Wicipedia

Afon Volga

(Ailgyfeiriad o Afon Folga)

Afon hwyaf Ewrop yw Afon Volga (Rwseg Волга "Cymorth – Sain" ynganiad Rwsieg , Tatareg Идел / İdel, Mordvin Рав / Rav, Tsafasieg Атăл / Atăl). Mae'n llifo drwy ganol Rwsia Ewropeaidd. Lleolir ei tharddle ym Mryniau Valdai, hanner ffordd rhwng St Petersburg a Mosgo. Oddi yno, mae'n llifo i'r dwyrain drwy ddinasoedd Tver, Yaroslavl, Nizhny Novgorod a Kazan, cyn troi i'r de. Wedyn mae'n llifo drwy Ulyanovsk, Samara, Saratov, Volgograd ac Astrakhan cyn ymuno â Môr Caspia. Ei hyd yw 3,531 km (2,194 mi).[1]

Afon Volga
Mathafon Edit this on Wikidata
Ru-Волга.ogg, Cs-Volha.ogg Edit this on Wikidata
Daearyddiaeth
Rhan o'r canlynolUnified Deep Water System of European Russia Edit this on Wikidata
SirOblast Tver, Oblast Moscfa, Oblast Yaroslavl, Oblast Kostroma, Oblast Ivanovo, Oblast Nizhny Novgorod, Mari El, Chuvash Republic, Tatarstan, Oblast Ulyanovsk, Oblast Samara, Oblast Saratov, Oblast Volgograd, Oblast Astrakhan, Gweriniaeth Kalmykia Edit this on Wikidata
GwladRwsia Edit this on Wikidata
Cyfesurynnau57.251331°N 32.467966°E, 45.695°N 47.8975°E Edit this on Wikidata
TarddiadBryniau Valdai Edit this on Wikidata
AberMôr Caspia, Afon Kama Edit this on Wikidata
Dalgylch1,360,000 cilometr sgwâr Edit this on Wikidata
Hyd3,530 cilometr Edit this on Wikidata
Arllwysiad8,060 metr ciwbic yr eiliad Edit this on Wikidata
Map
[golygwch ar Wicidata]

Hi hefyd yw afon fwyaf Ewrop o ran faint o ddŵr sydd ynddi a maent y basn draenio. Fe'i hystyrir yn eang fel afon genedlaethol Rwsia. Cododd yr hen Rwsia, y Rus 'Khaganate, ar hyd y Volga rhwng diwedd yr 8g chanol y 9g OC.[2] Yn hanesyddol, roedd yn fan cyfarfod pwysig gwareiddiadau Ewrasiaidd.[3][4][5]

Mae'r afon yn llifo yn Rwsia trwy goedwigoedd a pheithiau (stepdir). Mae pedair allan o ddeg dinas fwyaf Rwsia, gan gynnwys prifddinas y genedl, Mosgo, wedi'u lleoli ym masn draenio'r Volga.

Mae rhai o'r cronfeydd dŵr mwyaf yn y byd wedi'u lleoli ar ei hyd ac mae ganddi ystyr symbolaidd yn niwylliant Rwseg: yn aml cyfeirir ati fel Волга-матушка Volga-Matushka (Mam Volga) yn llenyddiaeth a llên gwerin Rwseg.

Geirdarddiad

golygu

Mae'r gair Rwseg Volga ( Волга ) yn deillio o'r term Slafeg am "wlybaniaeth" neu "lleithder" sef vòlga, sydd hefyd i'w gael mewn llawer o ieithoedd Slafaidd, gan gynnwys volóha Wcreineg (воло́га) "lleithder", vlaga Rwsiaidd (влага) "lleithder", vlaga Bwlgareg (влага) "Lleithder", Tsieceg vláha "lleithder", Serbeg vlaga (влага) "lleithder", Croateg vlaga "lleithder", Slofeneg vlaga "lleithder", ac vlaga Macedonian "lleithder", ymhlith eraill.

