond roedd bob amser yn ei dorri. Cymerodd Dürer y siarcol o law Maximilian, gorffen y llun a dweud wrtho: "Dyma fy nheyrnwialen."[13][14][15]

Mewn achlysur arall, sylwodd Maximilian fod yr ystol a ddefnyddiai Dürer yn rhy fyr ac yn ansefydlog, ac felly dywedodd wrth uchelwr cyfagos i'w dal iddo. Gwrthododd yr uchelwr, gan ddweud na allaii wasanaethu rhywun nad oedd yn ddyn bonheddig. Yna daeth Maximilian i ddal yr ysgol ei hun, a dywedodd wrth yr uchelwr y gallai wneud uchelwr allan o werin unrhyw ddiwrnod, ond na allai wneud arlunydd fel Dürer allan o uchelwr.[16][17][18]

Gweithiau cartograffig a seryddol

golygu
 
Hemisffer y Gogledd y Glôb Seryddol, a grëwyd gan Albrecht Dürer o dan gyfarwyddyd Stabius a Konrad Heinfogel

Arweiniodd archwiliad Dürer o'r gofod at berthynas a chydweithrediad â seryddwr y llys, sef Johannes Stabius.[19] Roedd Stabius hefyd yn aml yn gweithredu fel pont rhwng Dürer a Maximilian pan godai problemau ariannol.[20]

Yn 1515 creodd Dürer a Johannes Stabius y map byd cyntaf wedi'i daflunio ar sffêr geometrig solet.[21] Hefyd ym 1515, cynhyrchodd Stabius, Dürer a'r seryddwr Konrad Heinfogel planed-sffêr cyntaf yr hemisfferau deheuol a gogleddol, a hefyd y mapiau nefol argraffedig cyntaf. Ysgogodd y mapiau hyn adfywiad ym maes sêr-fesureg ledled Ewrop.[22][23][24][25]

Taith i'r Iseldiroedd (1520–1521)

golygu

Daeth marwolaeth Maximilian ar adeg pan oedd Dürer yn poeni ei fod yn colli "fy ngolwg a symudiad rhydd fy llaw" (a achoswyd efallai gan gricmala) a dylanwadwyd arno'n drwm gan ysgrifau Martin Luther.[26] Yng Ngorffennaf 1520 teithiodd Dürer ar ei bedwaredd siwrnai fawr olaf, i adnewyddu'r pensiwn Ymerodrol yr oedd Maximilian wedi'i roi iddo a sicrhau nawdd yr ymerawdwr newydd, Charles V, a oedd i gael ei goroni yn Aachen. Teithiodd Dürer gyda'i wraig a'u morwyn trwy'r Rhein i Gwlen ac yna i Antwerp, lle cafodd dderbyniad da a chynhyrchodd nifer o luniau pwynt-arian, sialc a siarcol. Yn ogystal â mynychu'r coroni, yng Nghwlen, Nijmegen, 's-Hertogenbosch, Bruges (lle gwelodd y darlun Madonna o Bruges gan Michelangelo, Ghent (lle edmygodd waith van Eyck - sef Allor Ghent ),[27] a Zeeland.

Aeth Dürer â stoc fawr o brintiau gydag ef ac ysgrifennodd yn ei ddyddiadur i bwy ac ymhle y gwerthwyd hwy, ac am faint. Mae hyn yn darparu gwybodaeth brin o werth ariannol printiau yr adeg hon. Cyn hyn, yn wahanol i baentiadau, anaml iawn y cofnodwyd eu gwerthiant.[28] Wrth ddarparu tystiolaeth ddogfennol werthfawr, mae dyddiadur Netherlandish Dürer hefyd yn datgelu nad oedd y daith yn un broffidiol. Er enghraifft, cynigiodd Dürer ei bortread olaf o Maximilian i'w ferch, Margaret o Awstria, ond yn y pen draw fe fasnachodd y llun am rywfaint o frethyn gwyn gan nad oedd Margaret yn hoffi'r portread a gwrthododd ei dderbyn. Yn ystod y daith hon cyfarfu hefyd â Bernard van Orley, Jan Provoost, Gerard Horenbout, Jean Mone, Joachim Patinir a Tommaso Vincidor.[29]

Ar ôl sicrhau ei bensiwn, dychwelodd Dürer adref yng Ngorffennaf 1521, ar ôl dal salwch hir, a barodd am weddill ei oes, ac ychydig iawn o waith a wnaeth wedi hyn.

