Wicipedia

Japan

gwlad yn nwyrain Asia
(Ailgyfeiriad o Japaneaidd)

Mae Japan (Japaneg: 日本 "Cymorth – Sain" ynganiad Nihon; Nippon neu Nihon-koku; hefyd yn Gymraeg, Siapan) yn wlad sy'n cynnwys 6,852 o ynysoedd yn nwyrain Asia; y 4 fwyaf yw Honshu, Hokkaido, Kyushu, a Shikoku. Fe'i hamgylchynnir gan y Cefnfor Tawel (Taiheiyō), Setonaikai a Môr Japan (Nihonkai). Gorwedda i'r de-ddwyrain o Rwsia, i'r dwyrain o Tsieina a Chorea ac i'r gogledd-ddwyrain o ynys Taiwan. Tokyo yw prifddinas y wlad, ac ymhlith y dinasoedd eraill mwyaf poblog y mae: Yokohama, Osaka, Nagoya, Sapporo, Fukuoka, Kobe, a Kyoto. Yn y Cyfrifiad diwethaf, roedd poblogaeth y wlad yn 125,440,000 (Chwefror 2022)[1].

Japan
日本国 neu 日本
Nippon-koku
ArwyddairY Darganfod Diddiwedd Edit this on Wikidata
Mathgwladwriaeth sofran, ynys-genedl, gwlad Edit this on Wikidata
Enwyd ar ôlsunrise Edit this on Wikidata
PrifddinasTokyo Edit this on Wikidata
Poblogaeth125,440,000 Edit this on Wikidata
Sefydlwyd
  • 3 Mai 1947 (Cyfansoddiad Japan) Edit this on Wikidata
AnthemKimigayo Edit this on Wikidata
Pennaeth llywodraethShigeru Ishiba Edit this on Wikidata
Cylchfa amseramser safonol Japan, Asia/Tokyo, UTC+09:00 Edit this on Wikidata
Iaith/Ieithoedd
  swyddogol		Japaneg Edit this on Wikidata
Daearyddiaeth
Rhan o'r canlynolDwyrain Asia Edit this on Wikidata
GwladBaner Japan Japan
Arwynebedd377,972.28 km² Edit this on Wikidata
GerllawMôr Japan, Y Cefnfor Tawel, Môr Okhotsk, Môr Dwyrain Tsieina, Môr y Philipinau Edit this on Wikidata
Yn ffinio gydaRwsia, De Corea, Taiwan, Gweriniaeth Pobl Tsieina, Unol Daleithiau America, Yr Undeb Sofietaidd, y Philipinau Edit this on Wikidata
Cyfesurynnau35°N 136°E Edit this on Wikidata
Gwleidyddiaeth
Corff gweithredolLlywodraeth Japan Edit this on Wikidata
Corff deddfwriaetholNational Diet Edit this on Wikidata
Swydd pennaeth
  y wladwriaeth		Ymerawdwr Japan Edit this on Wikidata
Pennaeth y wladwriaethNaruhito Edit this on Wikidata
Swydd pennaeth
  y Llywodraeth		Prif Weinidog Japan Edit this on Wikidata
Pennaeth y LlywodraethShigeru Ishiba Edit this on Wikidata
Map
Crefydd/EnwadShintō, Bwdhaeth, Cristnogaeth Edit this on Wikidata
Ariannol
Cyfanswm CMC (GDP)$5,005,537 million, $4,231,141 million Edit this on Wikidata
ArianYen Edit this on Wikidata
Canran y diwaith4 ±1 canran Edit this on Wikidata
Cyfartaledd plant1.38 Edit this on Wikidata
Mynegai Datblygiad Dynol0.925 Edit this on Wikidata
[golygwch ar Wicidata]

Yn 2021, Japan oedd yr 11fed wlad fwyaf poblog yn y byd, yn ogystal ag un o'r gwledydd mwyaf poblog a threfol. Mae tua 75% o dir y wlad yn fynyddig, ac mae'r rhan fwyaf o'r boblogaeth yn byw yn y gwastadeddau arfordirol, cul. Rhennir Japan yn 47 o daleithiau gweinyddol ac wyth rhanbarth traddodiadol. Ardal Tokyo Fwyaf yw'r ardal fetropolitan fwyaf poblog yn y byd, gyda mwy na 37.4 miliwn o drigolion.