Yr enw Sgytheg ar y Volga oedd Rā ( Ῥᾶ ), yn llythrennol "gwlybaniaeth". Mae hyn yn gysylltiedig â'r enw Afesteg am yr afon; Raŋha (yn deillio o'r Indo-Ewropeg *h1res- neu *h1ers-, "gwlyb" neu "lleithder").[6][7] Mae'r enw Sgytheg wedi goroesi yn Mordvin Rav modern (Рав) "Volga". 

Cyfeiriodd y bobloedd Tyrcig sy'n byw ar hyd yr afon ati fel Itil neu Atil. Mewn ieithoedd Tyrcig modern, gelwir y Volga yn İdel (Идел) Yn Tatar, Атӑл (Atal) yn Tsafasieg, Idhel yn Bashkir, Edil yn Casacheg, ac İdil yn Tyrceg . Mae'r enwau Tyrcig yn mynd yn ôl i'r ffurf Tyrceg cynnar “Etil / Ertil”, nad yw ei darddiad a'i ystyr yn glir. Efallai bod gan y ffurflen hon gysylltiad â'r hydronym Irtesh.[8]

Disgrifiad

golygu
 
Y Volga yn Nizhny Novgorod

Y Volga yw'r afon hiraf yn Ewrop, ac mae ei dalgylch bron yn gyfan gwbl y tu mewn i Rwsia. Yr afon hiraf yn Rwsia yw system afon Ob–Irtysh.[9] Mae'n perthyn i fasn caeedig Môr Caspia, a hi yw'r afon hiraf i lifo i fasn caeedig.

Ei ffynhonnell yw Bryniau Valdai 225 metr (738 tr) uwch lefel y môr i'r gogledd-orllewin o Mosgo a thua 320 km (200 mill) i'r de-ddwyrain o St Petersburg, mae'r Volga yn mynd i'r dwyrain heibio i Lyn Sterzh, Tver, Dubna, Rybinsk, Yaroslavl, Nizhny Novgorod, a Kazan. O'r fan honno mae'n troi i'r de gan llifo heibio Ulyanovsk, Tolyatti, Samara, Saratov a Volgograd, ac yn llifo i'r Môr Caspia o dan Astrakhan. Ar ei bwynt mwyaf strategol, mae'n plygu tuag at Afon Don ("y tro mawr") lle saif Volgograd.

 
Y Volga uchaf yng nghyffiniau Staritsa, 1912

Mae gan y Volga lawer o lednentydd, yn bwysicaf oll afonydd, efallai: Kama, yr Oka, y Vetluga, a'r Sura. Mae'r Volga a'i llednentydd yn ffurfio system afon Volga, sy'n llifo trwy ardal o tua 1,350,000 km sg (521,238 mill sg) yn y rhan fwyaf poblog o Rwsia.[10] Mae gan y Volga ddelta sydd a hyd o tua 160 km (99 mill) ac mae'n cynnwys cymaint â 500 o sianeli ac afonydd llai. Yr aber fwyaf yn Ewrop, dyma'r unig le yn Rwsia lle gellir dod o hyd i belicanod, fflamingos, a lotysau.  Mae'r Volga yn rhewi'n gorn am y rhan fwyaf o'i hyd am dri mis bob blwyddyn.

Mae'r Volga yn draenio'r rhan fwyaf o Orllewin Rwsia. Codwyd nifer o gronfeydd dŵr ar y Volga, sy'n darparu dwr ar gyfer amaethyddiaeth a phŵer hydro. Mae Camlas Mosgo, Camlas Volga-Don, a Dyfrffordd Volga-Baltig yn ffurfio dyfrffyrdd y gellir eu mordwyo ac sy'n cysylltu Moscfa â'r Môr Gwyn, y Môr Baltig, y Môr Caspia, Môr Azov a'r Môr Du.

