Comisiwn Cyfiawnder yng Nghymru

Sefydlwyd Comisiwn Cyfiawnder yng Nghymru gan Lywodraeth Cymru i adolygu’r modd y gweithredir y system gyfiawnder yng Nghymru. Cyhoeddwyd ei adroddiad ar 24 Hydref 2019.

Cymru

Mae'r erthygl hon yn rhan o'r gyfres ar: wleidyddiaeth a llywodraeth Cymru

Llywodraeth Prif Weinidog: Mark Drakeford Cabinet Cwnsler Cyffredinol: Jeremy Miles AC Pleidiau Gwleidyddol Senedd Cymru Cyfraith Gyfoes Cymru Mesurau rhestr Gorchymyn Cymhwysedd Deddfwriaethol Offerynnau Statudol Llywydd: Elin Jones Prif Weithredwr a Chlerc: Manon Antoniazzi Comisiwn y Senedd Aelodau (ASau): 2016 Etholaethau a rhanbarthau etholiadol Etholiadau: 1999, 2003, 2007, 2011, 2016, 2021 Cymru o fewn y DU Llywodraeth ei Mawrhydi Ysgrifennydd Gwladol: Alun Cairns Swyddfa Cymru Prif Bwyllgor Pwyllgor Dethol Deddf Llywodraeth Cymru 2006 Etholaethau'r DU Etholaethau Cymru Etholiadau: 1979, 1983, 1987, 1992, 1997, 2001, 2005, 2010, 2015 Cymru o fewn yr UE Senedd Ewrop Etholaeth Senedd Ewrop Etholiadau: 1979, 1984, 1989, 1994,    1999, 2004, 2009 Isadrannau Cymru Awdurdodau unedol Cymru Siroedd cadw yng Nghymru Siroedd Cymru cyn ad-drefnu 1974 Rhestr dinasoedd yng Nghymru Rhestr trefi Cymru Rhestr cymunedau Cymru Gweithgarwch gwleidyddol Cenedlaetholdeb Heddychiaeth Pleidiau gwleidyddol

Cyd-destun

Logo'r Comisiwn

Carwyn Jones, Sefydlydd y Comisiwn

Ym mis Medi 2017, cyhoeddodd Prif Weinidog Cymru, Carwyn Jones ei fod yn sefydlu Comisiwn ar Gyfiawnder yng Nghymru i fwrw golwg ar y modd y mae’r system gyfiawnder yng Nghymru yn gweithredu ac i bennu gweledigaeth hirdymor ar ei chyfer. Daeth y Comisiwn o dan arweinyddiaeth wleidyddol Cwnsler Cyffredinol Cymru, Jeremy Miles A.C.

Dechreuodd y Comisiwn ar ei waith ym mis Rhagfyr 2017, dan gadeiryddiaeth yr Arglwydd Thomas o Gwmgïedd, cyn Arglwydd Brif Ustus Lloegr a Chymru.

Edrychodd y Comisiwn ar:

gyfiawnder troseddol a phlismona; cyfiawnder sifil, masnachol, teuluol a gweinyddol; mynediad at gyfiawnder; addysg a hyfforddiant yn y gyfraith; proffesiynau ac economi’r gyfraith; a’r awdurdodaeth gyfreithiol. Rhoddod y Comisiwn alwad am dystiolaeth ar 27 Chwefror 2018 gan gynnal digwyddiadau mewn gwahanol rannau o Gymru i’w helpu i lywio ei waith.

Cylch gorchwyl

Adolygu gweithrediad y system gyfiawnder yng Nghymru a gosod gweledigaeth hirdymor ar gyfer y dyfodol, gyda'r nod o:

• Hyrwyddo gwell canlyniadau o ran mynediad at gyfiawnder, gostwng nifer yr achosion o droseddu a hybu'r broses adsefydlu
• Sicrhau bod y trefniadau awdurdodaethol ac addysg gyfreithiol yn adlewyrchu ac yn edrych ar swyddogaeth cyfiawnder yn llywodraethiant a ffyniant Cymru yn ogystal â materion neilltuol sy'n codi yng Nghymru
• hyrwyddo cadernid a chynaliadwyedd sector gwasanaethau cyfreithiol Cymru a sicrhau'r cyfraniad mwyaf posibl i ffyniant Cymru.

Derbyniodd y Comisiwn tystiolaeth ac ymatebion gan weithurwyr cyfreithiol yng Nghymru, cyrff ac unigolion.

Cyngor Cyfraith Cymru

Fel rhan o'r Comisiwn, sefydlwyd Cyngor Cyfraith Cymru yn Hydref 2017 er mwyn hyrwyddo addysg gyfreithiol ac ymwybyddiaeth o gyfraith Cymru.

Daeth cynnig y Comisiwn ar gyfer sefydlu Cyngor o'r fath yn dilyn yr awgrym a wnaed gan yr Arglwydd Lloyd-Jones i sefydlu corff i hyrwyddo astudiaeth o gyfraith Cymru. Mewn araith yng Nghynhadledd Cymru'r Gyfraith yn Abertawe yn 2017, dywedodd yr Arglwydd Lloyd-Jones fod angen corff o'r fath er mwyn helpu i gydlynu gwaith y sefydliadau academaidd a sefydliadau eraill wrth i gyfraith Cymru barhau i ddatblygu a rhannu arbenigedd er mwyn helpu i osgoi 'ailddyfeisio'r olwyn' pan gyflwynir cyfraith newydd.

Cyhoeddi Adroddiad y Comisiwn

Jeremy Miles AC, Cwnsler Cyffredinol Cymru

Cyhoeddiad adroddiad y Comisiwn ar 24 Hydref 2019.

Cafwyd sawl argymhelliad.

Ymysg yr agymhelliad gafodd fwyaf o sylw oedd yr argymhelliad i:

Ddatganoli pwerau cyfiawnder i Gymru

Creu "cyfreithiau Cymru" sydd ar wahân i gyfreithiau Lloegr a Chymru;

Adran gyfiawnder newydd yn Llywodraeth Cymru i gael ei harwain gan weinidog o'r cabinet;

Sefydlu uchel lys a llys apêl ei hun a barnwr o Gymru yn rhan o'r Goruchaf Lys;

Plismona a pholisïau atal troseddu gan gynnwys materion iechyd meddwl a chamdriniaeth cyffuriau i'w datganoli;

Dylai holl gyrff cyfiawnder fod yn rhan o Fesur yr Iaith Gymraeg 2011 a gwasanaethau gan grwneriaid ar gael yn Gymraeg;

Codi'r oedran cyfrifoldeb cyfreithiol o 10 i o leiaf 12 oed yn debyg i'r hyn sy'n digwydd yn yr Alban.

Dolenni allanol

• Hafan Comisiwn Cyfiawnder yng Nghymru
• Twitter @justiceinwales
• Sicrhau gweinyddiaeth deg a chyfreithlon yng Nghymru: rôl cyfiawnder gweinyddol Adroddiad