Mae pobl wedi byw yn Japan ers y cyfnod Paleolithig Uchaf (neu Hen Oes y Cerrig Uchaf, sef tua 30,000 CC), er bod y sôn ysgrifenedig cyntaf am yr archipelago yn ymddangos mewn cronicl Tsieineaidd a orffennwyd yn yr 2g OC. Gellir cymharu hyn gydag Ogof Bontnewydd, Llanelwy, lle cafwyd hyd i ddant dynol sy'n mynd nôl tua 225,000 o flynyddoedd. Rhwng y 4g a'r 9g, daeth unwyd teyrnasoedd Japan o dan un ymerawdwr a'r llys ymerodrol wedi'i leoli yn Heian-kyō. Gan ddechrau yn y 12g, daliwyd y pŵer gwleidyddol gan gyfres o unbeniaid milwrol (shōgun) ac arglwyddi ffiwdal (daimyō), drwy ddosbarth o uchelwyr rhyfelgar (samurai). Ar ôl cyfnod o ganrif o ryfel cartref, adunwyd y wlad ym 1603 o dan Tokugawa shogun, a ddeddfodd bolisi tramor ynysig. Ym 1854, gorfododd fflyd o logau milwrol a masnach o’r Unol Daleithiau Japan i fasnachu gyda'r Gorllewin, a arweiniodd at ddiwedd y shogunate ac adfer pŵer ymerodrol (Adferiad y Meiji) ym 1868. Yn y cyfnod Meiji, mabwysiadodd Ymerodraeth Japan gyfansoddiad wedi'i fodelu ar y Gorllewin a dilyn rhaglen a oedd yn datblygu diwydiant a moderneiddio. Yn 1937, goresgynnodd Japan Tsieina; ym 1941, aeth i'r Ail Ryfel Byd fel un o bartneriaid yr Almaen. Fe'i trechwyd yn Rhyfel y Môr Tawel a dau fomiad atomig Hiroshima a Nagasaki. Iildiodd Japan ym 1945 a daeth o dan feddiannaeth y Cynghreiriaid am gyfnod o saith mlynedd, pan fabwysiadodd gyfansoddiad newydd. O dan gyfansoddiad 1947, mae Japan wedi cynnal brenhiniaeth seneddol seneddol unedol gyda deddfwrfa ddwyochrog, y Ddau Dŷ, neu'r 'Diet' Cenedlaethol .

Mae Japan[2] yn bwer mawr ac yn aelod o nifer o sefydliadau rhyngwladol, gan gynnwys y Cenhedloedd Unedig (ers 1956), yr OECD, a'r Grŵp o Saith. Er ei bod wedi ymwrthod â’i hawl i ddatgan rhyfel, mae’r wlad yn cynnal Lluoedd Hunan-Amddiffyn a gaiff ei hystyried fel un o fyddinoedd cryfaf y byd. Ar ôl yr Ail Ryfel Byd, profodd Japan y twf mwyaf erioed yn economaidd, gan ddod yr economi ail-fwyaf yn y byd erbyn 1990. O 2021 ymlaen, economi'r wlad yw'r drydedd-fwyaf yn ôl CMC enwol a'r bedwaredd-fwyaf gan PPP. Caiff y wlad ei hystyried yn arweinydd byd-eang yn y diwydiannau modurol ac electroneg, ac wedi gwneud cyfraniadau sylweddol i wyddoniaeth a thechnoleg. Yn "uchel iawn" ar y Mynegai Datblygiad Dynol, yma, ceir un o ddisgwyliadau oes ucha'r byd, er fod yma ostyngiad yn y boblogaeth. Mae diwylliant Japan yn adnabyddus ledled y byd, gan gynnwys ei chelf, bwyd, cerddoriaeth, a'i diwylliant poblogaidd, sy'n cwmpasu diwydiannau comig, animeiddio a gemau fideo amlwg.

