Saesneg

Iaith Germanaidd sy'n frodorol i Loegr yw'r Saesneg (English). Mae'n un o ddwy iaith swyddogol yng Nghymru (ynghyd â'r Gymraeg) yn ogystal, ac yn un o ieithoedd mwya'r byd. Mae'n llawer iau na'r Gymraeg a'r ieithoedd Celtaidd eraill.

Saesneg
English
Siaredir yn	(gweler isod)
Cyfanswm siaradwyr	Iaith gyntaf: 309–400 miliwn Ail iaith: 199 miliwn–1.4 biliwn Cyffredinol: 500 miliwn–1.8 biliwn
Teulu ieithyddol	Indo-Ewropeaidd Germaneg Germaneg Orllewinol Eingl-Frisianeg Angeleg Saesneg
System ysgrifennu	Lladin (Amrywiolyn Lloegr)
Statws swyddogol
Iaith swyddogol yn	53 gwlad Y Cenhedloedd Unedig Undeb Ewropeaidd Y Gymanwlad Cyngor Ewrop NATO CMRGA STA SyGI SYyCT CUDAD
Rheoleiddir gan	Nid oes rheoliad swyddogol
Codau ieithoedd
ISO 639-1	en
ISO 639-2	eng
ISO 639-3	eng
Wylfa Ieithoedd	52-ABA
Gwledydd lle mai iaith swyddogol neu de facto yw'r Saesneg, neu iaith genedlaethol      Gwledydd lle mai iaith swyddogol yw hi ond nid yn brif iaith

William Shakespeare, un o ysgrifenyddion enwocaf yr iaith Saesneg

Datblygodd y Saesneg o iaith llwythau Germanaidd ag ymsefydlodd ym Mhrydain rhwng y bumed a'r 7g gan ddisodli iaith a diwylliant y Brythoniaid brodorol o rannau o dde-ddwyrain Prydain a chreu'r teyrnasoedd Eingl-Sacsonaidd. Erbyn 10g roedd y teyrnasoedd hyn wedi uno i greu teyrnas Lloegr. Lledodd y Saesneg drwy'r byd yn sgîl trachwant imperialaidd y Saeson a arweiniodd at greu gwladfeydd Seisnig mewn sawl rhan o'r byd.

Oherwydd ei lle fel iaith mwyafrif yr Unol Daleithiau, mae'r Saesneg wedi dod yn brif iaith y byd ar gyfer cyfathrebu rhyngwladol. Dysgir Saesneg fel ail iaith yn fwy nag unrhyw iaith arall, ond y ffurf Americanaidd ar yr iaith a ddysgir yn amlach na'r ffurf Seisnig.

Mae llenyddiaeth Saesneg yn un o'r llenyddiaethau mwyaf yn y byd, a'i gwreiddiau'n gorwedd yn y cyfnod Eingl-Sacsonaidd. Mewn canlyniad i'r dirywiad yn nifer y siaradwyr Cymraeg a'r Seisnigeiddio yn y wlad, mae gan Gymru ei llenyddiaeth Saesneg hefyd: ysgrifennodd Dylan Thomas ei storïau a'i gerddi yn Saesneg, er enghraifft.

Ymadroddion

• Saesneg: English
• Pa hwyl: Hello
• Bore da: Good morning
• Hwyl Fawr: Goodbye
• Os gwelwch yn dda: please
• Diolch: thank you
• Cymraeg: Welsh
• Sut mae?: All right?
• Sut ydych chi?: How are you?
• Rydw i'n: I am
• Ble mae'r ysgol?: Where's the school?
• Ble mae'r ysbyty?: Where's the hospital?

Cyffredinol

Mae gramadeg yr iaith Saesneg yn weddol debyg i'r Gymraeg i'w chymharu â'r Tsieiniaidd er enghraifft, gan fod y ddwy iaith yn dod o'r teulu Indo-Ewropeaidd. Serch hyn mae gramadeg yr ieithoedd Romawns a'r Almaeneg llawer yn fwy tebyg i Saesneg nag ydyw i'r Gymraeg.

Daw'r enw Saesneg ar yr iaith (English) ar ôl yr Angles, un o'r hen bobloedd Germanaidd a ymfudodd o Anglia, penrhyn ar y Môr Baltig (na ddylid ei gymysgu ag East Anglia yn Lloegr), i ardal Ynysoedd Prydain a enwyd hefyd ar ol y llwyth, sef England (o "Angles land"). Mae perthnasau byw agosaf yr iaith Saesneg yn cynnwys y Sgoteg, ac yna'r ieithoedd Sacsoneg Isel a Ffriseg. Tra bod y Saesneg yn tarddu o'r Gorllewin Germania, mae ei geirfa hefyd yn cael ei dylanwadu'n arbennig gan yr Hen Ffrangeg Normanaidd a Lladin, yn ogystal â'r Hen Norseg (iaith Gogledd Germania). Gelwir siaradwyr Saesneg yn Anglophones.

Daeth y ffurfiau cynharaf o'r Saesneg o grŵp o dafodieithoedd Gorllewin Germanaidd (sef Ingvaeonic) a ddygwyd i ynysoedd Prydain gan ymsefydlwyr Eingl-Sacsonaidd yn y 5g ac a dreiglodd ymhellach ar dafodau ymsefydlwyr Llychlynnaidd eu hiaith gan ddechrau yn yr 8fed a'r 9g, ac a elwir gyda'i gilydd yn Hen Saesneg. Dechreuodd Saesneg Canol ar ddiwedd yr 11g yn dilyn concwest Normaniaid Ffrainc ar Loegr, ac o'r herwydd, ymgorfforwyd cryn dipyn o eirfa Ffrangeg (yn enwedig Hen Normaneg) a Lladin i'r Saesneg dros gyfnod o ryw dri chan mlynedd. Dechreuodd Saesneg Modern Cynnar ar ddiwedd y 15g tua'r un adeg a dyfodiad y wasg argraffu i Lundain, argraffu Beibl y Brenin Iago a dechrau'r Great Vowel Shift.

Mae Saesneg modern wedi lledaenu o gwmpas y byd ers 17g o ganlyniad i ddylanwad byd-eang yr Ymerodraeth Brydeinig ac Unol Daleithiau America. Trwy bob math o gyfryngau print ac electronig y gwledydd hyn, mae Saesneg wedi dod yn brif iaith trafodaethau rhyngwladol a'r lingua franca mewn llawer o ranbarthau a chyd-destunau proffesiynol megis gwyddoniaeth, mordwyo a'r gyfraith. Mae gramadeg Saesneg modern yn ganlyniad o newid graddol o batrwm Indo-Ewropeaidd nodweddiadol, gyda morffoleg ffurfdroadol gyfoethog a threfn geiriau gymharol rydd, i batrwm dadansoddol yn bennaf heb fawr o ffurfdro, a phwnc gweddol sefydlog — berf — trefn geiriau gwrthrych. Mae Saesneg modern yn dibynnu mwy ar ferfau ategol a threfn geiriau ar gyfer mynegiant amserau cymhleth, agwedd a naws, yn ogystal â chystrawennau goddefol, holiadau a pheth negyddu.

Saesneg yw'r drydedd iaith frodorol a siaredir fwyaf yn y byd, ar ôl Tsieinëeg Safonol a Sbaeneg. Hi yw'r ail iaith a ddysgir fwyaf ac mae naill ai'n iaith swyddogol neu'n un o'r ieithoedd swyddogol mewn 59 o daleithiau sofran gan gynnwys Nigeria. Saesneg yw iaith fwyafrifol y Deyrnas Unedig, yr Unol Daleithiau, Canada, Awstralia a Seland Newydd, ac fe'i siaredir yn eang mewn rhai ardaloedd o'r Caribî, Affrica, De Asia, De-ddwyrain Asia ac Ynysoedd y De: gwledydd lle'r aeth Lloegr ati i'w gwladychu. Mae'n un o ieithoedd gyd-swyddogol y Cenhedloedd Unedig, yr Undeb Ewropeaidd a llawer o sefydliadau rhyngwladol a byd-eang eraill. Hon yw'r iaith Germanig a siaredir fwyaf, gan gyfrif am o leiaf 70% o siaradwyr y gangen Indo-Ewropeaidd hon. Mae hefyd yn iaith sy'n dileu ieithoedd eraill, llai.

Mae llawer o amrywiaeth ymhlith yr acenion a thafodieithoedd niferus Saesneg a ddefnyddir mewn gwahanol wledydd a rhanbarthau o ran seineg a ffonoleg, ac weithiau hefyd geirfa, idiomau, gramadeg, a sillafu, ond nid yw fel arfer yn atal dealltwriaeth siaradwyr o dafodieithoedd a thafodieithoedd eraill.

Dosbarthiad

Fel y nodwyd yn barod, mae Saesneg yn iaith Indo-Ewropeaidd ac yn perthyn i'r grŵp gorllewinol Almaeneg o'r ieithoedd Germanaidd. Tarddodd yr Hen Saesneg o gontinwwm llwythol Germanig a chontinwwm ieithyddol ar hyd arfordir Môr y Gogledd Ffrisia, y datblygodd ei hieithoedd yn raddol i'r ieithoedd Anglig yn Ynysoedd Prydain, ac i'r ieithoedd Ffriseg ac Isel Almaeneg / Sacsoneg Isel ar y cyfandir. Yr ieithoedd Ffriseg, sydd ynghyd â'r ieithoedd Anglig yn ffurfio'r ieithoedd Eingl-Ffrisia, yw perthnasau byw agosaf y Saesneg. Mae Isel Almaeneg/Sacsoneg Isel hefyd yn perthyn yn agos, ac weithiau mae Saesneg, yr ieithoedd Ffriseg, ac Isel Almaeneg yn cael eu grwpio gyda'i gilydd fel yr ieithoedd Ingvaeoneg (Germaneg Môr y Gogledd), er bod dadl yn parhau ynglŷn â'r grŵp hwn. Esblygodd Hen Saesneg yn Saesneg Canol, a esblygodd yn ei dro yn Saesneg Modern. Datblygodd tafodieithoedd arbennig Hen Saesneg a Chanol Saesneg hefyd yn nifer o ieithoedd Anglig eraill, gan gynnwys Sgoteg.