Y blynyddoedd olaf, yn Nuremberg (1521–1528)

golygu
 
Salvator Mundi, paentiad olew anorffenedig ar bren, paentiad llawn

Ar ôl dychwelyd i Nuremberg, bu Dürer yn gweithio ar nifer o brosiectau mawreddog gyda themâu crefyddol, gan gynnwys golygfa o'r croeshoelio a Sacra conversazione, er na chwblhawyd y naill na'r llall.[30] Efallai bod hyn wedi digwydd yn rhannol oherwydd ei dirywiad ei iechyd, ond efallai hefyd oherwydd yr amser a roddodd i ddamcaniaethau geometreg a phersbectif, suredd y corff dynol a'r ceffyl, ac amddiffynfeydd.

Fodd bynnag, un canlyniad i'r newid pwyslais hwn oedd na chynhyrchodd Dürer fawr ddim, fel arlunydd yn ystod blynyddoedd olaf ei fywyd. Wrth baentio, dim ond portread o Hieronymus Holtzschuher, Madonna a'i Phlentyn (1526), Salvator Mundi (1526), a dau banel yn dangos Sant Ioan gyda Sant Pedr yn y cefndir a Sant Paul gyda Sant Marc yn y cefndir. Rhoddwyd y gwaith olaf, y Pedwar Apostol, gan Dürer i Ddinas Nuremberg - a derbyniodd 100 o gildernau yn gyfnewid.[31]

Er gwaethaf iddo gwyno am ei ddiffyg addysg glasurol ffurfiol, roedd gan Dürer ddiddordeb mawr mewn materion deallusol a dysgodd lawer gan ei ffrind cynnar, Willibald Pirckheimer, yr ymgynghorodd ag ef, ar gynnwys llawer o'i ddelweddau.[32] Cafodd foddhad mawr hefyd o'i gyfeillgarwch a'i ohebiaeth ag Erasmus ac ysgolheigion eraill. Llwyddodd Dürer i gynhyrchu dau lyfr yn ystod ei oes. Cyhoeddwyd "Y Pedwar Llyfr ar Fesur" yn Nuremberg ym 1525 - y llyfr cyntaf i oedolion ar fathemateg yn yr Almaeneg, yn ogystal â chael ei ddyfynnu yn ddiweddarach gan Galileo a Kepler. Cyhoeddwyd y llall, gwaith ar amddiffyn dinasoedd, ym 1527. Cyhoeddwyd "Y Pedwar Llyfr ar Gyfrannedd y Corff Dynol" ar ôl iddo farw ym 1528.[33]

Dürer a'r Diwygiad

golygu
 
Tŷ Albrecht Dürer yn Nuremberg

Mae ysgrifau Dürer yn awgrymu y gallai fod wedi cytuno gyda llawer o syniadau â syniadau Luther, er ei bod yn aneglur a adawodd yr Eglwys Gatholig erioed. Ysgrifennodd Dürer am ei awydd i dynnu llun Luther yn ei ddyddiadur ym 1520: "Ac mae Duw yn fy helpu i fynd at Dr. Martin Luther; felly rwy'n bwriadu gwneud portread ohono gyda gofal mawr a'i ysgythru ar blât copr i greu cofeb barhaol o'r Cristion hwn, a helpodd fi i oresgyn cymaint o anawsterau."[34]