Geirdarddiad

golygu

Bathiad estron yw'r gair Japan a ddatblygodd trwy lwybrau masnach cynnar, yn debygol iawn o ynganiad Tseiniaidd Wu neu Mandarin cynnar o'r gair gwreiddiol Japaneg.[3] Yr enw Japaneg ar y wlad yw Nihon, neu yn llai aml defnyddir yr hen enw Nippon.[4] Mae gan y ddau enw yr un ystyr sef "tarddiad yr haul", neu'r "wawr", a chaiff y ddau eu hysgrifennu gan ddefnyddio'r ddau kanji 日本. Ystyr y kanji cyntaf 日 (Ni-) yw dydd neu haul; ystyr yr ail 本 (-hon) yw gwraidd neu darddiad.[5]

Hanes

golygu

Yr Oes fodern

golygu
 
Ymerawdwr Meiji (明治天皇, Meiji-tennō ; 1852–1912)

Ym 1854, gorfododd y Comodore Matthew Perry a "Llongau Du " Llynges yr Unol Daleithiau Japan i agor ei drysau i'r byd mawr, drwy Chonfensiwn Kanagawa.[6] Ond daeth nifer o gytundebau economaidd dilynol â gwledydd eraill y Gorllewin ag argyfyngau economaidd a gwleidyddol i'r wlad.[6] Arweiniodd ymddiswyddiad y shōgun at Ryfel Boshin a sefydlu gwladwriaeth ganolog a unwyd (mewn enw) o dan yr ymerawdwr (gw. Adferiad y Meiji).[7] Gan fabwysiadu trefniant gwleidyddol y Gorllewin, gan gynnwys: sefydliadau barnwrol a milwrol, trefnodd y Cabinet y Cyfrin Gyngor, cyflwynodd Gyfansoddiad Meiji, a sefydlodd y Diet Imperial.[8] Yn ystod y cynod Meiji (1868-1912), daeth Ymerodraeth Japan i'r amlwg fel y genedl fwyaf datblygedig yn Asia ac fel pŵer byd diwydiannol a aeth ar drywydd gwrthdaro milwrol i ehangu ei gylch dylanwad.[9][10][11] Ar ôl buddugoliaethau yn y Rhyfel Sino-Japaneaidd Cyntaf (1894-1895) a Rhyfel Russo-Japan (1904-1905), enillodd Japan reolaeth ar Taiwan, Corea a hanner deheuol Sakhalin.[12][8] Dyblodd poblogaeth Japan o 35 miliwn ym 1873 i 70 miliwn erbyn 1935, gyda symudiad sylweddol at drefoli.[13][14]

Yn gynnar yn yr 20g cysgodolwydcafwyd cyfnod o ddemocratiaeth Taishō (1912-1926) gan gryfhau'r fyddin yn barhaus.[15][16] Yn y Rhyfel Byd Cyntaf i Japan, ymunodd ag ochr y Cynghreiriaid buddugol, a meddiannodd lawer o eiddo'r Almaen yn y Môr Tawel ac yn Tsieina.[16] Yn y 1920au gwelwyd symudiad gwleidyddol tuag at statism, cyfnod o anhrefn, yn dilyn Daeargryn Fawr Tokyo 1923, pasio deddfau yn erbyn anghytuno gwleidyddol, a chyfres o ymdrechu i ddymchwel y llywodraeth.[14][17][18] Ym 1931, goresgynnodd a meddiannodd Japan Manchuria; yn dilyn condemniad rhyngwladol; ddwy flynedd yn ddiweddarach, ymddiswyddodd o Gynghrair y Cenhedloedd. Ym 1936, llofnododd Japan y Cytundeb Gwrth-Comintern gyda'r Almaen Natsïaidd; gwnaeth y Cytundeb Tridarn 1940 yn un o'r Pwerau Echel.[14]