Fel yr Islandeg yng Ngwlad yr Iâ a'r Ffaröeg, roedd datblygiad y Saesneg yn Lloegr yn ei hynysu oddi wrth ieithoedd a dylanwadau Germanaidd cyfandirol, ac oherwydd hynny, mae wedi ymwahanu'n sylweddol. Nid yw Saesneg yn ddealladwy i'r ddwy ochr ag unrhyw iaith Germanaidd gyfandirol, sy'n amrywio o ran geirfa, cystrawen, a ffonoleg, er bod rhai o'r rhain, megis Iseldireg neu Ffriseg, yn dangos cysylltiad cryf â'r Saesneg, yn enwedig yn ei chyfnodau cynharach. Ond mae llawer iawn o'r Sgoteg yn ddealladwy i berson sydd yn siarad Saesneg yn unig.

Yn wahanol i Islandeg a Ffaröeg, a oedd yn ynysig, dylanwadwyd ar ddatblygiad y Saesneg gan gyfres hir o oresgyniadau ar Ynysoedd Prydain gan bobloedd ac ieithoedd eraill, yn enwedig Hen Norseg a Ffrangeg Normanaidd. Gadawodd y rhain ôl dwfn ar yr iaith, fel bod Saesneg yn dangos rhai tebygrwydd mewn geirfa a gramadeg gyda llawer o ieithoedd y tu allan i'w ffiniau ieithyddol — ond nid yw'n ddealladwy i'r ddwy ochr ag unrhyw un o'r ieithoedd hynny ychwaith. Mae rhai ysgolheigion wedi dadlau y gellir ystyried Saesneg yn iaith gymysg, iaith fastardaidd neu'n creole. Er bod dylanwad mawr yr ieithoedd hyn ar eirfa a gramadeg Saesneg Modern yn cael ei gydnabod yn eang, nid yw'r rhan fwyaf o arbenigwyr mewn cyswllt iaith yn ystyried y Saesneg yn iaith gymysg wirioneddol.

Mae Saesneg yn cael ei dosbarthu fel iaith Germanaidd oherwydd ei bod mor agos at ieithoedd Germanaidd eraill megis Iseldireg, Almaeneg, a Swedeg. Mae'r arloesiadau cyffredin hyn yn dangos bod yr ieithoedd wedi disgyn o un hynafiad cyffredin o'r enw Proto-Germaneg. Mae rhai o nodweddion cyffredin ieithoedd Germanaidd yn cynnwys rhannu berfau yn ddosbarthiadau cryf a gwan, y defnydd o ferfau moddol, a'r newidiadau sain sy'n effeithio ar gytseiniaid Proto-Indo-Ewropeaidd, a elwir yn ddeddfau Grimm a Verner. Dosberthir y Saesneg fel iaith Eingl-Ffrisia oherwydd bod Ffriseg a Saesneg yn rhannu nodweddion eraill, megis palataleiddio cytseiniaid a oedd yn gytseiniaid felar yn y Proto-Germane.

Hanes

Proto-Germanaidd i Hen Saesneg

Yr agoriad i'r gerdd epig Hen Saesneg Beowulf, mewn llawysgrifen hanner-uncial: Hƿæt ƿē Gārde/na ingēar dagum þēod cyninga / þrym ge frunon. "Gwrandewch! Yr ydym ni o'r Spaear-Daneaid er ys oesoedd wedi clywed am ogoniant brenhinoedd y werin. . ." Sylwer nad oes un gair yn ddealladwy i berson sydd a Saesneg modern yn unig. Mor wahanol, felly, i'r Gymraeg, lle mae llawer o Gymraeg Cynnar yn ddealladwy heddiw.

Yr enw ar y ffurf gynharaf o'r Saesneg yw Hen Saesneg neu Eingl-Sacsoneg (c. blwyddyn 550–1066). Datblygodd yr hen Saesneg o set o dafodieithoedd Gorllewin Germanaidd, a oedd yn aml wedi'u grwpio fel Eingl-Ffriseg neu Germanaidd Môr y Gogledd, ac a siaredid yn wreiddiol ar hyd arfordiroedd Ffrisia, Sacsoni Isaf (Niedersachsen) a de Jylland gan bobloedd Germanaidd a adwaenid i'r cofnod hanesyddol fel yr Angles, y Sacsoniaid, a'r Jiwtiaid. O'r 5g, sefydlodd yr Eingl-Sacsoniaid yn Ynysoedd Prydain wrth i'r economi a'r weinyddiaeth Rufeinig chwalu. Erbyn y 7g, daeth iaith Germanaidd yr Eingl-Sacsoniaid yn iaith fwyafrif mewn rhanau o Loegr, gan ddisodli ieithoedd Prydain Rufeinig (43–409): y Frithoneg, y Gelteg, a Lladin, a ddygwyd i Brydain gan y goresgyniad Rhufeinig.

Rhannwyd yr hen Saesneg yn bedair tafodiaith:

1. tafodieithoedd Anglia, sef Mersia a Northumbria a
2. thafodieithoedd Sacsonaidd,
3. Caint a'r
4. Gorllewin Sacsonaidd (neu Sacsoneg Gorllewinol).

Trwy ddiwygiadau addysgol y Brenin Alfred o Loegr yn y 9g a dylanwad teyrnas Wessex, daeth tafodiaith y Gorllewin Sacsonaidd yn amrywiaeth ysgrifenedig safonol. Mae'r gerdd epig Beowulf wedi'i hysgrifennu mewn Sacsoneg Gorllewinol, ac mae'r gerdd Saesneg gynharaf, Cædmon's Hymn, wedi'i hysgrifennu yn Northumbria. Datblygodd Saesneg modern yn bennaf o'r Merseg (o'r gair Mersia), ond datblygodd yr iaith Sgoteg o Northumbria. Ysgrifennwyd ychydig o arysgrifau byr o gyfnod cynnar yr Hen Saesneg gan ddefnyddio sgript runicg yr Anglo Sacsoniaid. Erbyn y 6g, mabwysiadwyd yr wyddor Ladin, wedi'i hysgrifennu â llythrennau hanner-uncial. Roedd yn cynnwys y llythrennau runig wynn ⟨ƿ⟩ ⟨a thorne ⟨þ⟩, a'r llythrennau Lladin addasedig eth ⟨ð⟩, ac ash ⟨æ⟩.

Iaith wahanol?

Mae Hen Saesneg yn ei hanfod yn iaith ar wahân i Saesneg Modern ac mae bron yn amhosibl i siaradwyr Saesneg heb eu hastudio yn yr 21ain ganrif ei deall.

Yr oedd ei gramadeg yn debyg i ramadeg Almaeneg modern, a'i pherthynas agosaf yw'r Hen Ffriseg. Roedd gan enwau, ansoddeiriau, rhagenwau, a berfau lawer mwy o derfyniadau a ffurfiau ffurfiannol, ac roedd trefn geiriau yn llawer mwy rhydd na sydd yn y Saesneg Modern. Mae gan Saesneg modern ffurfiau achos mewn rhagenwau (ef, ef, ei) ac mae ganddi ychydig o ffurfdroadau berfol (siarad, siarad, siarad, siarad), ond roedd gan Hen Saesneg derfyniadau achos mewn enwau hefyd, ac roedd gan ferfau fwy o derfyniadau person a rhif.

Saesneg Canol

O'r 8fed i'r 9g, trawsnewidiodd Hen Saesneg yn raddol trwy gyswllt iaith i Saesneg Canol. Mae Saesneg Canol yn aml yn cael ei ddiffinio'n fympwyol fel un sy'n dechrau gyda choncwest Lloegr gan William the Conqueror yn 1066, ond datblygodd llawer iawn mwy yn y cyfnod rhwng 1200 a 1450.

Yn gyntaf, rhoddodd ymosodiadau gan y Llychlynwyr ar rannau gogleddol Ynysoedd Prydain yn yr 8fed a'r 9g gysylltiad agos iawn rhwng yr Hen Saesneg â'r Hen Norwyeg, iaith ogleddol Germanaidd. Roedd dylanwad Llychlynnaidd ar ei gryfaf yn yr amrywiaethau gogledd-ddwyreiniol o Hen Saesneg a siaredir yn ardal Danelaw o amgylch Efrog, a oedd yn ganolbwynt i wladychu Llychlynnaidd; heddiw mae'r nodweddion hyn yn arbennig o bresennol yn y Sgoteg a Saesneg y Gogledd. Fodd bynnag, ymddengys fod canol y Saesneg Llychlynaidd wedi bod yng nghanolbarth Lloegr o amgylch Brenhiniaeth Lindsey, ac ar ôl 920 pan ail-ymgorfforwyd Lindsey i'r llywodraeth Eingl-Sacsonaidd, lledaenodd nodweddion Llychlynnaidd oddi yno i dafodieithoedd Seisnig nad oeddent wedi bod mewn cysylltiad uniongyrchol â siaradwyr y Norseg. Elfen o ddylanwad Llychlynnaidd sy'n parhau ym mhob math o Saesneg heddiw yw'r grŵp o ragenwau sy'n dechrau gyda th- (they, them, their) a ddisodlodd y rhagenwau Eingl-Sacsonaidd h- (hie, him, hera).