Mae lefelau uchel o lygredd cemegol wedi effeithio'n andwyol ar yr afon a'i chynefinoedd.

Mae dyffryn ffrwythlon yr afon yn darparu llawer iawn o wenith, ac mae'n gyfoethog ei fwynau hefyd.Ceir diwydiant petroliwm sylweddol yn nyffryn y Volga ac adnoddau eraill megis nwy naturiol, halen a photash. Mae Delta Volga a Môr Caspia yn feysydd pysgota da, ac Astrakhan, yn y delta, yw canolbwynt y diwydiant cafiar.

Cronfeydd dŵr (i lawr yr afon i fyny'r afon)

golygu

Adeiladwyd nifer o gronfeydd dŵr trydan dŵr mawr ar y Volga yn ystod yr oes Sofietaidd:

Dinasoedd mwyaf ar lannau'r Volga

golygu

Hanes dynol

golygu
 
Mae llawer o gysegrfeydd a mynachlogydd Uniongred wedi'u lleoli ar hyd glannau'r Volga

Mae ardal y Volga- Oka wedi cael ei meddiannu am o leiaf 9,000 o flynyddoedd, ac wedi cefnogi diwydiant esgyrn cyrn ar gyfer cynhyrchu pennau saethau esgyrn, pennau gwaywffyn, pennau picelli, cyllyll helwyr ayb. Roedd y gwneuthurwyr yn defnyddio cwarts lleol, a fflintiau wedi'u mewnforio.[11]

Roedd yr ardal o amgylch y Volga yn gartref i lwythau Slafaidd y Vyatichsiaid a'r Buzhaniaid, gan Ffinno-Wgriaid, Llychlynwyr a Baltwyr, gan Hyniaid a phobloedd Tyrcig (Tatariaid a, Kipchakiaid) yn y mileniwm cyntaf OC, gan pan ddisodlwyd y Sgythiaid.[12] Ar ben hynny, chwaraeodd yr afon ran hanfodol mewn masnach y bobl Bysantaidd.

Mae'r ysgolhaig hynafol Ptolemi o Alexandria yn sôn am y Volga isaf yn ei Ddaearyddiaeth (Llyfr 5, Pennod 8, 2il Fap Asia). Mae'n ei alw'n Rha, sef enw Sgythia ar yr afon (gweler uchod). Credai Ptolemi fod y Don a'r Volga yn rhannu'r un gangen uchaf, a oedd yn llifo o'r Mynyddoedd Hyperborea.[13] Esblygodd ethnigrwydd Rwsia yng Ngorllewin Rwsia ac o amgylch afon Volga i raddau helaeth iawn, wrth ymyl llwythau eraill megis llwythau Slafiaid y Dwyrain, y Buzhaniaid a'r Vyatichiaid.[14]

Mae sawl ardal yn Rwsia wedi'u cysylltu â llwyth Slafaidd Buzhan, er enghraifft Sredniy Buzhan [15] yn Oblast Orenburg, Buzan ac afon Buzan yn Oblast Astrakhan.[16][15] Buzhan (Perseg: بوژان‎  ; a elwir hefyd yn Būzān) hefyd yn bentref yn Nishapur, Iran. Ar ddiwedd yr 8g cofnodir talaith Rwseg Russkiy Kaganate mewn gwahanol ffynonellau Gogleddol a Dwyreiniol. Roedd y Volga yn un o brif afonydd diwylliant Rus 'Khaganates.[17]

Yn dilyn hynny, chwaraeodd y basn ran bwysig yn symudiadau pobl o Asia i Ewrop. Ffynnodd y Volga Bwlgaria lle mae'r Kama yn ymuno â'r Volga, gyda'r Khazariaid yn rheoli rhannau isaf yr afon. Roedd dinasoedd Volga fel Atil, Saqsin, neu Sarai ymhlith trefi mwyaf y byd canoloesol. Gwasanaethodd yr afon fel llwybr masnach pwysig yn cysylltu Sgandinafia, ardaloedd Ffinno-Wgraidd â'r gwahanol lwythau Slafaidd a phobl Turkic, Germanaidd, Ffinneg a phobl eraill yn yr hen Rus', a Volga Bwlgaria â Khazaria, Persia a'r byd Arabaidd .