 
Ymerodraeth Japan o'r 19g i'r 20g yn ei anterth ym 1942

Ymosododd Ymerodraeth Japan ar rannau eraill o Tsieina ym 1937, ac ymladdwyd yr Ail Ryfel Sino-Japaneaidd (1937–1945).[19] Ym 1940, goresgynnodd yr Ymerodraeth Indochina (a hawliwyd gan Ffrainc), ac ar ôl hynny gosododd yr Unol Daleithiau embargo olew ar Japan.[14][20] Ar Ragfyr 7–8, 1941, cynhaliodd lluoedd Japan ymosodiadau annisgwyl ar Pearl Harbour, yn ogystal ag ar luoedd Lloegr ym Malaya, Singapore, a Hong Kong, ymhlith eraill, gan ddechrau’r Ail Ryfel Byd yn y Môr Tawel.[21] Ar draws ardaloedd a feddiannwyd gan Japan yn ystod y rhyfel, gwelwyd camdrin trigolion lleol, gyda llawer yn cael eu gorfodi i gaethwasiaeth rywiol.[22] Ar ôl buddugoliaethau’r Cynghreiriaid yn ystod y pedair blynedd nesaf, a arweiniodd at oresgyniad Sofietaidd o Manchuria a bomiau atomig Hiroshima a Nagasaki ym 1945, cytunodd Japan i ildio’n ddiamod.[23] Costiodd y rhyfel ei threfedigaethau a miliynau o fywydau i Japan.[14] Dilewyd ymerodraeth Japan i raddau helaeth a’i dylanwad dros y tiriogaethau a orchfygodd.[24][25] Cynullodd y Cynghreiriaid y Tribiwnlys Milwrol Rhyngwladol ar gyfer y Dwyrain Pell i erlyn arweinwyr Japan am droseddau rhyfel.[25]

Ym 1947, mabwysiadodd Japan gyfansoddiad newydd yn pwysleisio arferion democrataidd rhyddfrydol.[25] Daeth meddiant y Cynghreiriaid i ben gyda Chytundeb San Francisco ym 1952,[26] ac ailymunodd y wlad gyda'r Cenhedloedd Unedig ym 1956.[25] Yn ddisymwth, daeth Japan yr economi ail-fwyaf yn y byd; [25] ond daeth hyn i ben yng nghanol y 1990au.[27] Ar 11 Mawrth 2011, dioddefodd Japan un o’r daeargrynfeydd mwyaf yn ei hanes gan sbarduno trychineb niwclear Fukushima Daiichi.[28] Ar 1 Mai 2019, ar ôl ymwrthod hanesyddol â'r Ymerawdwr Akihito, daeth ei fab Naruhito yn Ymerawdwr, gan ddechrau oes Reiwa.[29]


Daearyddiaeth

golygu

Mae 6,852 o ynysoedd yn Japan, a'r ynys fwyaf o ran maint a phoblogaeth yw Honshū sydd yn ymestyn ar hyd canolbarth y wlad. Mae tair ynys arall sy'n neilltuol o ran maint a phoblogaeth – Hokkaidō yn y gogledd, Kyūshū yn y de-orllewin a Shikoku yn y de. Mae Japan yn wlad fynyddig ac ychydig o wastadeddau sydd i'w cael sydd yn addas i fyw arnynt. Dyma'r rheswm dros y dwysedd poblogaeth uchel. Y copa uchaf yw Mynydd Fuji (富士山 Fuji-san; 3776 m).

Gan fod Japan yn rhan o'r Cylch Tân (y gadwyn o losgfynyddoedd o gwmpas y Cefnfor Tawel) ceir llawer o losgfynyddoedd, daeargrynfeydd a ffynhonnau poeth yn y wlad.

Mae gan Japan 108 o losgfynyddoedd byw. Yn ystod yr ugeinfed ganrif, daeth sawl llosgfynydd newydd i'r golwg, gan gynnwys Shōwa-shinzan ar ynys Hokkaido a Myōjin-shō oddi ar Greigiau Bayonnaise yn y Cefnfor Tawel. Mae daeargrynfeydd dinistriol, sy'n arwain yn aml at tswnami, yn digwydd sawl gwaith bob canrif. Bu farw dros 140,000 o bobl yn naeargryn Tokyo yn 1923.