Gyda choncwest y Normaniaid yn Lloegr yn 1066, daeth yr Hen Saesneg (gyda dylanwad mawr o'r Norseg arni) yn agos iawn at yr Hen Ffrangeg, yn enwedig â thafodiaith yr Hen Normaneg. Yn y pen draw datblygodd y Ffrangeg Normanaidd yn Lloegr yn Eingl-Normaneg. Gan fod Normaneg yn cael ei siarad yn bennaf gan yr elites a'r uchelwyr, tra bod y dosbarthiadau is yn parhau i siarad Eingl-Sacsonaidd (Saesneg), prif ddylanwad y Normaniaid oedd cyflwyno ystod eang o eiriau benthyg yn ymwneud â gwleidyddiaeth, deddfwriaeth a pheuoedd cymdeithasol mawreddog. Roedd Saesneg Canol hefyd yn symleiddio'r system ffurfdroadol yn fawr, mae'n debyg er mwyn cysoni Hen Norwyeg a Hen Saesneg, a oedd yn ffurfiannol wahanol ond yn forffolegol debyg. Collwyd y gwahaniaeth rhwng y cyflyrau enwol a gwrthrychol ac eithrio mewn rhagenwau personol, gollyngwyd yr cyflwr offerynnol, a chyfyngwyd y defnydd o'r cyflwr genidol i ddynodi meddiant.

Ym Beibl Wycliffe y 1380au, ysgrifennwyd yr adnod Mathew 8:20: Foxis han dennes, and briddis of heuene han nestis. Yma mae'r ôl-ddodiad lluosog -n ar y ferf wedi ei gadw o hyd, ond nid oes yr un o'r terfyniadau cyflwr ar yr enwau yn bresennol. Erbyn y 12g roedd Saesneg Canol wedi'i datblygu'n llawn, gan integreiddio nodweddion Norseg a Ffrangeg; parhaodd i gael ei siarad tan y newid i Saesneg Modern cynnar tua 1500.

Mae llenyddiaeth Saesneg canol yn cynnwys The Canterbury Tales gan Geoffrey Chaucer, a Le Morte d'Arthur gan Malory. Yn y cyfnod Saesneg Canol, mynychodd y defnydd o dafodieithoedd rhanbarthol wrth ysgrifennu, a defnyddiwyd nodweddion tafodieithol hyd yn oed i greu effaith gan awduron fel Chaucer. Nid oedd y Saesneg wedi'i safoni yn y cyfnod hwn.

Saesneg Modern Cynnar

Cynrychioliad graffig o’r Great Vowel Shift, yn dangos sut y symudodd ynganiad y llafariaid hir yn raddol, gyda’r llafariaid uchel i: ac u: yn torri’n ddeuseiniaid a’r llafariaid isaf bob un yn symud eu hynganiad i fyny un lefel

Y cyfnod nesaf yn hanes y Saesneg oedd Saesneg Modern Cynnar (1500–1700). Nodweddid Saesneg Modern Cynnar gan y Great Vowel Shift (Symudiad Mawr y Llafariaid; 1350–1700), symleiddio ffurfiannol, a safoni ieithyddol.

Yn y Symudiad Mawr y Llafariaid symudodd y pwyslais ar lafariaid Saesneg Canol. Roedd yn bwyslais cyfresol, sy'n golygu bod pob symudiad wedi sbarduno newid dilynol yn y system llafariaid. Codwyd y llafariaid canol ac agored, a thorrwyd y llafariaid caeedig yn ddeuseiniaid. Er enghraifft, ynganwyd y gair Saesneg bite (hy brathiad) yn wreiddiol fel y gair beet (hy brathiad) heddiw, ac ynganwyd yr ail lafariad yn y gair about (hy am) fel y gair boot (hy esgid) heddiw. Mae Symudiad Mawr y Llafariaid yn esbonio llawer o anghysondebau mewn sillafu gan fod Saesneg yn cadw llawer o sillafiadau'r Saesneg Canol, ac mae hefyd yn esbonio pam mae ynganiadau llafariaid Saesneg yn wahanol iawn i'r un llythrennau mewn ieithoedd eraill.

Dechreuodd Saeson symud o'r cytiau moch, i'r llysoedd yn ystod teyrnasiad Harri V. Tua 1430, dechreuodd Llys y Siawnsri yn San Steffan ddefnyddio'r Saesneg yn ei ddogfennau swyddogol, a datblygodd ffurf safonol newydd ar Saesneg Canol, a elwid yn Chancery Standard, o dafodieithoedd Llundain a Dwyrain Canolbarth Lloegr. Ym 1476, cyflwynodd William Caxton y wasg argraffu i Loegr a dechreuodd gyhoeddi'r llyfrau printiedig cyntaf yn Llundain, gan ehangu dylanwad y ffurf hon ar y Saesneg. Mae llenyddiaeth o'r cyfnod Modern Cynnar yn cynnwys gweithiau William Shakespeare a chyfieithiad o'r Beibl a gomisiynwyd gan y Brenin Iago I. Hyd yn oed ar ôl y Symudiad Mawr y Llafariaid roedd yr iaith yn dal i swnio'n wahanol i Saesneg Modern: er enghraifft, roedd y clystyrau cytseiniaid /kn ɡn sw/ yn knight, gnat, a sword yn dal i gael eu ynganu. Mae llawer o'r nodweddion gramadegol y gallai darllenydd modern o Shakespeare eu canfod yn hynod neu hynafol yn cynrychioli nodweddion unigryw Saesneg Modern Cynnar.

Lledaeniad Saesneg Modern

Erbyn diwedd y 18g, roedd yr Ymerodraeth Brydeinig wedi lledaenu Saesneg trwy ei threfedigaethau a'i goruchafiaeth daear-wleidyddol. Cyfrannodd masnach, gwyddoniaeth a thechnoleg, diplomyddiaeth, celf, ac addysg ffurfiol oll at y Saesneg fel yr iaith wirioneddol fyd-eang gyntaf. Roedd Saesneg hefyd yn hwyluso cyfathrebu rhyngwladol byd-eang. Parhaodd Lloegr i ffurfio trefedigaethau newydd, ac yn ddiweddarach datblygodd y rhain eu normau eu hunain ar gyfer lleferydd ac ysgrifennu. Mabwysiadwyd Saesneg mewn rhannau o Ogledd America, rhannau o Affrica, Awstralasia, a llawer o ranbarthau eraill. Pan gawsant annibyniaeth wleidyddol, dewisodd rhai o’r cenhedloedd newydd annibynnol a chanddynt ieithoedd brodorol lluosog barhau i ddefnyddio’r Saesneg fel yr iaith swyddogol er mwyn osgoi’r anawsterau gwleidyddol ac eraill sy’n gynhenid i hyrwyddo unrhyw un iaith frodorol uwchlaw’r lleill. Yn yr 20g mae dylanwad economaidd a diwylliannol cynyddol yr Unol Daleithiau a'i statws fel archbwer yn dilyn yr Ail Ryfel Byd wedi, ynghyd â darlledu byd-eang yn Saesneg gan y BBC a darlledwyr eraill, wedi achosi i'r iaith ymledu ledled y blaned yn gynt o lawer. Erbyn yr 21g, roedd y Saesneg yn cael ei siarad a'i hysgrifennu'n ehangach drwy'r blaned nag y bu unrhyw iaith erioed.

Wrth i Saesneg Modern ddatblygu, cyhoeddwyd normau penodol ar gyfer defnydd safonol, a'u lledaenu trwy gyfryngau swyddogol megis addysg gyhoeddus a chyhoeddiadau a noddir gan y wladwriaeth. Yn 1755 cyhoeddodd Samuel Johnson ei A Dictionary of the English Language, a gyflwynodd sillafiadau safonol geiriau a normau defnydd. Ym 1828, cyhoeddodd Noah Webster yr American Dictionary of the English language i geisio sefydlu norm ar gyfer siarad ac ysgrifennu Saesneg Americanaidd a oedd yn annibynnol ar y safon Brydeinig. Yng ngwledydd Prydain, roedd nodweddion tafodieithol ansafonol a thafodieithoedd y dosbarth is yn cael eu stigmateiddio fwyfwy, gan arwain at ledaeniad cyflym yr amrywiaethau uchel-ael ymhlith y dosbarthiadau canol.

Dosbarthiad daearyddol

Canran y siaradwyr brodorol Saesneg (2017)

Erbyn 2016, roedd 400 miliwn o bobl yn siarad Saesneg fel iaith gyntaf ac 1.1 biliwn yn ei siarad fel ail iaith. O ran niferoedd, Saesneg yw'r iaith fwyaf.

Tri chylch o wledydd Saesneg eu hiaith

Roedd yr ieithydd Indiaidd Braj Kachru yn gwahaniaethu rhwng gwledydd lle siaredir Saesneg gyda model tri chylch. Yn ei fodel,

• mae gan y gwledydd "cylch mewnol" gymunedau mawr o siaradwyr Saesneg brodorol,
• mae gan wledydd "y cylch allanol" gymunedau bach o siaradwyr Saesneg brodorol ond defnydd eang o'r Saesneg fel ail iaith mewn addysg neu ddarlledu neu at ddibenion swyddogol lleol, a
• gwledydd "y cylch ehangach" yn wledydd lle mae llawer o bobl yn dysgu Saesneg fel iaith dramor.

Seiliodd Kachru ei fodel ar hanes sut y lledaenodd Saesneg mewn gwahanol wledydd, sut mae defnyddwyr yn caffael Saesneg, a'r ystod o ddefnyddiau sydd gan Saesneg ym mhob gwlad. Mae'r tri chylch yn newid dros amser.

Ymhlith y gwledydd sydd â chymunedau mawr o siaradwyr Saesneg brodorol (y cylch mewnol) mae Lloegr, yr Unol Daleithiau, Awstralia, Canada, Iwerddon, a Seland Newydd, lle mae'r mwyafrif yn siarad Saesneg, a De Affrica, lle mae lleiafrif sylweddol yn siarad Saesneg. Y gwledydd sydd â’r nifer fwyaf o siaradwyr Saesneg brodorol, mewn trefn ddisgynnol, yw’r Unol Daleithiau (231 o leiaf miliwn), y Deyrnas Unedig (60 miliwn), Canada (19 miliwn), Awstralia (o leiaf 17 miliwn), De Affrica (4.8 miliwn), Iwerddon (4.2 miliwn), a Seland Newydd (3.7 miliwn). Yn y gwledydd hyn, mae plant siaradwyr brodorol yn dysgu Saesneg gan eu rhieni, ac mae pobl leol sy'n siarad ieithoedd eraill a mewnfudwyr newydd yn dysgu Saesneg i gyfathrebu yn eu cymdogaethau a'u gweithleoedd. Mae'r gwledydd cylch mewnol yn darparu'r sylfaen i'r Saesneg ymledu i wledydd eraill y byd.

