Llanwnda, Sir Benfro

pentref yn Sir Benfro
(Ailgyfeiriad o Llanwnda (Sir Benfro))

Pentref bychan yng nghymuned Pen-caer, Sir Benfro, Cymru, yw Llanwnda.[1][2] Saif yng ngogledd y sir, tua milltir i'r gogledd o bentref Wdig, ger tref borthladd Abergwaun. Mae'n gorwedd wrth droed penrhyn Pen Caer ac yn rhan o Barc Cenedlaethol Arfordir Penfro.

Llanwnda
Mathpentrefan Edit this on Wikidata
Daearyddiaeth
SirSir Benfro Edit this on Wikidata
GwladBaner Cymru Cymru
Cyfesurynnau52.015°N 5.01°W Edit this on Wikidata
Cod OSSM932395 Edit this on Wikidata
Gwleidyddiaeth
AC/auPaul Davies (Ceidwadwyr)
AS/auStephen Crabb (Ceidwadwr)
Map
Am y pentref yn Arfon, gweler Llanwnda, Gwynedd.

Sefydlwyd eglwys hynafol Llanwnda gan y sant Gwyndaf Hen (neu Gwnda), un o feibion Emyr Llydaw, yn y 6g. Ceir chwech o feini Cristnogol cynnar wedi eu hymgorffori ym muroedd yr eglwys bresennol, yn cynnwys pedwar gyda chroesau Celtaidd arnynt. Ceir cefluniau sy'n cynrychioli mynachod efallai ar y ddau arall. Cawsant eu darganfod wrth adnewyddu'r eglwys yn 1881. Dywedir fod Asser wedi derbyn ei addysg gynnar yn Llanwrda. Am gyfnod bu bywoliaeth yr eglwys yn nwylo Gerallt Gymro. O'r eglwys ceir golygfeydd braf dros Pen Strwmbl a Charregwastad.[3]

Cysylltir Sant Gwnda â chwedl werin yn yr ardal. Syrthiodd a thorri ei goes wrth geisio croesi ffrwd. Meltithiodd y ffrwd fel na allai pysgod nofio ynddi, ond mae'n dal i lifo o'r ffynnon sanctaidd ger yr eglwys.[3]

Pobl golygu

  • John James, ffermwr o Bencaer a dyddiadurwr. Mae Dyddiadur John James, Trenewydd, Llanwnda, Sir Benfro yn ddogfen unigryw o’i ardal, ei gymdeithas, a’i gyfnod cynnar yn y genre hon. Mae detholiad o gofnodion yn ei ddyddiadur sy’n ymwneud â’r tywydd a ffermio i’w gweld yma [1]. Fe’i ysgrifennwyd yn Saesneg.

Cyfeiriadau golygu

  1. "Rhestr o Enwau Lleoedd Safonol Cymru". Llywodraeth Cymru. 14 Hydref 2021.
  2. British Place Names; adalwyd 12 Tachwedd 2021
  3. 3.0 3.1 T. D. Breverton, The Book of Welsh Saints (Cyhoeddiadau Glyndŵr, 2000)