Dinasoedd

golygu

Prifddinas Japan yw Tokyo (Tōkyō), canolbwynt wleidyddol ac economaidd y wlad. Ger Tokyo, mae dinas fawr Yokohama ynghyd â rhannau helaeth o daleithiau cyfagos yn ffurfio Ardal Tokyo Fwyaf, un o ardaloedd dinesig mwyaf poblog y byd gyda phoblogaeth o tua 36 miliwn yn 2010 [30]. Dinasoedd mawr eraill Japan yw Osaka, Nagoya, Sapporo, Kobe, Kyoto, Fukuoka, Kawasaki a Saitama.

Gwleidyddiaeth

golygu

Mae Japan yn deyrnas seneddol. Ceir Tenno (天皇Ymerawdwr) a senedd, system debyg iawn i'r hyn sydd yng ngwledydd Prydain.

Shinzo Abe o'r Blaid Ddemocrataidd Ryddfrydol (neu'r LDP) ydy Prif Weinidog Japan ers Rhagfyr 2012.

Celf

golygu

Y celfyddydau gweledol

golygu

Tarddodd anime yn Japan, math o animeiddio gyda chryn ddylanwad manga arno. Ceir genre unigryw a marchnad enfawr ar ei gyfer ar ffurf gemau fideo hefyd, sydd wedi bod ers y 1980au.[31]

Cerddoriaeth

golygu

Mae cerddoriaeth Japan yn amrywiol iawn, ac yn adlewyrchu'r hen a'r newydd; ceir llawer o hen offerynnau fel y koto sy'n mynd yn ôl i'r 9fed a'r 10g. Mae canu gwerin yn mynd nol i'r 17fed canrif. Dau o'u cyfansoddwr modern gora nhw yw Toru Takemitsu a Rentarō Taki. Ers yr Ail Ryfel Byd mae cerddoriaeth America ac Ewrop wedi dylanwadu'n fawr ac mae carioci'n bwysig iawn ganddynt.

Economi

golygu

Yn 2009 Japan oedd ail economi fwyaf y byd ar ôl yr Unol Daleithiau. Mae bancio, yswiriant, eiddo diriaethol, masnach, trafnidiaeth, telathrebu ac adeiladwaith i gyd yn ddiwydiannau mawr.[32] Mae gan Japan gynhwysedd sylweddol i gynhyrchu ar raddfa fawr, ac mae'n gartref i nifer o ddatblygiadau a newyddbethau technogol yn y meysydd moduro, electroneg, offer peiriannau, haearn a metelau anfferrus, llongau, sylweddau cemegol, tecstiliau a bwyd wedi eu prosesu.

Mae'r sector gwasanaethau yn cyfri fel dros dri chwarter o'i CMC, llawer mwy nac amaethyddiaeth a gwneuthuriaeth. Gan fod prinder o adnoddau yn y wlad, mae'n rhaid mewnforio deunyddiau crai a mwynau fel olew a haearn. Mae'r wlad yn allforio cynhyrchion technologol, er enghraifft, ceir neu gynhyrchion trydanol a chemegol.

Poblogaeth

golygu

Mae mwyafrif y bobl yn Japaneaid, a'r iaith swyddogol yw Japaneg.

Yng ngogledd y wlad mae grŵp o bobl a elwir yr Ainu yn byw. Pobl wreiddiol ardal gogledd-ddwyrain Siapan. Mae mwyafrif y tramorwyr sy'n byw yn Siapan yn dod o Frasil a Korea.

Rhanbarthau Gweinyddol

golygu
 
Map o daleithiau a rhanbarthau Japan

Mae 47 talaith (Saesneg: Prefecture) yn ffurffio Japan, pob un â llywodraethwr etholedig ynghyd â deddfwrfa a biwrocratiaeth weinyddol. Mae taleithiau yn cyfuno i greu rhanbarth ac yn is-rannu i greu dinasoedd, trefi a phentrefi.