 
Paentiad Ilya Yefimovich Repin o bobl yn tynnu cwch ar y Volga

O'r 6ed tan yr 8g ymgartrefodd yr Alaniaid yn rhanbarth Canol Volga ac yn y paith yn rhanbarth deheuol Rwsia, yn y paith Pontic-Caspia.[18]

 
Map yn dangos basn Afon Volga

Disodlwyd y Khazariaid gan Kipchakiaid, Kimekiaid a Mongolwyr, sef y bobl a sefydlodd yr Ulug Ulus ("y genedl enfawr") yn rhannau isaf y Volga. Yn ddiweddarach holltodd eu hymerodraeth yn ddau: Khanate Kazan a Khanate o Astrakhan, ond goresgynnwyd y ddau gan y Rwsiaid yn ystod Rhyfeloedd Russo-Kazan yn y 16g. Mae teimlad dwfn pobl Rwsia am yr Volga yn atseinio mewn diwylliant a llenyddiaeth genedlaethol, gan ddechrau o Ymgyrch Slovo o polku Igoreve o'r 12g. [19] Mae ''Cân Rhwyfwr y Volga'' yn un o lawer o ganeuon sydd wedi'u neilltuo i afon genedlaethol Rwsia.

Gwrthdaro yn yr 20fed ganrif

golygu
 
Môr-filwyr Sofietaidd ar lan afon Volga

Yn ystod Rhyfel Cartref Rwsia, ddroedd gan y ddwy ochr longau rhyfel ar y Volga. Ym 1918, cymerodd y Volga Flotilla Coch ran wrth yrru'r Gwynion tua'r dwyrain, o'r Volga Canol yn Kazan i'r Kama ac yn y pen draw i Ufa ar y Belaya.

Yn ystod yr Ail Ryfel Byd, bu'r ddinas ar dro mawr y Volga, a elwir heddiw'n Volgograd, yn dyst i Frwydr Stalingrad, o bosibl y frwydr fwyaf gwaedlyd yn hanes dynoliaeth, lle cafodd yr Undeb Sofietaidd a lluoedd yr Almaen eu cloi mewn brwydr ddigymar dros fynediad i'r afon. Roedd y Volga (ac mae'n dal i fod) yn llwybr trafnidiaeth hanfodol rhwng canol Rwsia a'r Môr Caspia, ac sy'n arwain at feysydd olew Penrhyn Apsheron. Roedd Hitler yn bwriadu defnyddio meysydd olew Azerbaijan i yrru goresgyniadau Almaeneg y dyfodol.[20] Trwy gipio'r afon, byddai 'r Almaen wedi gallu symud cyflenwadau, gynnau, a dynion i ran ogleddol Rwsia. Ar yr un pryd, gallai’r Almaen flocio’r llwybr trafnidiaeth hwn yn barhaol, gan atal mynediad at olew ac at gyflenwadau trwy Goridor Persia.

Yn y brwydrau hyn, yr Undeb Sofietaidd oedd yn ymosod fwyaf, tra bod milwyr yr Almaen yn defnyddio safiad mwy amddiffynnol.

Isafonydd

golygu

Dyma brif isafonydd Afon Volga, gan gychwyn o ben uchaf yr afon:

Grwpiau ethnig

golygu
 
Y Volga o Fynyddoedd Zhiguli .