Mewn llythyr at Nicholas Kratzer ym 1524, ysgrifennodd Dürer, "oherwydd ein ffydd Gristnogol mae'n rhaid i ni sefyll mewn gwawd a pherygl, oherwydd rydyn ni'n cael ein difetha a'n galw'n hereticiaid". Yn fwyaf rhyfeddol, ysgrifennodd Pirckheimer mewn llythyr at Johann Tscherte ym 1530: "Rwy'n cyfaddef fy mod i wedi credu yn Luther yn y dechrau, fel ein Albert o gof bendigedig ... ond fel y gall unrhyw un weld, mae'r sefyllfa wedi gwaethygu." Efallai bod Dürer hyd yn oed wedi cyfrannu at orchymyn pregethau a gwasanaethau Lutheraidd Cyngor Dinas Nuremberg ym Mawrth 1525. Roedd gan Dürer gysylltiadau ag amryw o ddiwygwyr, megis Zwingli, Andreas Karlstadt, Melanchthon, Erasmus a Cornelius Grapheus. Gan Grapheus y derbyniodd Dürer Gaethiwed Babilonaidd Luther yn 1520.[35] Ac eto, gelwir Erasmus a C. Grapheus yn "asiantau'r newid Catholig". Hefyd, o 1525, "y flwyddyn a welodd uchafbwynt a chwymp Rhyfel y Gwerinwyr, gellir gweld yr arlunydd yn ymbellhau rhywfaint o'r mudiad [Lutheraidd] ..." [36]

 
Y Cannon, ysgythriad mwyaf Dürer, 1518

Honnwyd gan rai bod gweithiau diweddarach Dürer yn dangos cydymdeimlad a'r Protestaniaid. Ystyrir fod ei dorlun pren 1523, Y Swper Olaf thema efengylaidd, gan fod y llun yn canolbwyntio ar Grist yn dyrchafu'r Efengyl, yn ogystal â chynnwys cwpan y cymun, sy'n fynegiant o wtracaeth Protestannaidd,[37] er bod y dehongliad hwn wedi bod cwestiynwyd.[38] Efallai iddo oedi a'i engrafiad o Philip yr Apostol, a gwblhawyd ym 1523, ond na chafodd ei ddosbarthu tan 1526, oherwydd anesmwythyd Dürer â delweddau o seintiau. Yn ei flynyddoedd olaf fe werthusodd a chwestiynodd rôl celf mewn crefydd.[39]

Etifeddiaeth a dylanwad

golygu
 
Addoliad y Drindod (Allor Landauer)

Cafodd Dürer ddylanwad enfawr ar artistiaid am genedlaetha, yn enwedig ei waith print, gan fod ei baentiadau mewn casgliadau preifat yn bennaf mewn ychydig ddinasoedd yn unig. Heb os, roedd ei lwyddiant wrth ledaenu ei enw da ledled Ewrop trwy brintiau yn ysbrydoliaeth i artistiaid eraill, fel Raphael, Titian, a Parmigianino, a chydweithiodd pob un ohonynt â gwneuthurwyr print i hyrwyddo a dosbarthu eu gwaith.

Mae'n ymddangos bod ei engrafiadau wedi cael effaith frawychus ar ei olynwyr yn yr Almaen; y " Meistri Bychan" (Slmaeneg: "Kleinmeister"); prin iawn oedd y rhai a ymdrechodd i greu engrafiadau mawr parhaodd gyda themâu Dürer mewn llunau bychan, cyfyng. Lucas van Leyden oedd yr unig engrafwr yng Ngogledd Ewrop i barhau i gynhyrchu engrafiadau mawr yn nhraean cyntaf yr 16g. Mae'r genhedlaeth o engrafwyr Eidalaidd a hyfforddwyd yng nghysgod Dürer i gyd naill ai wedi copïo rhannau o'i gefndiroedd a'i dirwedd yn uniongyrchol ( Giulio Campagnola, Giovanni Battista Palumba, Benedetto Montagna a Cristofano Robetta), neu brintiau cyfan (Marcantonio Raimondi ac Agostino Veneziano). Fodd bynnag, daeth dylanwad Dürer yn llai ar ôl 1515, pan berffeithiodd Marcantonio ei arddull engrafiad newydd, a deithiodd yn ei dro dros yr Alpau i ddominyddu engrafiadau ynng Ngogledd Ewrop.

Yn ei baentiadau, cymharol ychydig o ddylanwad a gafodd Dürer yn yr Eidal, gyda Fenis yn eithriad. Mae ei hunanbortreadau dwys a hunan-ddramatig wedi parhau i gael dylanwad cryf hyd at heddiw, yn enwedig ar beintwyr yn y 19g a'r 20g a oedd yn dymuno cael arddull portreadol mwy dramatig. Bu adfywiad sylweddol yn ei weithiau yn yr Almaen yn Dadeni Dürer rhwng 1570 a 1630, ar ddechrau'r 19g, ac yng nghenedlaetholdeb yr Almaen rhwng 1870 a 1945.