Mae amcangyfrifon o niferoedd siaradwyr Saesneg ail iaith ac iaith dramor yn amrywio’n fawr o 470 miliwn i fwy nag 1 biliwn, yn dibynnu ar sut y diffinnir hyfedredd yr iaith. Mae'r ieithydd David Crystal yn amcangyfrif bod siaradwyr anfrodorol bellach yn fwy na'r siaradwyr brodorol o 3 i 1. Ym model tri chylch Kachru, gwledydd fel Ynysoedd y Philipinau yw'r "cylch allanol", Jamaica, India, Pacistan, Singapôr, Malaysia a Nigeria gyda chyfran llawer llai o siaradwyr brodorol Saesneg ond llawer o ddefnydd o Saesneg fel ail iaith ar gyfer addysg, llywodraeth, neu fusnes domestig, a'i ddefnydd arferol ar gyfer addysgu ysgol a rhyngweithio swyddogol gyda'r llywodraeth.

Yn y model tri chylch, mae gwledydd fel Gwlad Pwyl, Tsieina, Brasil, yr Almaen, Japan, Indonesia, yr Aifft, a gwledydd eraill lle mae Saesneg yn cael ei haddysgu fel iaith dramor, yn ffurfio'r "cylch ehangach". Mae'r gwahaniaethau rhwng y Saesneg fel iaith gyntaf, fel ail iaith, ac fel iaith dramor yn aml yn ddadleuol a gallant newid mewn gwledydd penodol dros amser. Er enghraifft, yn yr Iseldiroedd a rhai gwledydd eraill yn Ewrop, mae gwybodaeth o Saesneg fel ail iaith bron yn gyffredinol, gyda dros 80 y cant o'r boblogaeth yn gallu ei defnyddio, ac felly defnyddir Saesneg yn rheolaidd i gyfathrebu gyda thramorwyr ac yn aml mewn addysg uwch. Yn y gwledydd hyn, er na ddefnyddir Saesneg ar gyfer busnes y llywodraeth, mae ei defnydd eang yn eu rhoi ar y ffin rhwng y "cylch allanol" a'r "cylch ehangach". Mae Saesneg yn anarferol ymhlith ieithoedd y byd o ran faint o'i defnyddwyr nad ydynt yn siaradwyr brodorol ond yn siarad Saesneg fel ail iaith neu iaith dramor.

Mae Saesneg yn iaith lluosog, sy'n golygu nad oes yr un awdurdod cenedlaethol yn gosod y safon ar gyfer defnydd yr iaith. Yn gyffredinol, mae Saesneg llafar, er enghraifft Saesneg a ddefnyddir mewn darlledu, yn dilyn safonau ynganu cenedlaethol sydd hefyd wedi'u sefydlu gan arfer yn hytrach na thrwy reoliadau llym. Mae darlledwyr rhyngwladol fel arfer yn cael eu hadnabod fel rhai sy'n dod o un wlad yn hytrach nag un arall trwy eu hacenion, ond mae sgriptiau darllenwyr newyddion hefyd wedi'u cyfansoddi'n bennaf mewn Saesneg ysgrifenedig safonol rhyngwladol. Mae normau Saesneg ysgrifenedig safonol yn cael eu cynnal gan gonsensws siaradwyr Saesneg addysgedig ledled y byd yn unig, heb unrhyw arolygiaeth gan unrhyw lywodraeth, corff neu sefydliad rhyngwladol.

Saesneg fel iaith fyd-eang

Mae'r Saesneg wedi peidio â bod yn "iaith Saesneg" yn yr ystyr o berthyn i bobl ethnig o Loegr yn unig. Mae'r defnydd o Saesneg yn tyfu fesul gwlad yn fewnol ac ar gyfer cyfathrebu rhyngwladol. Mae'r rhan fwyaf o bobl yn dysgu Saesneg am resymau ymarferol yn hytrach nag ideolegol. Mae llawer o siaradwyr Saesneg yn Affrica wedi dod yn rhan o gymuned iaith "Affro-Sacsonaidd" sy'n uno Affricanwyr o wahanol wledydd.

Wrth i ddad-drefedigaethu fynd rhagddo ledled yr Ymerodraeth Brydeinig yn y 1950au a'r 1960au, nid oedd cyn-drefedigaethau'n gwrthod y Saesneg ond yn hytrach yn parhau i'w defnyddio fel gwledydd annibynnol yn gosod eu polisïau iaith eu hunain. Er enghraifft, mae'r farn am y Saesneg ymhlith llawer o Indiaid wedi mynd o'i chysylltu â gwladychiaeth i'w chysylltu â chynnydd economaidd, ee mae'r Saesneg yn parhau i fod yn un o ieithoedd swyddogol India. Defnyddir Saesneg yn eang hefyd yn y cyfryngau ac mewn llenyddiaeth. Y nifer y llyfrau Saesneg a gyhoeddir yn flynyddol yn India yw'r trydydd mwyaf yn y byd ar ôl yr Unol Daleithiau a'r DU. Fodd bynnag, anaml y siaredir Saesneg fel iaith gyntaf, efallai tua dim ond rhyw ddau gant o filoedd o bobl, ac mae llai na 5% o'r boblogaeth yn siarad Saesneg rhugl yn India. Honnodd David Crystal yn 2004, wrth gyfuno siaradwyr brodorol ac anfrodorol, fod gan India bellach fwy o bobl sy'n siarad neu'n deall Saesneg nag unrhyw wlad arall yn y byd, ond mae nifer y siaradwyr Saesneg yn India yn ansicr iawn, gyda'r mwyafrif o ysgolheigionyn dod i'r casgliad bod gan yr Unol Daleithiau fwy o siaradwyr Saesneg o hyd nag India.

Ystyrir Saesneg modern, a ddisgrifir weithiau fel y lingua franca byd-eang cyntaf, hefyd fel iaith gynta'r byd cyfan. Saesneg yw'r iaith a ddefnyddir amlaf yn y byd mewn cyhoeddi papurau newydd, cyhoeddi llyfrau, telathrebu rhyngwladol, cyhoeddi gwyddonol, masnach ryngwladol, adloniant torfol, a diplomyddiaeth. Saesneg, trwy gytundeb rhyngwladol, yw'r sail ar gyfer yr ieithoedd naturiol rheoledig gofynnol Seaspeak ac Airspeak, a ddefnyddir fel ieithoedd rhyngwladol morwriaeth a hedfan. Roedd Saesneg yn arfer bod yn gyfartal â Ffrangeg ac Almaeneg mewn ymchwil wyddonol, ond bellach mae'n dominyddu'r maes hwn. Cyflawnodd gydraddoldeb â Ffrangeg fel iaith diplomyddiaeth yn nhrafodaethau Cytundeb Versailles yn 1919, yn eironig, gyda'r Cymro Cymraeg Lloyd George yn arwain y trafodaethau ar ran 'Prydain'. Erbyn sefydlu'r Cenhedloedd Unedig ar ddiwedd yr Ail Ryfel Byd, roedd Saesneg wedi dod yn flaenllaw ac mae bellach yn brif iaith fyd-eang diplomyddiaeth a chysylltiadau rhyngwladol. Mae'n un o chwe iaith swyddogol y Cenhedloedd Unedig. Mae llawer o sefydliadau rhyngwladol byd-eang eraill, gan gynnwys y Pwyllgor Olympaidd Rhyngwladol, yn nodi Saesneg fel iaith waith neu iaith swyddogol y sefydliad.

Gwledydd lle mae'r Saesneg yn Bwnc Gorfodol (glas) neu Opsiynol (melyn)

Ffonoleg

Mae seineg a ffonoleg yr iaith Saesneg yn amrywio o'r naill dafodiaith i'r llall ac mae amrywiad ffonolegol yn effeithio ar y rhestr o ffonemau (hy seiniau lleferydd sy'n gwahaniaethu ystyr), ac mae amrywiad ffonetig yn cynnwys gwahaniaethau yn ynganiad y ffonemau. Mae'r trosolwg hwn yn bennaf yn disgrifio ynganiadau safonol y Deyrnas Unedig a'r Unol Daleithiau: Received Pronunciation (RP) a General American (GA).