Roedd llawer o wahanol ethnigrwydd yn byw ar afon Volga ac yn eu plith, llwythau Slafaidd Vyatchi'r Dwyrain a gymerodd ran bendant yn natblygiad y Rwsiaid modern.[21][22] Ymhlith y bobl gyntaf a gofnodwyd ar hyd y Volga uchaf roedd y Ffinno-Wgriaid Mari (Мари) a'u grŵp gorllewinol ethnig o'r enw Merya (Мäрӹ). Lle mae'r Volga yn llifo trwy'r paith, roedd yr ardal hefyd yn gartref i bobl o Iran, sef y Sarmatiaid o 200 CC.[23][24] Ers yr hen amser, hyd yn oed cyn i daleithiau'r Rus ddatblygu, roedd afon Volga yn llwybr masnach pwysig lle roedd Slafiaid, pobl Tyrcig a Ffinno-Wgriaid yn byw ac yn fan cyfarfod byd Arabaidd y Dwyrain Canol â phobl Varangaidd y gwledydd Nordig trwy fasnachu.[25][26]

Yn yr 8g a'r 9g teithiodd pobl yma o o Kievan Rus'. Daeth Slafiaid o Kievan Rus 'â Christnogaeth i'r Volga uchaf, a mabwysiadodd cyfran o bobl leol nad oeddent yn Slafaiaid nac yn Gristion, a dod yn Slafiaid Dwyreiniol, yn raddol. Ymfudodd gweddill pobl y Mari i'r dwyrain pell i mewn i'r tir. Yn ystod sawl canrif cymhathodd y Slafiaid y poblogaethau Ffinneg brodorol, megis pobloedd Merya a Meshchera. Ymhlith y bobloedd sydd wedi goroesi o ethnigrwydd Volga Finnic mae Maris a Mordvins y Volga canol. Hefyd roedd pobl Khazar a Bwlgar yn byw ym mhen uchaf, canol ac isaf basn Afon Volga.[27]

Ar wahân i'r Hyniaid, cyrhaeddodd y llwythau Tyrcig cynharaf yn y 7g gan gymhathu rhywfaint o boblogaeth Ffinneg ac Indo-Ewropeaidd ar y Volga canol ac isaf. Mae'r Tatars Mwslimaidd yn ddisgynyddion poblogaeth Volga Bwlgaria canoloesol. Roedd grŵp Tyrcig arall, y Nogais, gynt yn byw yn y paith Volga isaf.

Fforio

golygu
 
Y Volga yn Volgograd
 
Mewn rhai lleoliadau, mae gan y Volga lan orllewinol greigiog.

Mae'r Volga, a ehangwyd er mwyn ei mordwyo drwy adeiladu argaeau enfawr yn ystod blynyddoedd diwydiannol Joseph Stalin a fu'n bwysig iawn i longau a chludiant mewndirol Rwsia. Ceir cloeon llongau mawr (lociau dwbl) ar bob argae yn yr afon fel y gall llongau o ddimensiynau sylweddol deithio o Fôr Caspia bron at ffynhonnell yr afon.

Mae cysylltiu ag afon Don a'r Môr Du'n bosibl trwy Gamlas Volga-Don. Yn ogystal, ceir cysylltiadau â llynnoedd y Gogledd (Llyn Ladoga, Llyn Onega), Saint Petersburg a Môr y Baltig yn bosibl trwy'r Ddyfrffordd Volga-Baltig; gwireddwyd masnach â Mosgo gan Gamlas Mosgo sy'n cysylltu'r Volga ac Afon Mosgfa.

Dyluniwyd yr isadeiledd hwn ar gyfer cychod ar raddfa gymharol fawr (dimensiynau clo o 290 wrth 30 metr (951 wrth 98 tr) ar y Volga, ychydig yn llai ar rai o'r afonydd a'r camlesi eraill) ac mae'n rhychwantu miloedd lawer o gilometrau. Mae nifer o gwmnïau a arferai gael eu rhedeg gan y wladwriaeth bellach wedi'u preifateiddio ac yn gweithredu llongau teithwyr a chargo ar yr afon. Mae Volgotanker, gyda dros 200 o danceri petroliwm, yn un ohonyn nhw.

