Y Claf Diglefyd

Ffars Ffrangeg gan Molière yw Y Claf Diglefyd (Teitl Ffrangeg: Le Malade Imaginaire; yn fras, "Y gŵr sy'n dychmygu ei fod yn glaf"). Y ddrama yma oedd drama olaf Molière; fei'i perfformiwyd gyntaf yn gynnar yn 1673, a chymerwyd yr awdur yn wael yn ystod y pedwerydd perfformiad, ar 17 Chwefror 1673. Bu farw yn fuan wedyn. Cyfieithwyd yn ddrama i'r Gymraeg gan Bruce Griffiths a Gwenllian Tudur, a'i chyhoeddi gan Wasg Prifysgol Cymru ym 1972 o dan y teitl Y Claf Diglefyd fel rhan o'r Gyfres Y Ddrama yn Ewrop.

Y Claf Diglefyd

Enghraifft o'r canlynol	gwaith dramatig
Awdur	Molière
Gwlad	Ffrainc
Iaith	Ffrangeg
Dyddiad cyhoeddi	1673
Dechrau/Sefydlu	1673
Genre	comédie-ballet
Cyfres	Cyfres Y Ddrama yn Ewrop
Cymeriadau	Thomas Diafoirus, Argan, Béline, Angélique, Louison, Béralde, Cléante, Mr. Diafoirus, Mr. Purgon, Mr. Fleurant, Mr. de Bonnefoi, Toinette
Prif bwnc	meddygaeth
Lleoliad y perff. 1af	Salle du Palais-Royal
Dyddiad y perff. 1af	1673
Statws hawlfraint	parth cyhoeddus, parth cyhoeddus
Cyfansoddwr	Marc-Antoine Charpentier
Ffeiliau perthnasol ar Gomin Wicimedia

Llun o'r ddrama gan Honoré Daumer

Er bod yn ddrama wedi'i hail gyhoeddi yn 2011, cewch lawr lwytho copi yn rhad ac am ddim o'r ddolen ganlynol ar wefan Gwasg Prifysgol Cymru: Y Claf Diglefyd.

Disgrifiad byr

Arwr y ddrama yw Argan, cybydd sy'n dychmygu ei fod yn wael. Mae ei feddygon yn manteisio ar hyn i gael arian ganddo. Dymuniad Argan yw i'w ferch, Angelique, briodi meddyg, er mwyn iddo gael triniaeth am ddim, ond mae hi eisoes mewn cariad a Cleante.

Mae brawd Argan, Beralde, a morwyn Argan, Toinette, yn perswadio Argan i gymeryd arno ei fod wedi marw, er mwyn dareganfod pwy sy'n ei garu mewn gwirionedd. Mae Argan yn darganfod mai dim ond ar ôl ei arian y mae ei ail wraig, tra mae Angelique yn ei garu er ei fwyn ei hun. Y canlyniad yw fod Argan yn cytuno i Angelique briodi ei dewis ei hun.

Cymeriadau

• Argan - y claf diglefyd
• Béline - ei ail wraig
• Angélique - merch Argan a chariad Cléante
• Louison - merch fach Argan a chwaer Angélique
• Béralde - brawd Argan
• Cléante - cariad Angélique
• Monsieur Diafoirus - meddyg
• Thomas Diafoirus - ei fab, a charwr Angélique
• Dr. Purgon - meddyg Argan
• Monsieur Fleurant - drygist
• Monsieur Bonnefoi - twrnai
• Toinette - y forwyn
• Polichinelle
• Y Ddwy Sipsi
• Y Meddygon

• Y Llywydd

Cynyrchiadau Llwyfan

1960au

Crëwyd Y Claf Diglefyd am y tro cyntaf yn Gymraeg yn Theatr Fach, Llangefni, 19‑24 Mai, 1969; cyfarwyddwr Hazel Eames; cyfansoddwr Dr. Robert Smith, Coleg y Gogledd; cast:

• Argan - Glyn Williams
• Béline - Enid Morgan
• Angélique - Eirlys Williams
• Louison - Bethan Eames
• Béralde - Vernon Jones
• Cléante - Geraint Williams
• M. Diafoirus - Gwilym Owen
• Thomas Diafoirus - Kenneth Hughes
• Dr. Purgon - Dave Williams
• M. Fleurant - Griff  R. Jones
• M. Bonnefoi - Eifion Williams
• Toinette - Gwenda Goodall
• Polichinelle - Dennis Williams
• Y Ddwy Sipsi - Nerys Vaughan Owen a Rita Jones
• Y Meddygon - Len Morgan, Dennis Williams a Dave Williams

• Y Llywydd - Vernon Jones

Cynhyrchiad Cwmni Theatr Cymru o Y Claf Diglefyd 1971

1970au

Aeth Cwmni Theatr Cymru ati i'w llwyfannu yn Chwefror‑Ebrill 1971. Cyfarwyddwr Wilbert Lloyd Roberts; cyfansoddwyd y gerddoriaeth gan Meic Stevens, ag eithrio cân Cléante, a gyfansoddwyd gan Dafydd Iwan; cast:

• Argan - Meredith Edwards
• Toinette - Gaynor Morgan Rees
• Angélique - Christine Pritchard
• Béline - Iona Banks
• M. Bonnefoi - Owen Garmon
• Cléante - Dafydd Iwan
• M. Diafoirus - Gwyn Parry
• Thomas Diafoirus - Dylan Jones
• Louison - Margaret Charles (Marged Esli)
• Béralde - W. H. Roberts
• M. Purgon - Grey Evans
• M. Fleurant - Glyn Jones
• Pobl yr Anterliwtiau:
  • Polichinelle: Meic Stevens; gyda Gaynor Morgan Rees, Hefin Evans, Margaret Charles (Marged Esli), Sharon Morgan, Nia Vôn, David Hywel (Dafydd Hywel), Dyfan Roberts, Glyn Jones.

Mae'r actores Sharon Morgan yn disgrifio'r cynhyrchiad fel "[c]ynhyrchiad mwya uchelgeisiol Wilbert", yn ei hunangofiant Hanes Rhyw Gymraes. "...Perfformiad o'dd yn cynnwys gwisgoedd a setie lliwgar a drud ac ynddo gast niferus. Yn ychwanegol at hyn, penderfynodd gynnwys anterliwt draddodiadol rhwng pob act ac archdeip o drwbadŵr Commedia dell'arte. O'dd Punchinello'n hiraethu am ei gariad yng nghwmni criw o sipsiwn. Bydden ni'r sipsiwn yn canu a dawnsio gan daro'r tambwrins, y rhubanau sidan yn hedfan ac yn golur ffug brown droston ni."

Awgryma Sharon hefyd mai "penderfyniad dewr" oedd cyflogi Meic Stevens, "...nid yn unig i chware rhan Punchinello ond i gyfansoddi'r gerddoriaeth hefyd" ac i gyflogi Dafydd Iwan i bortreadu un o'r prif rannau. "Ro'dd y protestiade iaith yn eu hanterth ac arwyddion yn cal eu peintio ym mhobman, a thrwy gyflogi Dafydd, cadeirydd Cymdeithas yr laith ar y pryd, fe na'th Wilbert yn hollol glir ei fod e'n cefnogi'r ymgyrch yn gyfan gwbwl. Ro'dd Dafydd yn actor digon deheuig, ond ro'dd hin anochel y bydde ei weithgareddau allgyrsiol yn creu ambell i broblem. Arllwyswyd paent dros gar Dafydd a gosodwyd hoelion yn ei deiars, ac yna fe'i harestiwyd."

1990au

Rhaglen Pwy Sy'n Sâl? Cwmni Theatr Gwynedd 1994

Bu cynhyrchiad o'r ddrama gan Gwmni Theatr Gwynedd ym 1994 ynghyd â throsiad o'r ffars Le Médecin Malgré Lui gan Annes Gruffydd, o dan y teitl Pwy Sy'n Sâl?. Cyfarwyddwyr Graham Laker a Firenza Guidi; cynllunydd Martin Morley; cast:

• Argan - Dyfan Roberts
• Toinette - Mari Gwilym
• Angélique - Nia Williams
• Béline - Valmai Jones
• Mr Bonnefoi / Cléante - Dafydd Dafis
• Mr Diafoirus / Béralde - Trefor Selway
• Thomas Diafoirus - Eilir Jones