Llyfryddiaeth

• Aarts, Bas; Haegeman, Liliane (2006). "6. English Word classes and Phrases". In Aarts, Bas; McMahon, April (gol.). The Handbook of English Linguistics. Blackwell Publishing Ltd.
• Abercrombie, D.; Daniels, Peter T. (2006). "Spelling Reform Proposals: English". In Brown, Keith (gol.). Encyclopedia of language & linguistics. Elsevier. tt. 72–75. doi:10.1016/B0-08-044854-2/04878-1. ISBN 978-0-08-044299-0.Nodyn:Subscription or libraries
• Aitken, A. J.; McArthur, Tom, gol. (1979). Languages of Scotland. Occasional paper – Association for Scottish Literary Studies; no. 4. Edinburgh: Chambers. ISBN 978-0-550-20261-1.
• Alcaraz Ariza, M. Á.; Navarro, F. (2006). "Medicine: Use of English". In Brown, Keith (gol.). Encyclopedia of language & linguistics. Elsevier. tt. 752–759. doi:10.1016/B0-08-044854-2/02351-8. ISBN 978-0-08-044299-0. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 6 August 2020. Cyrchwyd 6 February 2015.Nodyn:Subscription or libraries
• Algeo, John (1999). "Chapter 2:Vocabulary". In Romaine, Suzanne (gol.). Cambridge History of the English Language. IV: 1776–1997. Cambridge University Press. tt. 57–91. doi:10.1017/CHOL9780521264778.003. ISBN 978-0-521-26477-8.
• Ammon, Ulrich (2006). "Language Conflicts in the European Union: On finding a politically acceptable and practicable solution for EU institutions that satisfies diverging interests". International Journal of Applied Linguistics 16 (3): 319–338. doi:10.1111/j.1473-4192.2006.00121.x.
• Ammon, Ulrich (2008). "Pluricentric and Divided Languages". In Ammon, Ulrich N.; Dittmar, Norbert; Mattheier, Klaus J.; et al. (gol.). Sociolinguistics: An International Handbook of the Science of Language and Society / Soziolinguistik Ein internationales Handbuch zur Wissenschaft vov Sprache and Gesellschaft. Handbooks of Linguistics and Communication Science / Handbücher zur Sprach- und Kommunikationswissenschaft 3/2. 2 (arg. 2nd completely revised and extended). de Gruyter. ISBN 978-3-11-019425-8.
• Annamalai, E. (2006). "India: Language Situation". In Brown, Keith (gol.). Encyclopedia of language & linguistics. Elsevier. tt. 610–613. doi:10.1016/B0-08-044854-2/04611-3. ISBN 978-0-08-044299-0. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 4 February 2021. Cyrchwyd 6 February 2015.Nodyn:Subscription or libraries
• Australian Bureau of Statistics (28 March 2013). "2011 Census QuickStats: Australia". Archifwyd o'r gwreiddiol ar 6 November 2015. Cyrchwyd 25 March 2015.
• Bailey, Guy (2001). "Chapter 3: The relationship between African American and White Vernaculars". In Lanehart, Sonja L. (gol.). Sociocultural and historical contexts of African American English. Varieties of English around the World. John Benjamins. tt. 53–84. ISBN 978-1-58811-046-6.
• Bailey, G. (1997). "When did southern American English begin". In Edgar W. Schneider (gol.). Englishes around the world. tt. 255–275.
• Bammesberger, Alfred (1992). "Chapter 2: The Place of English in Germanic and Indo-European". In Hogg, Richard M. (gol.). The Cambridge History of the English Language. 1: The Beginnings to 1066. Cambridge University Press. tt. 26–66. ISBN 978-0-521-26474-7.
• Bao, Z. (2006). "Variation in Nonnative Varieties of English". In Brown, Keith (gol.). Encyclopedia of language & linguistics. Elsevier. tt. 377–380. doi:10.1016/B0-08-044854-2/04257-7. ISBN 978-0-08-044299-0. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 6 August 2020. Cyrchwyd 6 February 2015.Nodyn:Subscription or libraries
• Barry, Michael V. (1982). "English in Ireland". In Bailey, Richard W.; Görlach, Manfred (gol.). English as a World Language. University of Michigan Press. tt. 84–134. ISBN 978-3-12-533872-2.
• Bauer, Laurie; Huddleston, Rodney (2002). "Chapter 19: Lexical Word-Formation". In Huddleston, Rodney; Pullum, Geoffrey K. (gol.). The Cambridge Grammar of the English Language. Cambridge: Cambridge University Press. tt. 1621–1721. ISBN 978-0-521-43146-0. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 12 February 2015. Cyrchwyd 10 February 2015.
  • Peter W. Culicover. "The Cambridge Grammar of the English Language" (PDF). The Ohio State University.
• Baugh, Albert C.; Cable, Thomas (2002). A History of the English Language (arg. 5th). Longman. ISBN 978-0-13-015166-7.
• Bermúdez-Otero, Ricardo; McMahon, April (2006). "Chapter 17: English phonology and morphology". In Bas Aarts; April McMahon (gol.). The Handbook of English Linguistics. Oxford: Blackwell. tt. 382–410. doi:10.1111/b.9781405113823.2006.00018.x. ISBN 978-1-4051-6425-2. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 3 April 2017. Cyrchwyd 2 April 2015.
• Blench, R.; Spriggs, Matthew (1999). Archaeology and Language: Correlating Archaeological and Linguistic Hypotheses. Routledge. tt. 285–286. ISBN 978-0-415-11761-6. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 1 August 2020. Cyrchwyd 2 June 2020.
• Boberg, Charles (2010). The English language in Canada: Status, history and comparative analysis. Studies in English Language. Cambridge University Press. ISBN 978-1-139-49144-0.
  • Beau Brock (July 2011). "The English language in Canada: Status, history and comparative analysis (review)". The Canadian Journal of Linguistics 55 (2): 277–279. doi:10.1353/cjl.2011.0015.
• Bosworth, Joseph; Toller, T. Northcote (1921). "Engla land". An Anglo-Saxon Dictionary (Online). Charles University. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 28 January 2013. Cyrchwyd 6 March 2015.
• Brinton, Laurel J.; Brinton, Donna M. (2010). The linguistic structure of modern English. John Benjamins. ISBN 978-90-272-8824-0. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 1 May 2015. Cyrchwyd 2 April 2015.
• Brutt-Griffler, J. (2006). "Languages of Wider Communication". In Brown, Keith (gol.). Encyclopedia of language & linguistics. Elsevier. tt. 690–697. doi:10.1016/B0-08-044854-2/00644-1. ISBN 978-0-08-044299-0. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 6 August 2020. Cyrchwyd 6 February 2015.Nodyn:Subscription or libraries
• Burridge, Kate (2010). "Chapter 7: English in Australia". In Kirkpatrick, Andy (gol.). The Routledge handbook of world Englishes. Routledge. tt. 132–151. ISBN 978-0-415-62264-6.
  • Dragana Šurkalović (July 2, 2011). "Review of The Routledge Handbook of World Englishes". Linguist List.
• Campbell, Alistair (1959). Old English Grammar. Oxford: Oxford University Press. ISBN 978-0-19-811943-2.
• Carr, Philip; Honeybone, Patrick (2007). "English phonology and linguistic theory: an introduction to issues, and to 'Issues in English Phonology'". Language Sciences 29 (2): 117–153. doi:10.1016/j.langsci.2006.12.018.Nodyn:Subscription or libraries
• Cassidy, Frederic G. (1982). "Geographical Variation of English in the United States". In Bailey, Richard W.; Görlach, Manfred (gol.). English as a World Language. University of Michigan Press. tt. 177–210. ISBN 978-3-12-533872-2.
• Cercignani, Fausto (1981). Shakespeare's works and Elizabethan pronunciation. Clarendon Press. ISBN 978-0-19-811937-1. JSTOR 3728688. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 19 March 2015. Cyrchwyd 14 March 2015.
• Collingwood, Robin George; Myres, J. N. L. (1936). "Chapter XX. The Sources for the period: Angles, Saxons, and Jutes on the Continent". Roman Britain and the English Settlements. Book V: The English Settlements. Oxford, England: Clarendon Press. JSTOR 2143838. LCCN 37002621.
• Collins, Beverley; Mees, Inger M. (2003). The Phonetics of English and Dutch (arg. 5th). Leiden: Brill Publishers. ISBN 978-90-04-10340-5.
• Connell, B. A. (2006). "Nigeria: Language Situation". In Brown, Keith (gol.). Encyclopedia of language & linguistics. Elsevier. tt. 88–90. doi:10.1016/B0-08-044854-2/01655-2. ISBN 978-0-08-044299-0. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 24 September 2015. Cyrchwyd 25 March 2015.Nodyn:Subscription or libraries
• Conrad, Andrew W.; Rubal-Lopez, Alma (1996). Post-Imperial English: Status Change in Former British and American Colonies, 1940–1990. de Gruyter. t. 261. ISBN 978-3-11-087218-7. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 24 September 2015. Cyrchwyd 2 April 2015.
• Cruttenden, Alan (2014). Gimson's Pronunciation of English (arg. 8th). Routledge. ISBN 978-1-4441-8309-2.
• Crystal, David (2002). Language Death. Cambridge University Press. doi:10.1017/CBO9781139106856. ISBN 978-1-139-10685-6. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2 April 2015. Cyrchwyd 25 February 2015.
• Crystal, David (2003a). English as a Global Language (arg. 2nd). Cambridge University Press. t. 69. ISBN 978-0-521-53032-3. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 11 May 2021. Cyrchwyd 4 February 2015.
• Crystal, David (2003b). The Cambridge Encyclopedia of the English Language (arg. 2nd). Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-53033-0. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 11 May 2021. Cyrchwyd 4 February 2015.
• Crystal, David (2004). "Subcontinent Raises Its Voice". The Guardian. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 17 April 2008. Cyrchwyd 4 February 2015.
• Crystal, David (2006). "Chapter 9: English worldwide". In Denison, David; Hogg, Richard M. (gol.). A History of the English Language. Cambridge University Press. tt. 420–439. ISBN 978-0-511-16893-2.
• Daniels, Peter T.; Bright, William, gol. (1996). The World's Writing Systems. Oxford University Press. ISBN 978-0-19-507993-7. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 19 February 2021. Cyrchwyd 23 February 2015.
• Dehaene, Stanislas (2009). Reading in the Brain: The Science and Evolution of a Human Invention. Viking. ISBN 978-0-670-02110-9. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 5 September 2015. Cyrchwyd 3 April 2015.