Yn yr oes Sofietaidd hyd at yr oes fodern, mae grawn ac olew wedi bod ymhlith yr allforion cargo mwyaf a gludwyd ar y Volga.[28] Hyd yn ddiweddar rhoddwyd mynediad i ddyfrffyrdd Rwseg i gychod tramor ar raddfa gyfyngedig iawn. Ceir cysylltiadau cynyddol rhwng yr Undeb Ewropeaidd a Rwsia sydd wedi arwain at bolisïau newydd o ran mynediad at ddyfrffyrdd mewndirol Rwsia. Disgwylir y bydd llongau cenhedloedd eraill yn cael eu caniatáu ar afonydd Rwseg yn fuan.[29]

Delweddau o loeren

golygu
  •  
    Golygfa o'r afon a Volgograd o'r gofod.
  •  
    Delta afon Volga, Terra / MODIS 2010-07-17.
  •  
    Terra / MODIS, 2002-05-17.
  •  
    Terra / MODIS, 2001-10-10.

Dolenni allanol

golygu

Cyfeiriadau

golygu
  1. ↑ «Река Волга» Archifwyd 2016-03-05 yn y Peiriant Wayback, Russian State Water Registry
  2. ↑ Gannholm, Tore (yn en). Birka, Varangian Emporium. https://www.academia.edu/40313672/Birka_Varangian_Emporium.
  3. ↑ Luttwak, Edward N. (2011). Grand strategy of the byzantine empire. Belknap Harvard. t. 52. ISBN 978-0674062078. OCLC 733913679.
  4. ↑ Walker, Joel (2007). "Iran and Its Neighbors in Late Antiquity: Art of the Sasanian Empire (224–642 C.E.)". American Journal of Archaeology 111 (4): 797. doi:10.3764/aja.111.4.795. ISSN 0002-9114. https://archive.org/details/sim_american-journal-of-archaeology_2007-10_111_4/page/797.
  5. ↑ McNeese, Tim. (2005). The Volga river. Philadelphia: Chelsea House Publishers. tt. 14–16. ISBN 0791082474. OCLC 56535045.
  6. ↑ J.P. Mallory a D.Q. Adams (gol.): Encyclopedia of Indo-European Culture, d.g. ‘dew’ (Llundain: Fitzroy Dearborn, 1997), tt. 158-9.
  7. ↑ Iaroslav Lebedynsky: Les Sarmates : Amazones et lanciers cuirassés entre Oural et Danube (Paris: Errance, 2002).
  8. ↑ Akhmetyanov R. G. Brief Historical and etymological dictionary of the Tatar language. - Kazan: Tat. publishing house, 2001. p. 76. ISBN 5-298-01004-0 (In tatar: Әхмәтьянов Р. Г. Татар теленең кыскача тарихи-этимологик сүзлеге. — Казан: Тат. кит. нәшр., 2001. б. 76. )
  9. ↑ Scheffel, Richard L.; Wernet, Susan J., gol. (1980). Natural Wonders of the World. United States of America: Reader's Digest Association, Inc. tt. 406. ISBN 0-89577-087-3.
  10. ↑ Scheffel, Richard L.; Wernet, Susan J., gol. (1980). Natural Wonders of the World. United States of America: Reader's Digest Association, Inc. tt. 406. ISBN 0-89577-087-3.Scheffel, Richard L.; Wernet, Susan J., eds. (1980). Natural Wonders of the World. United States of America: Reader's Digest Association, Inc. p. 406. ISBN 0-89577-087-3.
  11. ↑ Zhilin, M.. (2015). Early Mesolithic bone arrowheads from the Volga-Oka interfluve, central Russia. 32. 35-54.
  12. ↑ Katona, Cseste. "Co-operation between the Viking Rus' and the Turkic nomads of steppe in the ninth-eleventh century" (PDF). Archifwyd o'r gwreiddiol (PDF) ar 2019-04-18. Cyrchwyd 2019-07-04.
  13. ↑ "Marija Gimbutas. "A Survey Study of the Ancient Balts - Reviewed by Jonas Puzinas". www.lituanus.org. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2019-08-04. Cyrchwyd 2019-05-30.