Hokkaidō

1. Hokkaidō

Tōhoku

2. Aomori

3. Iwate

4. Miyagi
5. Akita

6. Yamagata

7. Fukushima

Kantō

8. Ibaraki

9. Tochigi
10. Gunma
11. Saitama
12. Chiba
13. Tōkyō
14. Kanagawa

Chūbu

15. Niigata
16. Toyama
17. Ishikawa
18. Fukui
19. Yamanashi
20. Nagano
21. Gifu
22. Shizuoka
23. Aichi

Kansai

24. Mie
25. Shiga
26. Kyoto
27. Osaka
28. Hyōgo
29. Nara
30. Wakayama

Chūgoku

31. Tottori
32. Shimane
33. Okayama
34. Hiroshima
35. Yamaguchi

Shikoku

36. Tokushima
37. Kagawa
38. Ehime
39. Kōchi

Kyūshū ac Okinawa

40. Fukuoka
41. Saga
42. Nagasaki
43. Kumamoto
44. Ōita
45. Miyazaki
46. Kagoshima
47. Okinawa

Gweler hefyd

golygu

Cyfeiriadau

golygu
  1. ↑ https://www.stat.go.jp/english/data/jinsui/tsuki/index.html. dyddiad cyrchiad: 22 Chwefror 2022.
  2. ↑ "Official Names of Member States (UNTERM)" (PDF). UN Protocol and Liaison Service. Archifwyd o'r gwreiddiol (PDF) ar 2020-06-05. Cyrchwyd May 21, 2020.
  3. ↑ Carr, Michael (March 1992). "Wa Wa Lexicography". International Journal of Lexicography 5 (1): 1–31. doi:10.1093/ijl/5.1.1. ISSN 0950-3846. https://academic.oup.com/ijl/article/5/1/1/950449.
  4. ↑ Schreiber, Mark (November 26, 2019). "You say 'Nihon,' I say 'Nippon,' or let's call the whole thing 'Japan'?". The Japan Times.
  5. ↑ Piggott, Joan R. (1997). The Emergence of Japanese Kingship. Stanford University Press. tt. 143–144. ISBN 978-0-8047-2832-4.
  6. ↑ 6.0 6.1 Henshall, Kenneth (2012). "The Closed Country: the Tokugawa Period (1600–1868)". A History of Japan: From Stone Age to Superpower. Palgrave Macmillan. tt. 53–74. ISBN 978-0-230-36918-4.
  7. ↑ Totman, Conrad (2005). A History of Japan (arg. 2nd). Blackwell. tt. 289–296. ISBN 978-1-4051-2359-4.
  8. ↑ 8.0 8.1 Henshall, Kenneth (2012). "Building a Modern Nation: the Meiji Period (1868–1912)". A History of Japan: From Stone Age to Superpower. Palgrave Macmillan. tt. 75–107. ISBN 978-0-230-36918-4.
  9. ↑ McCargo, Duncan (2000). Contemporary Japan. Macmillan. tt. 18–19. ISBN 978-0-333-71000-5.
  10. ↑ Baran, Paul (1962). The Political Economy of Growth. Monthly Review Press. t. 160.
  11. ↑ Totman, Conrad (2005). A History of Japan (arg. 2nd). Blackwell. tt. 312–314. ISBN 978-1-4051-2359-4.
  12. ↑ Matsusaka, Y. Tak (2009). "The Japanese Empire". In Tsutsui, William M. (gol.). Companion to Japanese History. Blackwell. tt. 224–241. ISBN 978-1-4051-1690-9.
  13. ↑ Hiroshi, Shimizu; Hitoshi, Hirakawa (1999). Japan and Singapore in the world economy: Japan's economic advance into Singapore, 1870–1965. Routledge. t. 17. ISBN 978-0-415-19236-1.
  14. ↑ 14.0 14.1 14.2 14.3 14.4 Henshall, Kenneth (2012). "The Excesses of Ambition: the Pacific War and its Lead-Up". A History of Japan: From Stone Age to Superpower. Palgrave Macmillan. tt. 108–141. ISBN 978-0-230-36918-4.Henshall, Kenneth (2012).
  15. ↑ Tsuzuki, Chushichi (2011). "Taisho Democracy and the First World War". The Pursuit of Power in Modern Japan 1825–1995. Oxford University Press. doi:10.1093/acprof:oso/9780198205890.001.0001. ISBN 978-0-19-820589-0.