• Denison, David; Hogg, Richard M. (2006). "Overview". In Denison, David; Hogg, Richard M. (gol.). A History of the English language. Cambridge University Press. tt. 30–31. ISBN 978-0-521-71799-1.
• Denning, Keith; Kessler, Brett; Leben, William Ronald (17 February 2007). English Vocabulary Elements. Oxford University Press. ISBN 978-0-19-516803-7. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 20 March 2015. Cyrchwyd 25 February 2015.
• Department for Communities and Local Government (United Kingdom) (27 February 2007). Second Report submitted by the United Kingdom pursuant to article 25, paragraph 1 of the framework convention for the protection of national minorities (Adroddiad). Council of Europe. ACFC/SR/II(2007)003 rev¹. https://www.coe.int/t/dghl/monitoring/minorities/3_FCNMdocs/PDF_2nd_SR_UK_en.pdf. Adalwyd 6 March 2015.
• Deumert, A. (2006). "Migration and Language". In Brown, Keith (gol.). Encyclopedia of language & linguistics. Elsevier. tt. 129–133. doi:10.1016/B0-08-044854-2/01294-3. ISBN 978-0-08-044299-0. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 6 August 2020. Cyrchwyd 6 February 2015.Nodyn:Subscription or libraries
• Dixon, R. M. W. (1982). "The grammar of English phrasal verbs". Australian Journal of Linguistics 2 (1): 1–42. doi:10.1080/07268608208599280.
• Donoghue, D. (2008). Donoghue, Daniel (gol.). Old English Literature: A Short Introduction. Wiley. doi:10.1002/9780470776025. ISBN 978-0-631-23486-9.
• Durrell, M. (2006). "Germanic Languages". In Brown, Keith (gol.). Encyclopedia of language & linguistics. Elsevier. tt. 53–55. doi:10.1016/B0-08-044854-2/02189-1. ISBN 978-0-08-044299-0. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 24 September 2015. Cyrchwyd 6 February 2015.Nodyn:Subscription or libraries
• Eagleson, Robert D. (1982). "English in Australia and New Zealand". In Bailey, Richard W.; Görlach, Manfred (gol.). English as a World Language. University of Michigan Press. tt. 415–438. ISBN 978-3-12-533872-2.
• "Summary by language size". Ethnologue: Languages of the World. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 26 December 2018. Cyrchwyd 10 February 2015.
• European Commission (June 2012). Special Eurobarometer 386: Europeans and Their Languages (Adroddiad). Eurobarometer Special Surveys. http://ec.europa.eu/public_opinion/archives/ebs/ebs_386_en.pdf. Adalwyd 12 February 2015.
• Fasold, Ralph W.; Connor-Linton, Jeffrey, gol. (2014). An Introduction to Language and Linguistics (arg. Second). Cambridge University Press. ISBN 978-1-316-06185-5.
• Fischer, Olga; van der Wurff, Wim (2006). "Chapter 3: Syntax". In Denison, David; Hogg, Richard M. (gol.). A History of the English language. Cambridge University Press. tt. 109–198. ISBN 978-0-521-71799-1.
• Flemming, Edward; Johnson, Stephanie (2007). "Rosa's roses: reduced vowels in American English". Journal of the International Phonetic Association 37 (1): 83–96. doi:10.1017/S0025100306002817. http://web.mit.edu/flemming/www/paper/rosasroses.pdf. Adalwyd 2 September 2018.
• Giegerich, Heinz J. (1992). English Phonology: An Introduction. Cambridge Textbooks in Linguistics. Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-33603-1.
• Gneuss, Helmut (2013). "Chapter 2: The Old English Language". In Godden, Malcolm; Lapidge, Michael (gol.). The Cambridge companion to Old English literature (arg. Second). Cambridge University Press. tt. 19–49. ISBN 978-0-521-15402-4.
• Görlach, Manfred (1991). Introduction to Early Modern English. Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-32529-5.
• Gordin, Michael D. (4 February 2015). "Absolute English". Aeon. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 7 February 2015. Cyrchwyd 16 February 2015.
• Gordon, Elizabeth; Campbell, Lyle; Hay, Jennifer; Maclagan, Margaret; Sudbury, Angela; Trudgill, Peter (2004). New Zealand English: its origins and evolution. Studies in English Language. Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-10895-9.
• Gottlieb, H. (2006). "Linguistic Influence". In Brown, Keith (gol.). Encyclopedia of language & linguistics. Elsevier. tt. 196–206. doi:10.1016/B0-08-044854-2/04455-2. ISBN 978-0-08-044299-0. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 6 August 2020. Cyrchwyd 6 February 2015.Nodyn:Subscription or libraries
• Graddol, David (2006). English Next: Why global English may mean the end of 'English as a Foreign Language' (PDF). The British Council. Archifwyd o'r gwreiddiol (PDF) ar 12 February 2015. Cyrchwyd 7 February 2015.
  • Lalitha Eapen (January 2007). "English Next". ELT Journal 61 (1): 81–83. doi:10.1093/elt/ccl050. https://archive.org/details/sim_elt-journal_2007-01_61_1/page/81.
• Graddol, David (2010). English Next India: The future of English in India (PDF). The British Council. ISBN 978-0-86355-627-2. Archifwyd o'r gwreiddiol (PDF) ar 12 February 2015. Cyrchwyd 7 February 2015.
  • Rama Mathew; Shefali Srivastava (July 2011). "English Next India: The Future of English in India". ELT Journal 65 (3): 356–359. doi:10.1093/elt/ccr034. https://archive.org/details/sim_elt-journal_2011-07_65_3/page/356.
• Graddol, David; Leith, Dick; Swann, Joan; Rhys, Martin; Gillen, Julia, gol. (2007). Changing English. Routledge. ISBN 978-0-415-37679-2. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 24 February 2015. Cyrchwyd 11 February 2015.
• Green, Lisa J. (2002). African American English: a linguistic introduction. Cambridge University Press.
• Greenbaum, S.; Nelson, G. (2002). An introduction to English grammar (arg. Second). Longman. ISBN 978-0-582-43741-8.
• Halliday, M. A. K.; Hasan, Ruqaiya (1976). Cohesion in English. Pearson Education ltd.
• Hancock, Ian F.; Angogo, Rachel (1982). "English in East Africa". In Bailey, Richard W.; Görlach, Manfred (gol.). English as a World Language. University of Michigan Press. tt. 415–438. ISBN 978-3-12-533872-2.
• Harbert, Wayne (2007). The Germanic Languages. Cambridge Language Surveys. Cambridge University Press. doi:10.1017/CBO9780511755071. ISBN 978-0-521-01511-0. JSTOR 40492966. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2 April 2015. Cyrchwyd 26 February 2015.
• Hickey, R. (2007). Irish English: History and present-day forms. Cambridge University Press.
• Hickey, R., gol. (2005). Legacies of colonial English: Studies in transported dialects. Cambridge University Press.
• Hogg, Richard M. (1992). "Chapter 3: Phonology and Morphology". In Hogg, Richard M. (gol.). The Cambridge History of the English Language. 1: The Beginnings to 1066. Cambridge University Press. tt. 67–168. doi:10.1017/CHOL9780521264747. ISBN 978-0-521-26474-7. S2CID 161881054.
• Hogg, Richard M. (2006). "Chapter7: English in Britain". In Denison, David; Hogg, Richard M. (gol.). A History of the English language. Cambridge University Press. tt. 360–61. ISBN 978-0-521-71799-1.
• "How English evolved into a global language". BBC. 20 December 2010. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 25 September 2015. Cyrchwyd 9 August 2015.
• "How many words are there in the English language?". Oxford Dictionaries Online. Oxford University Press. 2015. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 30 November 2011. Cyrchwyd 2 April 2015. How many words are there in the English language? There is no single sensible answer to this question. It's impossible to count the number of words in a language, because it's so hard to decide what actually counts as a word.
• Huddleston, Rodney; Pullum, Geoffrey K. (2002). The Cambridge Grammar of the English Language. Cambridge: Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-43146-0. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 12 February 2015. Cyrchwyd 10 February 2015.
  • Peter W. Culicover. "The Cambridge Grammar of the English Language" (PDF). The Ohio State University.
• Hughes, Arthur; Trudgill, Peter (1996). English Accents and Dialects (arg. 3rd). Arnold Publishers.
• International Civil Aviation Organization (2011). "Personnel Licensing FAQ". International Civil Aviation Organization – Air Navigation Bureau. In which languages does a licence holder need to demonstrate proficiency?. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 20 December 2014. Cyrchwyd 16 December 2014. Controllers working on stations serving designated airports and routes used by international air services shall demonstrate language proficiency in English as well as in any other language(s) used by the station on the ground.
• International Maritime Organization (2011). "IMO Standard Marine Communication Phrases". Archifwyd o'r gwreiddiol ar 3 October 2011. Cyrchwyd 16 December 2014.
• International Phonetic Association (1999). Handbook of the International Phonetic Association: A guide to the use of the International Phonetic Alphabet. Cambridge: Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-65236-0.
• Jambor, Paul Z. (2007). "English Language Imperialism: Points of View". Journal of English as an International Language 2: 103–123.
• Jespersen, Otto (2007). "Case: The number of English cases". The Philosophy of Grammar. Routledge.
• Kachru, B. (2006). "English: World Englishes". In Brown, Keith (gol.). Encyclopedia of language & linguistics. Elsevier. tt. 195–202. doi:10.1016/B0-08-044854-2/00645-3. ISBN 978-0-08-044299-0. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 6 August 2020. Cyrchwyd 6 February 2015.Nodyn:Subscription or libraries
• Kastovsky, Dieter (2006). "Chapter 4: Vocabulary". In Denison, David; Hogg, Richard M. (gol.). A History of the English language. Cambridge University Press. tt. 199–270. ISBN 978-0-521-71799-1.