  14. ↑ Zhirohov, Mikhail. (2019). The Khazars : a Judeo-Turkish Empire on the Steppes, 7th-11th Centuries AD. Nicolle, David., Hook, Christa. London: Bloomsbury Publishing Plc. t. 47. ISBN 9781472830104. OCLC 1076253515.
  15. ↑ 15.0 15.1 "Weather Sredniy Buzhan | Forecast, Radar, Lightning & Satellite". Meteologix - bookmark this page (yn Saesneg). Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2018-12-16. Cyrchwyd 2018-12-16.
  16. ↑ "Early East Slavic Tribes in Russia". Study.com (yn Saesneg). Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2019-03-28. Cyrchwyd 2018-12-16.
  17. ↑ Gannholm, Tore (yn en). Birka, Varangian Emporium. https://www.academia.edu/40313672/Birka_Varangian_Emporium.
  18. ↑ "VORGESCHICHE DER URALISCHEN SPRACHFAMILIE, GESCHICHTE DER KLEINEREN URALISCHEN SPRACHEN: CHRONOLOGIE" (PDF). Archifwyd o'r gwreiddiol (PDF) ar 2019-05-30. Cyrchwyd 2019-05-30.
  19. ↑ "The Volga". www.volgawriter.com. Archifwyd o'r gwreiddiol (Microsoft FrontPage 12.0) ar 2010-06-20. Cyrchwyd 2010-06-11.
  20. ↑ "::The Battle of Stalingrad". Historylearningsite.co.uk. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2015-05-30. Cyrchwyd 2010-06-11.
  21. ↑ "Early East Slavic Tribes in Russia | Study.com". Study.com (yn Saesneg). Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2018-08-26. Cyrchwyd 2018-10-13.
  22. ↑ Mikhail., Zhirohov (2019). The Khazars : a Judeo-Turkish Empire on the Steppes, 7th-11th Centuries AD. Nicolle, David., Hook, Christa. London: Bloomsbury Publishing Plc. t. 47. ISBN 9781472830104. OCLC 1076253515.
  23. ↑ Bašić, Marko (2015-05-14). "Noble Sarmatian Grave Discovered In Russia". Slavorum (yn Saesneg). Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2019-03-28. Cyrchwyd 2019-03-28.
  24. ↑ Tim., McNeese (2005). The Volga river. Philadelphia: Chelsea House Publishers. tt. 14. ISBN 0791082474. OCLC 56535045.
  25. ↑ "When the Arabs met the Vikings: New discovery suggests ancient links". The National (yn Saesneg). Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2019-05-25. Cyrchwyd 2019-05-25.
  26. ↑ "The Volga Trade Route". www.pbs.org (yn Saesneg). Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2019-05-23. Cyrchwyd 2019-05-25.
  27. ↑ "Unique History of Volga River That You Need to Know - Learn Russian Language". Learn Russian Language (yn Saesneg). 2018-06-30. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2018-10-13. Cyrchwyd 2018-10-13.
  28. ↑ Korotenko, K. A.; Mamedov, R. M.; Mooers, C. N. K. (2000). "Prediction of the Dispersal of Oil Transport in the Caspian Sea Resulting from a Continuous Release". Spill Science & Technology Bulletin 6 (5–6): 323. doi:10.1016/S1353-2561(01)00050-0.
  29. ↑ "NoorderSoft Waterways Database". Noordersoft.com. Archifwyd o'r gwreiddiol ar November 9, 2005. Cyrchwyd 2010-06-11.
Wedi dod o "https://cy.wikipedia.org/w/index.php?title=Afon_Volga&oldid=13032923"