Lleuen

Pryfyn bach yw'r lleuen (lluosog: llau neu ) a cheir dros 3,000 gwahanol fath ohonyn nhw. Er mai pryfaid ydyn nhw, tydyn nhw ddim yn medru hedfan. Mae tri math wedi eu cofrestru fel 'Asiant cario Afiechydon Dynol'. Ectoparaseit ydyn nhw sy'n hoff iawn o waed mamaliaid. Er hyn tydyn nhw ddim i'w gweld ar Monotremes (y platypws a'r echidnas) na'r ystlum, y morfil, dolffiniaid y llamhidydd na'r pangolin.

Lleuen

Enghraifft o'r canlynol	tacson
Safle tacson	urdd, infra-urdd
Rhiant dacson	Troctomorpha
Ffeiliau perthnasol ar Gomin Wicimedia

Rhestr Afiechydon

Pwyswch ar dangos i weld y rhestr. Rhestr AIDS Afiechyd meddwl Alcoholiaeth Annwyd Anorecsia nerfosa Asma Syndrom Asperger Awtistiaeth Blinder meddwl Brech goch Brech ieir Brech Wen Briwiau'r geg BSE Cansar Cen gwallt Clefyd Alzheimer Clefyd y galon Clefyd y gwair Clefyd y siwgr Clunwst Clwy'r marchogion Clwy'r pennau Clwyf y traed a’r genau Colera Creithiau Croen gyda chraciau Croen sensitif Croen sych Croenlid (Ecsema) Cur pen Cur pen eithafol Cylchrediad y gwaed Cymalau ystyfnig Dafad (ar y croen) Diffyg traul Dolur annwyd Dolur gwddw Dolur rhydd Yr Eryr Ffibrosis systig Ffliw Ffliw adar Gorguro’r galon Gwahanglwyf Gwlychu gwely Gwynegon (Cricmala) Gorguro’r galon HIV Iselder ysbryd Liwcemia Llau pen Llais cryglyd Llid y bledren Llid y cyfbilen Llosg eira Llosg haul Llosgiadau Malaria Mislif afreolaidd Mislif poenus Mislif ysgafn Nerfau Niwmonia Peswch Pigyn clust Plorod Poliomyelitis Poeni Rwbela Rhwymedd Twymyn y gwair Tyndra’r cyhyrau

Mae llau pen yn bryfed bychain o faint pen pin – 2–4 mm o hyd (maint hedyn sesame). Maen nhw'n bryfed brown llwydaidd, heb adenydd ac maen nhw'n byw drwy sugno gwaed o groen pen yr unigolyn. Mae eu hwyau'n smotiau gwyn a elwir yn nedd ac maen nhw wedi'u gludo wrth waelod y gwallt. Mae'r wyau'n cymryd 10 diwrnod i ddeor ac aeddfedu, a gallant atgynhyrchu’n gyflym, 10 i 14 diwrnod ar ôl deor. Bydd eu niferodd yn tyfu'n gyflym os na chânt eu trin. Mae llau pen yn gyffredin mewn plant rhwng 4 ac 11 oed o ganlyniad i gysylltiad agos yn yr ysgol. Gall unrhyw un gyda gwallt byr neu hir ddal llau pen.

Mae trosglwyddo'n digwydd drwy gysylltiad agos pen â phen rhwng pobl. Mae llau ddim ond yn para'n fyw am ychydig funudau pan fyddant i ffwrdd oddi wrth ben dynol, ac ni chânt eu cario gan anifeiliaid anwes.

Symptomau a diagnosis

Y prif symptom yw cosi, yn enwedig y tu ôl i'r clustiau neu ar gefn y gwddf. Gall crafu parhaus beri i'r croen dorri, gan ganiatáu i heintiau eilaidd ddatblygu. Fodd bynnag gellir gweld arwyddion pla cyn i unrhyw symptomau ddatblygu – nedd yn y gwallt, ar flew a ddiosgwyd neu gribau; gobenyddion yn dangos bryntni anarferol o ganlyniad i dail llau. Gwneir diagnosis trwy gadarnhad gweledol o'r pla.

Triniaeth

Ceir dwy driniaeth bosibl:

• Moddion pryfladdol
• Cribo gwlyb (a elwir weithiau yn ‘ladd llau’)

Mae trwythau a siampŵau pryfladdol dros y cownter fel rheol yn cynnwys un o'r pryfleiddiaid canlynol dan amrywiol enwau:

• malathion
• phenothrin
• permethrin