• König, Ekkehard; van der Auwera, Johan, gol. (1994). The Germanic Languages. Routledge Language Family Descriptions. Routledge. ISBN 978-0-415-28079-2. JSTOR 4176538. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2 April 2015. Cyrchwyd 26 February 2015. The survey of the Germanic branch languages includes chapters by Winfred P. Lehmann, Ans van Kemenade, John Ole Askedal, Erik Andersson, Neil Jacobs, Silke Van Ness, and Suzanne Romaine.
• König, Ekkehard (1994). "17. English". In König, Ekkehard; van der Auwera, Johan (gol.). The Germanic Languages. Routledge Language Family Descriptions. Routledge. tt. 532–562. ISBN 978-0-415-28079-2. JSTOR 4176538. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2 April 2015. Cyrchwyd 26 February 2015.
• Labov, W. (1972). "13. The Social Stratification of (R) in New York City Department Stores". Sociolinguistic patterns. University of Pennsylvania Press.
• Labov, W. (2012). "1. About Language and Language Change". Dialect Diversity in America: The Politics of Language Change. University of Virginia Press.
• Labov, William; Ash, Sharon; Boberg, Charles (2006). The Atlas of North American English. Berlin: de Gruyter. ISBN 978-3-11-016746-7. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 24 September 2015. Cyrchwyd 2 April 2015.
• Lanham, L. W. (1982). "English in South Africa". In Bailey, Richard W.; Görlach, Manfred (gol.). English as a World Language. University of Michigan Press. tt. 324–352. ISBN 978-3-12-533872-2.
• Lass, Roger (1992). "2. Phonology and Morphology". In Blake, Norman (gol.). Cambridge History of the English Language. II: 1066–1476. Cambridge University Press. tt. 23–154.
• Lass, Roger (2000). "Chapter 3: Phonology and Morphology". In Lass, Roger (gol.). The Cambridge History of the English Language, Volume III: 1476–1776. Cambridge: Cambridge University Press. tt. 56–186.
• Lass, Roger (2002), "South African English", in Mesthrie, Rajend, Language in South Africa, Cambridge University Press, ISBN 978-0-521-79105-2
• Lass, Roger (2006). "Chapter 2: Phonology and Morphology". In Denison, David; Hogg, Richard M. (gol.). A History of the English language. Cambridge University Press. tt. 46–47. ISBN 978-0-521-71799-1.
• Lawler, J. (2006). "Punctuation". In Brown, Keith (gol.). Encyclopedia of language & linguistics. Elsevier. tt. 290–291. doi:10.1016/B0-08-044854-2/04573-9. ISBN 978-0-08-044299-0. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 6 August 2020. Cyrchwyd 6 February 2015.Nodyn:Subscription or libraries
• Lawton, David L. (1982). "English in the Caribbean". In Bailey, Richard W.; Görlach, Manfred (gol.). English as a World Language. University of Michigan Press. tt. 251–280. ISBN 978-3-12-533872-2.
• Leech, G. N. (2006). A glossary of English grammar. Edinburgh University Press.
• Leech, Geoffrey; Hundt, Marianne; Mair, Christian; Smith, Nicholas (2009). Change in contemporary English: a grammatical study (PDF). Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-86722-1. Archifwyd (PDF) o'r gwreiddiol ar 2 April 2015. Cyrchwyd 22 September 2016.
  • Nodyn:Cite periodical
• Levine, L.; Crockett, H. J. (1966). "Speech Variation in a Piedmont Community: Postvocalic r*". Sociological Inquiry 36 (2): 204–226. doi:10.1111/j.1475-682x.1966.tb00625.x.
• Li, David C. S. (2003). "Between English and Esperanto: what does it take to be a world language?". International Journal of the Sociology of Language 2003 (164): 33–63. doi:10.1515/ijsl.2003.055. ISSN 0165-2516.
• Lim, L.; Ansaldo, U. (2006). "Singapore: Language Situation". In Brown, Keith (gol.). Encyclopedia of Language & Linguistics. Elsevier. tt. 387–389. doi:10.1016/B0-08-044854-2/01701-6. ISBN 978-0-08-044299-0. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 6 August 2020. Cyrchwyd 6 February 2015.Nodyn:Subscription or libraries
• Maclagan, Margaret (2010). "Chapter 8: The English(es) of New Zealand". In Kirkpatrick, Andy (gol.). The Routledge handbook of world Englishes. Routledge. tt. 151–164. ISBN 978-0-203-84932-3.
  • Dragana Šurkalović (July 2, 2011). "Review of The Routledge Handbook of World Englishes". Linguist List.
• MacMahon, M. K. (2006). "16. English Phonetics". In Bas Aarts; April McMahon (gol.). The Handbook of English Linguistics. Oxford: Blackwell. tt. 359–382. ISBN 9781405113823.
• "Macquarie Dictionary". Australia's National Dictionary & Thesaurus Online | Macquarie Dictionary. Macmillan Publishers Group Australia. 2015. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 21 July 2019. Cyrchwyd 15 February 2015.
• Mair, C.; Leech, G. (2006). "14 Current Changes in English Syntax". The handbook of English linguistics.
• Mair, Christian (2006). Twentieth-century English: History, variation and standardization. Cambridge University Press.
• Mazrui, Ali A.; Mazrui, Alamin (1998). The Power of Babel: Language and Governance in the African Experience. University of Chicago Press. ISBN 978-0-226-51429-1. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 19 March 2015. Cyrchwyd 15 February 2015.
• McArthur, Tom, gol. (1992). The Oxford Companion to the English Language. Oxford University Press. doi:10.1093/acref/9780192800619.001.0001. ISBN 978-0-19-214183-5.
• McCrum, Robert; MacNeil, Robert; Cran, William (2003). The Story of English (arg. Third Revised). London: Penguin Books. ISBN 978-0-14-200231-5.
• McGuinness, Diane (1997). Why Our Children Can't Read, and what We Can Do about it: A Scientific Revolution in Reading. Simon and Schuster. ISBN 978-0-684-83161-9. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 5 September 2015. Cyrchwyd 3 April 2015.
• Meierkord, C. (2006). "Lingua Francas as Second Languages". In Brown, Keith (gol.). Encyclopedia of language & linguistics. Elsevier. tt. 163–171. doi:10.1016/B0-08-044854-2/00641-6. ISBN 978-0-08-044299-0. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 6 August 2020. Cyrchwyd 6 February 2015.Nodyn:Subscription or libraries
• "English". Merriam-webster.com. 26 February 2015. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 25 March 2015. Cyrchwyd 26 February 2015.
• Mesthrie, Rajend (2010). "New Englishes and the native speaker debate". Language Sciences 32 (6): 594–601. doi:10.1016/j.langsci.2010.08.002. ISSN 0388-0001. https://archive.org/details/sim_language-sciences_2010-11_32_6/page/594.Nodyn:Subscription or libraries
• Miller, Jim (2002). An Introduction to English Syntax. Edinburgh University Press.
• Montgomery, M. (1993). "The Southern Accent—Alive and Well". Southern Cultures 1 (1): 47–64. doi:10.1353/scu.1993.0006.
• Mountford, J. (2006). "English Spelling: Rationale". In Brown, Keith (gol.). Encyclopedia of language & linguistics. Elsevier. tt. 156–159. doi:10.1016/B0-08-044854-2/05018-5. ISBN 978-0-08-044299-0. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 6 August 2020. Cyrchwyd 6 February 2015.Nodyn:Subscription or libraries
• Mufwene, S. S. (2006). "Language Spread". In Brown, Keith (gol.). Encyclopedia of language & linguistics. Elsevier. tt. 613–616. doi:10.1016/B0-08-044854-2/01291-8. ISBN 978-0-08-044299-0. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 6 August 2020. Cyrchwyd 6 February 2015.Nodyn:Subscription or libraries
• Nation, I. S. P. (2001). Learning Vocabulary in Another Language. Cambridge University Press. t. 477. ISBN 978-0-521-80498-1. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 20 March 2015. Cyrchwyd 4 February 2015.
• National Records of Scotland (26 September 2013). "Census 2011: Release 2A". Scotland's Census 2011. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2 April 2015. Cyrchwyd 25 March 2015.
• Neijt, A. (2006). "Spelling Reform". In Brown, Keith (gol.). Encyclopedia of language & linguistics. Elsevier. tt. 68–71. doi:10.1016/B0-08-044854-2/04574-0. ISBN 978-0-08-044299-0. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 6 August 2020. Cyrchwyd 6 February 2015.Nodyn:Subscription or libraries
• Nevalainen, Terttu; Tieken-Boon van Ostade, Ingrid (2006). "Chapter 5: Standardization". In Denison, David; Hogg, Richard M. (gol.). A History of the English language. Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-71799-1.
• Northern Ireland Statistics and Research Agency (2012). "Census 2011: Key Statistics for Northern Ireland December 2012" (PDF). Statistics Bulletin. Table KS207NI: Main Language. Archifwyd o'r gwreiddiol (PDF) ar 24 December 2012. Cyrchwyd 16 December 2014.
• Northrup, David (2013). How English Became the Global Language. Palgrave Macmillan. ISBN 978-1-137-30306-6. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 5 September 2015. Cyrchwyd 25 March 2015.
• O'Dwyer, Bernard (2006). Modern English Structures, second edition: Form, Function, and Position. Broadview Press.
• Office for National Statistics (4 March 2013). "Language in England and Wales, 2011". 2011 Census Analysis. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2 April 2015. Cyrchwyd 16 December 2014.
• "Oxford Learner's Dictionaries". Oxford. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 9 February 2015. Cyrchwyd 25 February 2015.
• Patrick, P. L. (2006a). "Jamaica: Language Situation". In Brown, Keith (gol.). Encyclopedia of language & linguistics. Elsevier. tt. 88–90. doi:10.1016/B0-08-044854-2/01760-0. ISBN 978-0-08-044299-0. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 6 August 2020. Cyrchwyd 6 February 2015.Nodyn:Subscription or libraries
• Patrick, P. L. (2006b). "English, African-American Vernacular". In Brown, Keith (gol.). Encyclopedia of language & linguistics. Elsevier. tt. 159–163. doi:10.1016/B0-08-044854-2/05092-6. ISBN 978-0-08-044299-0. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 6 August 2020. Cyrchwyd 6 February 2015.Nodyn:Subscription or libraries