Mae'r Eglwys Lutheraidd yn coffáu Dürer yn flynyddol ar 6 Ebrill,[40] ynghyd â Michelangelo,[41] Lucas Cranach the Elder a Hans Burgkmair. Mae calendr litwrgaidd yr Eglwys Esgobol (Unol Daleithiau'r America) hefyd yn ei gofio, ar 5 Awst.

Gweithiau damcaniaethol

golygu

Yn ei holl weithiau damcaniaethol, er mwyn cyfleu ei ddamcaniaethau yn yr Almaeneg yn hytrach nag mewn Lladin, defnyddiodd Dürer ymadroddion graffig yn seiliedig ar iaith frodorol, crefftwyr. Er enghraifft, "Schneckenlinie" ("llinell falwen") oedd ei derm am ffurf troellog. Felly, cyfrannodd Dürer at yr ehangu mewn ieithwedd Almaeneg yr oedd Luther wedi'i sefydlu gyda'i gyfieithiad o'r Beibl.[31]

Pedwar Llyfr ar Fesur

golygu

Gelwir gwaith Dürer ar geometreg yn Y Pedwar Llyfr ar Fesur (Underweysung der Messung mit dem Zirckel und Richtscheyt; neu'n llawn: Cyfarwyddiadau ar gyfer Mesur gyda Chwmpawd a Phren Mesur).[42] Mae'r llyfr cyntaf yn canolbwyntio ar geometreg linellol. Mae cystrawennau geometrig Dürer yn cynnwys helics, conchoids ac epicycloids. Mae hefyd yn tynnu ar Apollonius, a 'Libellus super viginti duobus elementis conicis' Johannes Werner yn 1522.

Pedwar Llyfr ar Gyfrannedd y corff dynol

golygu
 
Darlun o'r Pedwar Llyfr ar Gyfran Dynol

Gelwir gwaith Dürer ar gyfrannau dynol yn Y Pedwar Llyfr ar Gyfran Dynol (Vier Bücher von Menschlicher Proportion) ym 1528.[43] Cyfansoddwyd y llyfr cyntaf yn bennaf yn 1512/13 a'i gwblhau yn 1523, gan ddangos pum math o ffigurau gwrywaidd a benywaidd wedi'u hadeiladu'n wahanol, pob rhan o'r corff wedi'i fynegi mewn ffracsiynau o gyfanswm yr uchder (y taldra). Seiliodd Dürer y cystrawennau hyn ar waith Vitruvius ac arsylwadau empirig o "dau i dri chant o bobl fyw",[31] yn ei eiriau ei hun.

Mae'r ail lyfr yn cynnwys wyth math arall, wedi'u rhannu nid yn ffracsiynau ond system Albertian, y mae'n debyg bod Dürer wedi'i dysgu o 'De harmonica mundi totius' Francesco di Giorgio ym 1525. Yn y trydydd llyfr, mae Dürer yn rhoi egwyddorion ar gyfer addasu cyfrannau'r ffigurau, gan gynnwys efelychiad mathemategol drychau convex a concave; yma mae Dürer hefyd yn delio â ffisiognomi dynol. Mae'r pedwerydd llyfr wedi'i neilltuo i theori symud.

Darllen pellach

golygu
  • Campbell Hutchison, Jane. Albrecht Dürer: A Biography. Princeton University Press, 1990. ISBN 0-6-910-0297-5
  • Demele, Christine. Dürers Nacktheit – Das Weimarer Selbstbildnis. Rhema Verlag, Münster 2012, ISBN 978-3-8688-7008-4
  • Dürer, Albrecht (translated by R.T. Nichol from the Latin text), Of the Just Shaping of Letters, Dover Publications. ISBN 0-486-21306-4
  • Hart, Vaughan. 'Navel Gazing. On Albrecht Dürer's Adam and Eve (1504)', The International Journal of Arts Theory and History, 2016, vol.12.1 pp. 1–10 https://doi.org/10.18848/2326-9960/CGP/v12i01/1-10
  • Korolija Fontana-Giusti, Gordana. "The Unconscious and Space: Venice and the work of Albrecht Dürer", in Architecture and the Unconscious, eds. J. Hendrix and L.Holm, Farnham Surrey: Ashgate, 2016. pp. 27–44, ISBN 978-1-4724-5647-2.
  • Wilhelm, Kurth (ed.). The Complete Woodcuts of Albrecht Durer, Dover Publications, 2000. ISBN 0-486-21097-9

