Wicipedia

Dinasoedd Cymru

Gweler hefyd: Prifddinas Cymru

Mae gan Gymru saith dinas. Bangor yw dinas gadeiriol hynaf Cymru, a Tyddewi yw dinas leiaf y Deyrnas Unedig.[1] Caerdydd yw prifddinas Cymru a'r ddinas fwyaf poblog, ac Abertawe yw'r ail fwyaf poblog. Ers 2000, mae trefi Cymru wedi cyflwyno ceisiadau i ennill statws dinas fel rhan o ddathliad megis dathliadau’r mileniwm, gyda Chasnewydd, Llanelwy a Wrecsam yn cael statws dinas drwy’r cystadlaethau hyn. Wrecsam yw’r mwyaf diweddar i ennill y statws, ac fe’i dyfarnwyd ym mis Medi 2022.

Map dinasoedd Cymru.

 

Rhestr o ddinasoedd Cymru golygu

Enw Llywodraeth leol Blwyddyn Eglwys gadeiriol Delwedd Poblogaeth[1]
Caerdydd Dinas a Sir Caerdydd
  • "civitabus" yn y 6g[2]
  • 1905 [3]
  
Eglwys Gadeiriol Llandaf 		 

Castell Caerdydd

362,750
Abertawe Dinas a Sir Abertawe 1969 [4]  
Eglwys Gadeiriol Sant Joseff 		 

Traeth Aberafan a Bae Abertawe

245,480
Casnewydd Casnewydd 2002 [5]  
Eglwys Gadeiriol Casnewydd
(Cadeirlan Sant Gwynllyw) 		 
Cyrchfan y Celtic Manor 		151,500
Wrecsam Bwrdeistref Sirol Wrecsam 2022 [6]  
Eglwys Gadeiriol Wrecsam 		 

Dinas Wrecsam (Stryt yr Hôb)

65,359
Bangor Gwynedd
  • Dinas gadeiriol ers y 6ed ganrif[1]
  • Esgobaeth hynaf Cymru , a sefydlwyd yn 550OC gan Sant Deiniol[7]
  • Rhoddwyd yn swyddogol yn 1974[8]
  
Eglwys Gadeiriol Bangor 		 

Golygfa o'r ddinas o Borth Penrhyn

18,000
Llanelwy Sir Ddinbych 2012 [9]  
Eglwys Gadeiriol Llanelwy 		 

Tafarn y Kentigern Arms

3,500
Tyddewi Sir Benfro 1994 [10]  
Eglwys Gadeiriol Tyddewi 		 

Porth Brâg

1,840

Caerau y 6g golygu

Gweler hefyd: 28 Caer Prydain

Nodwyd y 28 dinas yn Historia Brittonum (ysgrifenwyd yn 9g) a disgrifiodd Gildas yn 536OC Ynys Brydain wedi'i gwneud yn prydferth harddu gan wyth ar hugain o ddinasoedd "civitatibus" gan gynnwys y canlynol yng Nghymru:[2]

Dyma restr o lefydd eraill yng Nghymru gyda'r term "Caer" heddiw:

Canol Oesoedd golygu

 
Abaty Ystrad Fflur

Bu Bangor yn ddinas gadeiriol ers y 6ed ganrif[1] ac esgobaeth hynaf Cymru, a sefydlwyd yn 550OC gan Sant Deiniol.[7]

Yn y canol oesoedd, coronwyd ystyriwyd Abaty Ystrad Fflur lle cynhaliodd Llywelyn Fawr gyngor yn 1238, ac yna Machynlleth, lle cynhaliwyd Senedd Owain Glyndŵr yn 1404.[11]

Ceisiadau dinas modern golygu

Ers 2000, mae trefi Cymru wedi cystadlu mewn gornest i ennill statws dinas, fel rhan o anrhydeddau dinesig mewn dathliadau nodedig, fel dathliadau’r mileniwm neu Jiwbilî’r frenhines oedd yn teyrnasu. Beirniadwyd gornest 2000 am beidio â chyhoeddi dinas Cymreig llwyddiannus.[12][13][14] Cynigwyd Merthyr Tudfil ar gyfer 2022 ond ni wnaed cais ar ôl adborth a phleidlais y cyngor.[15]