  16. ↑ 16.0 16.1 Ramesh, S (2020). "The Taisho Period (1912–1926): Transition from Democracy to a Military Economy". China's Economic Rise. Palgrave Macmillan. tt. 173–209. ISBN 978-3-030-49811-5.
  17. ↑ Burnett, M. Troy, gol. (2020). Nationalism Today: Extreme Political Movements around the World. ABC-CLIO. t. 20.
  18. ↑ Weber, Torsten (2018). Embracing 'Asia' in China and Japan. Palgrave Macmillan. t. 268.
  19. ↑ Paine, S. C. M. (2012). The Wars for Asia, 1911–1949. Cambridge University Press. tt. 123–125. ISBN 978-1-139-56087-0.
  20. ↑ Worth, Roland H., Jr. (1995). No Choice But War: the United States Embargo Against Japan and the Eruption of War in the Pacific. McFarland. tt. 56, 86. ISBN 978-0-7864-0141-3.
  21. ↑ Bailey, Beth; Farber, David (2019). "Introduction: December 7/8, 1941". Beyond Pearl Harbor: A Pacific History. University Press of Kansas. tt. 1–8.
  22. ↑ Yōko, Hayashi (1999–2000). "Issues Surrounding the Wartime "Comfort Women"". Review of Japanese Culture and Society 11/12 (Special Issue): 54–65. JSTOR 42800182.
  23. ↑ Pape, Robert A. (1993). "Why Japan Surrendered". International Security 18 (2): 154–201. doi:10.2307/2539100. JSTOR 2539100. https://archive.org/details/sim_international-security_fall-1993_18_2/page/154.
  24. ↑ Watt, Lori (2010). When Empire Comes Home: Repatriation and Reintegration in Postwar Japan. Harvard University Press. tt. 1–4. ISBN 978-0-674-05598-8.
  25. ↑ 25.0 25.1 25.2 25.3 25.4 Henshall, Kenneth (2012). "A Phoenix from the Ashes: Postwar Successes and Beyond". A History of Japan: From Stone Age to Superpower. Palgrave Macmillan. tt. 142–180. ISBN 978-0-230-36918-4.Henshall, Kenneth (2012).
  26. ↑ Coleman, Joseph (March 6, 2007). "'52 coup plot bid to rearm Japan: CIA". The Japan Times. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2016-04-11. Cyrchwyd 2021-09-06.
  27. ↑ Saxonhouse, Gary; Stern, Robert (2003). "The bubble and the lost decade". The World Economy 26 (3): 267–281. doi:10.1111/1467-9701.00522. https://archive.org/details/sim_world-economy_2003-03_26_3/page/267.
  28. ↑ Fackler, Martin; Drew, Kevin (March 11, 2011). "Devastation as Tsunami Crashes Into Japan". The New York Times.
  29. ↑ "Japan's emperor thanks country, prays for peace before abdication". Nikkei Asian Review. April 30, 2019.
  30. ↑ "copi archif". Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2018-12-26. Cyrchwyd 2010-07-27.
  31. ↑ Herman, Leonard (2002). "The History of Video Games". GameSpot. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2007-09-29. Cyrchwyd 1 Ebrill 2007. Unknown parameter |coauthors= ignored (help)
  32. ↑ er 6 Manufacturing and Construction, Statistical Handbook of Japan, Ministry of Internal Affairs and Communications
Chwiliwch am Japan
yn Wiciadur.
Wedi dod o "https://cy.wikipedia.org/w/index.php?title=Japan&oldid=12946373"