• Payne, John; Huddleston, Rodney (2002). "5. Nouns and noun phrases". In Huddleston, R.; Pullum, G. K. (gol.). The Cambridge Grammar of English. Cambridge: Cambridge University Press. tt. 323–522.
• Phillipson, Robert (28 April 2004). English-Only Europe?: Challenging Language Policy. Routledge. ISBN 978-1-134-44349-9. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 20 March 2015. Cyrchwyd 15 February 2015.
• Richter, Ingo (2012). "Introduction". In Richter, Dagmar; Richter, Ingo; Toivanen, Reeta; et al. (gol.). Language Rights Revisited: The challenge of global migration and communication. BWV Verlag. ISBN 978-3-8305-2809-8. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 19 March 2015. Cyrchwyd 2 April 2015.
• Roach, Peter (2009). English Phonetics and Phonology (arg. 4th). Cambridge.
• Robinson, Orrin (1992). Old English and Its Closest Relatives: A Survey of the Earliest Germanic Languages. Stanford University Press. ISBN 978-0-8047-2221-6. Cyrchwyd 5 April 2015.
• Romaine, Suzanne (1982). "English in Scotland". In Bailey, Richard W.; Görlach, Manfred (gol.). English as a World Language. University of Michigan Press. tt. 56–83. ISBN 978-3-12-533872-2.
• Romaine, Suzanne (1999). "Chapter 1: Introduction". In Romaine, Suzanne (gol.). Cambridge History of the English Language. IV: 1776–1997. Cambridge University Press. tt. 01–56. doi:10.1017/CHOL9780521264778.002. ISBN 978-0-521-26477-8.
• Romaine, S. (2006). "Language Policy in Multilingual Educational Contexts". In Brown, Keith (gol.). Encyclopedia of language & linguistics. Elsevier. tt. 584–596. doi:10.1016/B0-08-044854-2/00646-5. ISBN 978-0-08-044299-0. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 6 August 2020. Cyrchwyd 6 February 2015.Nodyn:Subscription or libraries
• "The Routes of English". 1 August 2015. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 24 October 2015. Cyrchwyd 9 August 2015.
• Rowicka, G. J. (2006). "Canada: Language Situation". In Brown, Keith (gol.). Encyclopedia of language & linguistics. Elsevier. tt. 194–195. doi:10.1016/B0-08-044854-2/01848-4. ISBN 978-0-08-044299-0. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 6 August 2020. Cyrchwyd 6 February 2015.Nodyn:Subscription or libraries
• Rubino, C. (2006). "Philippines: Language Situation". In Brown, Keith (gol.). Encyclopedia of language & linguistics. Elsevier. tt. 323–326. doi:10.1016/B0-08-044854-2/01736-3. ISBN 978-0-08-044299-0. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 6 August 2020. Cyrchwyd 6 February 2015.Nodyn:Subscription or libraries
• Ryan, Camille (August 2013). "Language Use in the United States: 2011" (PDF). American Community Survey Reports. t. 1. Archifwyd o'r gwreiddiol (PDF) ar 5 February 2016. Cyrchwyd 16 December 2014.
• Sailaja, Pingali (2009). Indian English. Dialects of English. Edinburgh University Press. ISBN 978-0-7486-2595-6. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 23 March 2015. Cyrchwyd 5 April 2015.
• Schiffrin, Deborah (1988). Discourse Markers. Studies in Interactional Sociolinguistics. Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-35718-0. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 5 September 2015. Cyrchwyd 5 April 2015.
• Schneider, Edgar (2007). Postcolonial English: Varieties Around the World. Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-53901-2. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 1 August 2020. Cyrchwyd 5 April 2015.
• Schönweitz, Thomas (2001). "Gender and Postvocalic /r/ in the American South: A Detailed Socioregional Analysis". American Speech 76 (3): 259–285. doi:10.1215/00031283-76-3-259. https://archive.org/details/sim_american-speech_fall-2001_76_3/page/259.
• Shaywitz, Sally E. (2003). Overcoming Dyslexia: A New and Complete Science-based Program for Reading Problems at Any Level. A.A. Knopf. ISBN 978-0-375-40012-4. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 5 September 2015. Cyrchwyd 3 April 2015.
• Sheidlower, Jesse (10 April 2006). "How many words are there in English?". Slate Magazine. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 16 September 2011. Cyrchwyd 2 April 2015. The problem with trying to number the words in any language is that it's very hard to agree on the basics. For example, what is a word?
• Scheler, Manfred (1977). Der englische Wortschatz [English Vocabulary] (yn Almaeneg). Berlin: E. Schmidt. ISBN 978-3-503-01250-3. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 26 March 2017. Cyrchwyd 18 June 2017.
• Smith, Jeremy J. (2009). Old English: a linguistic introduction. Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-86677-4.
• Statistics Canada (22 August 2014). "Population by mother tongue and age groups (total), 2011 counts, for Canada, provinces and territories". Archifwyd o'r gwreiddiol ar 26 July 2018. Cyrchwyd 25 March 2015.
• Statistics New Zealand (April 2014). "2013 QuickStats About Culture and Identity" (PDF). t. 23. Archifwyd o'r gwreiddiol (PDF) ar 15 January 2015. Cyrchwyd 25 March 2015.
• Lehohla, Pali, gol. (2012). "Population by first language spoken and province" (PDF). Census 2011: Census in Brief (PDF). Pretoria: Statistics South Africa. t. 23. ISBN 978-0-621-41388-5. Report No. 03‑01‑41. Archifwyd (PDF) o'r gwreiddiol ar 13 November 2015.
• Svartvik, Jan; Leech, Geoffrey (2006). English – One Tongue, Many Voices. Palgrave Macmillan. ISBN 978-1-4039-1830-7. Cyrchwyd 5 March 2015.
  • Lane Gilmour (May 29, 2007). "Review: Sociolinguistics: Leech; Svartvik (2006)". Linguist List.
• Swan, M. (2006). "English in the Present Day (Since ca. 1900)". In Brown, Keith (gol.). Encyclopedia of language & linguistics. Elsevier. tt. 149–156. doi:10.1016/B0-08-044854-2/05058-6. ISBN 978-0-08-044299-0. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 6 August 2020. Cyrchwyd 6 February 2015.Nodyn:Subscription or libraries
• Sweet, Henry (2014). A New English Grammar. Cambridge University Press.
• Thomas, Erik R. (2008). "Rural Southern white accents". In Edgar W. Schneider (gol.). Varieties of English. 2: The Americas and the Caribbean. de Gruyter. tt. 87–114. doi:10.1515/9783110208405.1.87. ISBN 978-3-11-020840-5.
• Thomason, Sarah G.; Kaufman, Terrence (1988). Language Contact, Creolization and Genetic Linguistics. University of California Press. ISBN 978-0-520-91279-3.
• Todd, Loreto (1982). "The English language in West Africa". In Bailey, Richard W.; Görlach, Manfred (gol.). English as a World Language. University of Michigan Press. tt. 281–305. ISBN 978-3-12-533872-2.
• Toon, Thomas E. (1982). "Variation in Contemporary American English". In Bailey, Richard W.; Görlach, Manfred (gol.). English as a World Language. University of Michigan Press. tt. 210–250. ISBN 978-3-12-533872-2.
• Toon, Thomas E. (1992). "Old English Dialects". In Hogg, Richard M. (gol.). The Cambridge History of the English Language. 1: The Beginnings to 1066. Cambridge University Press. tt. 409–451. ISBN 978-0-521-26474-7.
• Trask, Larry; Trask, Robert Lawrence (2010). Why Do Languages Change?. Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-83802-3. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 20 March 2015. Cyrchwyd 5 March 2015.
• Trudgill, Peter (1999). The Dialects of England (arg. 2nd). Oxford: Blackwell. ISBN 978-0-631-21815-9.
• Trudgill, Peter (2006). "Accent". In Brown, Keith (gol.). Encyclopedia of language & linguistics. Elsevier. t. 14. doi:10.1016/B0-08-044854-2/01506-6. ISBN 978-0-08-044299-0. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 6 August 2020. Cyrchwyd 6 February 2015.Nodyn:Subscription or libraries
• Trudgill, Peter; Hannah, Jean (2002). International English: A Guide to the Varieties of Standard English (arg. 4th). London: Hodder Education. ISBN 978-0-340-80834-4.
• Trudgill, Peter; Hannah, Jean (2008). International English: A Guide to the Varieties of Standard English (arg. 5th). London: Arnold. ISBN 978-0-340-97161-1. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2 April 2015. Cyrchwyd 26 March 2015.
• United Nations (2008). Nations_Everything U Always wanted to know.pdf "Everything You Always Wanted to Know About the United Nations" (PDF). Cyrchwyd 4 April 2015. The working languages at the UN Secretariat are English and French.
• Wardhaugh, Ronald (2010). An Introduction to Sociolinguistics. Blackwell textbooks in Linguistics; 4 (arg. Sixth). Wiley-Blackwell. ISBN 978-1-4051-8668-1.
• Watts, Richard J. (2011). Language Myths and the History of English. Oxford University Press. doi:10.1093/acprof:oso/9780195327601.001.0001. ISBN 978-0-19-532760-1. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 18 March 2015. Cyrchwyd 10 March 2015.
  • Larry LaFond (April 6, 2012). "Review: Applied Ling.; General Ling.; Ling. Theories; Socioling.: Watts (2011)". Linguist List.
• Nodyn:Accents of English
• Wojcik, R. H. (2006). "Controlled Languages". In Brown, Keith (gol.). Encyclopedia of language & linguistics. Elsevier. tt. 139–142. doi:10.1016/B0-08-044854-2/05081-1. ISBN 978-0-08-044299-0. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 6 August 2020. Cyrchwyd 6 February 2015.Nodyn:Subscription or libraries
• Wolfram, W. (2006). "Variation and Language: Overview". In Brown, Keith (gol.). Encyclopedia of language & linguistics. Elsevier. tt. 333–341. doi:10.1016/B0-08-044854-2/04256-5. ISBN 978-0-08-044299-0. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 6 August 2020. Cyrchwyd 6 February 2015.Nodyn:Subscription or libraries

Gweler hefyd

• Simple English

Dolenni allanol

• Acenion Saesneg o Amgylch y Byd (Prifysgol Caeredin) Ffeiliau sain yn cymharu sut mae 110 gair yn cael eu hynganu mewn 50 acen Saesneg o bedwar ban byd
• Archif Rhyngwladol Tafodieithoedd Saesneg – recordiadau o dafodieithoedd Saesneg ac acenion L2 rhyngwladol

Chwiliwch am Saesneg
yn Wiciadur.