Dinas Diwylliant golygu

Ymgeisiodd Wrecsam yn aflwyddiannus i fod yn dinas diwylliant y Deyrnas Unedig yn 2025 ac mae'n bwriadu gwneud cais arall ar gyfer 2029.[21]

Gweler hefyd golygu

Cyfeiriadau golygu

  1. ↑ 1.0 1.1 1.2 1.3 "Dinasoedd Cymru". Wales. 2019-07-10. Cyrchwyd 2023-10-23.
  2. ↑ 2.0 2.1 2.2 ""Historia Brittonum" and Britain's Twenty-Eight Cities" (PDF).
  3. ↑ "1905: Cardiff becomes a city". BBC (yn Saesneg). 2011-10-28. Cyrchwyd 2022-03-09.
  4. ↑ "Swansea celebrates 50 years of city status". BBC News (yn Saesneg). 2019-07-02. Cyrchwyd 2022-03-09.
  5. ↑ 5.0 5.1 5.2 5.3 5.4 5.5 5.6 "Newport wins battle for city status" (yn Saesneg). 2002-03-14. Cyrchwyd 2023-10-23.
  6. ↑ "Crown Office | The Gazette". www.thegazette.co.uk. Cyrchwyd 2022-09-05. THE QUEEN has been pleased by Letters Patent under the Great Seal of the Realm dated 1 September 2022 to ordain that the County Borough of Wrexham shall have the status of a City.
  7. ↑ 7.0 7.1 Gilman, Daniel Coit; Peck, Harry Thurston; Colby, Frank Moore (1906). The New International Encyclopaedia (yn Saesneg). Dodd, Mead. t. 461.
  8. ↑ "Bangor City Council - Cyngor Dinas Bangor - History". bangorcitycouncil.gov.wales. Cyrchwyd 2022-03-09.
  9. ↑ 9.0 9.1 9.2 "St Asaph in north Wales named Diamond Jubilee city". BBC News (yn Saesneg). 2012-03-14. Cyrchwyd 2023-10-23.
  10. ↑ "National Archives reveal St Davids city status row". BBC News (yn Saesneg). 2018-12-29. Cyrchwyd 2022-03-09.
  11. ↑ Lewis, Ffion (2021-11-26). "The capital of Wales before Cardiff and the hidden history of the city". Wales Online (yn Saesneg). Cyrchwyd 2023-11-11.
  12. ↑ 12.0 12.1 12.2 12.3 12.4 12.5 12.6 "MILLENNIUM CITY STATUS COMPETITION - WINNING CITIES ANNOUNCED". www.wired-gov.net. Cyrchwyd 2023-10-23.
  13. ↑ 13.0 13.1 "The three Millennium cities". The Guardian (yn Saesneg). 2000-12-19. ISSN 0261-3077. Cyrchwyd 2023-10-23.
  14. ↑ "Welsh towns could miss city status" (yn Saesneg). 2000-11-26. Cyrchwyd 2022-09-24.
  15. ↑ John, Lucy (2021-10-13). "Merthyr will not apply for city status after huge majority vote against it". Wales Online (yn Saesneg). Cyrchwyd 2023-11-12.
  16. ↑ 16.0 16.1 16.2 16.3 16.4 16.5 "Five new cities creates row" (yn Saesneg). 2002-03-14. Cyrchwyd 2022-03-28.
  17. ↑ Leader (2000-12-19). "The three Millennium cities". The Guardian (yn Saesneg). Cyrchwyd 2022-03-28.
  18. ↑ "Wrexham to make fourth city status bid despite opposition". BBC News (yn Saesneg). 2021-12-07. Cyrchwyd 2022-03-28.
  19. ↑ "City status 2022 | Wrexham County Borough Council". www.wrexham.gov.uk. Cyrchwyd 2022-03-28.
  20. ↑ "Wrexham in bid to gain city status". The Leader (yn Saesneg). Cyrchwyd 2022-03-28.
  21. ↑ "Dinas Diwylliant: Wrecsam am geisio eto yn 2029". BBC Cymru Fyw. 2022-05-31. Cyrchwyd 2023-10-23.
Wedi dod o "https://cy.wikipedia.org/w/index.php?title=Dinasoedd_Cymru&oldid=12446969"