Ffynonellau

golygu

Cyfeiriadau

golygu
  1. ↑ McCorquodale, Charles (1994). The Renaissance: European Painting, 1400-1600 (yn Saesneg). Studio Editions. t. 261. ISBN 978-1-85891-892-1. Cyrchwyd 3 December 2021.
  2. ↑ Cust, Lionel (1905). The Engravings of Albrecht Dürer (yn Saesneg). Seeley and Company, limited. t. 66. Cyrchwyd 3 December 2021.
  3. ↑ Brion, Marcel (1960). Dürer: His Life and Work (yn Saesneg). Tudor Publishing Company. t. 233. Cyrchwyd 3 December 2021.
  4. ↑ Innes, Mary; Kay, Charles De (1911). Schools of Painting (yn Saesneg). G. P. Putnam's sons. t. 214. Cyrchwyd 3 December 2021.
  5. ↑ Schäfer, Sandra (27 Mawrth 2019). "Erfolgreiche Medienarbeit für die Nachwelt". Kulturfüchsin (yn Almaeneg). Cyrchwyd 3 December 2021.
  6. ↑ Streissguth, Tom (14 December 2007). The Renaissance (yn Saesneg). Greenhaven Publishing LLC. t. 254. ISBN 978-0-7377-3216-0. Cyrchwyd 4 December 2021.
  7. ↑ Smith, Jeffrey Chipps (15 December 2014). Nuremberg, a Renaissance City, 1500-1618 (yn Saesneg). University of Texas Press. t. 120. ISBN 978-1-4773-0638-3. Cyrchwyd 4 December 2021.
  8. ↑ Co, E. P. Goldschmidt & (1925). Rare and Valuable Books ... (yn Saesneg). E.P. Goldschmidt & Company, Limited. t. 125. Cyrchwyd 4 December 2021.
  9. ↑ Merback, Mitchell B. (2017). Perfection's Therapy: An Essay on Albrecht Dürer's Melencolia I (yn Saesneg). MIT Press. tt. 155, 258. ISBN 978-1-942130-00-0. Cyrchwyd 4 December 2021.
  10. ↑ Conway, Sir William Martin; Conway, William Martin Sir; Dürer, Albrecht (1889). Literary Remains of Albrecht Dürer (yn Saesneg). University Press. tt. 26–30. Cyrchwyd 4 December 2021.
  11. ↑ Allen, L. Jessie (1903). Albrecht Dürer (yn Saesneg). Methuen. t. 180. Cyrchwyd 4 December 2021.
  12. ↑ Bongard, Willi; Mende, Matthias (1971). Dürer Today (yn Saesneg). Inter Nationes. t. 25. Cyrchwyd 3 December 2021.
  13. ↑ Headlam, Cecil (1900). The Story of Nuremberg (yn Saesneg). J. M. Dent & Company. t. 73. Cyrchwyd 4 December 2021.
  14. ↑ Seton-Watson, Robert William (1902). Maximilian I, Holy Roman Emperor: Stanhope Historical Essay 1901 (yn Saesneg). Constable. t. 96. Cyrchwyd 4 December 2021.
  15. ↑ Bledsoe, Albert Taylor; Herrick, Sophia M'Ilvaine Bledsoe (1965). The Southern Review (yn Saesneg). AMS Press. t. 114. Cyrchwyd 4 December 2021.
  16. ↑ Nüchter, Friedrich (1911). Albrecht Dürer, His Life and a Selection of His Works: With Explanatory Comments by Dr. Friedrich Nüchter (yn Saesneg). Macmillan and Company, limited. t. 22. Cyrchwyd 4 December 2021.
  17. ↑ Carl, Klaus (15 Mawrth 2013). Dürer (yn Saesneg). Parkstone International. t. 36. ISBN 978-1-78160-625-4. Cyrchwyd 4 December 2021.
  18. ↑ Landfester, Manfred; Cancik, Hubert; Schneider, Helmuth; Gentry, Francis G. (2006). Brill's New Pauly: Encyclopaedia of the Ancient World. Classical tradition (yn Saesneg). Brill. t. 305. ISBN 978-90-04-14221-3. Cyrchwyd 4 December 2021.
  19. ↑ Crane, Nicholas (16 December 2010). Mercator: The Man who Mapped the Planet (yn Saesneg). Orion. t. 74. ISBN 978-0-297-86539-1. Cyrchwyd 7 Tachwedd 2021.
  20. ↑ Conway, Sir William Martin; Conway, William Martin Sir; Dürer, Albrecht (1889). Literary Remains of Albrecht Dürer (yn Saesneg). University Press. t. 27. Cyrchwyd 7 Tachwedd 2021.
  21. ↑ Crane 2010, t. 74.
  22. ↑ Noflatscher, Heinz (2011). Maximilian I. (1459 - 1519): Wahrnehmung - Übersetzungen - Gender (yn Almaeneg). StudienVerlag. t. 245. ISBN 978-3-7065-4951-6. Cyrchwyd 7 Tachwedd 2021.
  23. ↑ Lachièze-Rey, Marc; Luminet, Jean-Pierre; France, Bibliothèque nationale de (16 Gorffennaf 2001). Celestial Treasury: From the Music of the Spheres to the Conquest of Space (yn Saesneg). Cambridge University Press. t. 86. ISBN 978-0-521-80040-2. Cyrchwyd 7 Tachwedd 2021.
  24. ↑ Nothaft, C. Philipp E. (9 Chwefror 2018). Scandalous Error: Calendar Reform and Calendrical Astronomy in Medieval Europe (yn Saesneg). Oxford University Press. t. 278. ISBN 978-0-19-252018-0. Cyrchwyd 7 Tachwedd 2021.
  25. ↑ Sauter, Michael J. (21 Tachwedd 2018). The Spatial Reformation: Euclid Between Man, Cosmos, and God (yn Saesneg). University of Pennsylvania Press. t. 98. ISBN 978-0-8122-9555-9. Cyrchwyd 7 Tachwedd 2021.
  26. ↑ Bartrum, 204. Quotation from a letter to the secretary of the Elector of Saxony
  27. ↑ Borchert (2011), 101
  28. ↑ Landau & Parshall:350-54 and passim
  29. ↑ Panofsky (1945), 209
  30. ↑ Panofsky (1945), 223
  31. ↑ 31.0 31.1 31.2 Panofsky (1945)
  32. ↑ Corine Schleif (2010), "Albrecht Dürer between Agnes Frey and Willibald Pirckheimer", The Essential Dürer, ed. Larry Silver and Jeffrey Chipps Smith, Philadelphia, 85–205
  33. ↑ Müller, Peter O. (1993) Substantiv-Derivation in Den Schriften Albrecht Dürers, Walter de Gruyter. ISBN 3-11-012815-2.
  34. ↑ Price (2003), 225
  35. ↑ Price (2003), 225–248
  36. ↑ Wolf (2010), 74
  37. ↑ Strauss, 1981
  38. ↑ Price (2003), 254
  39. ↑ Harbison (1976)
  40. ↑ Lutheranism 101 edited by Scot A. Kinnaman, CPH, 2010
  41. ↑ "What is a Commemoration...", ELCA
  42. ↑ A. Koyre, "The Exact Sciences", in The Beginnings of Modern Science, edited by Rene Taton, translated by A. J. Pomerans
  43. ↑ Durer, Albrecht (1528). "Hierinn sind begriffen vier Bucher von menschlicher Proportion durch Albrechten Durer von Nurerberg". Hieronymus Andreae Formschneider. Cyrchwyd 6 Awst 2018.

Dolenni allanol

golygu
Wedi dod o "https://cy.wikipedia.org/w/index.php?title=Albrecht_Dürer&oldid=12950323"