Trethiant Cymru
Mae Trethi Cymru fel arfer yn cynnwys taliadau i un neu fwy o’r tair lefel wahanol o lywodraeth: llywodraeth y DU ( Cyllid a Thollau Ei Mawrhydi ), Llywodraeth Cymru, a llywodraeth leol.
| Mae'r erthygl hon yn rhan o'r gyfres: |
 |
|
Cymru o fewn y DU
Cymru o fewn yr UE
Gweithgarwch gwleidyddol
|
|
|
Ym mlwyddyn ariannol 2017–18, rhagwelwyd y byddai cyfanswm refeniw llywodraeth Cymru yn £27.1 biliwn, neu 38.3 y cant o CMC, gyda TAW net, treth incwm, a chyfraniadau Yswiriant Gwladol yn £15.8 biliwn. [1]
Cafodd Llywodraeth Cymru y pŵer i amrywio treth incwm ar y gyfran o 10% y mae’n ei chasglu yn 2019, ond nid yw wedi dewis gwneud hynny. [2]
Hanes
golyguNid oedd trethiant yng Nghymru wedi'i ddogfennu fel o Gyfraith Hywel nac yn yr amser ar ei ôl.[3] Daeth concwest y Normaniaid ar Loegr â rhai ardaloedd o Gymru dan reolaeth Gwilym Goncwerwr, ond ychydig o lwyddiant a ddengys Llyfr Domesday i sefydlu fframwaith trethiant i Gymru.[3] Er i ardaloedd o Bowys ddechrau gweld perchnogaeth tir yn cael ei chofnodi ar gyfer trethiant yn y dyfodol, ychydig iawn o’r sir honno, heb sôn am weddill Cymru, a gofnodwyd erioed.[3]
Daeth goncwest Edward I o weddill Cymru erbyn 1283 â chyflwyno cyfraith gwlad Lloegr dros y wlad gyfan. Parhaodd cyfraith Cymru mewn grym hyd at atodiad ffurfiol Cymru drwy Ddeddfau Cyfreithiau Cymru 1535–1542.[4]
Datblygodd trethiant Cymreig o'r pwynt hwnnw yn unol â datblygiad trethiant yn Lloegr . Gan fod Lloegr (ac yn ddiweddarach y Deyrnas Unedig) yn wladwriaeth unedol, roedd trethu materion Cymreig yn gyfrifoldeb Senedd y Deyrnas Unedig a'i Llywodraeth.[5]
Datganoli gallu i ddeddfu
Cafodd Cynulliad Cenedlaethol Cymru, a sefydlwyd Yn dilyn Deddf Llywodraeth Cymru 1998, y pŵer i ddeddfu ar faterion a ddatganolwyd iddo, yn amodol ar gymeradwyaeth Senedd y DU yn San Steffan.[5] Yn dilyn refferendwm datganoli 2011, daeth sefydlwyd cymhwysedd deddfu llawn i'r Senedd, heb fod angen cymeradwiaeth llywodraeth y DU.[5] Datganolodd Deddf Cymru 2014 reolaeth ar drethi penodol, yn ogystal â’r pŵer i greu trethi newydd, gyda chymeradwyaeth Senedd y DU; a symudodd Deddf Cymru 2017 Gymru i’r un model materion a gadwyd yn ôl ag sy’n berthnasol i’r Alban, datganoli awdurdod cyfyngedig dros drethi incwm Cymru, a chreu Awdurdod Cyllid Cymru . Ar 1 Ebrill 2018, daeth y dreth trafodiadau tir, sy’n disodli’r dreth stamp yng Nghymru, y dreth unigryw Gymreig gyntaf ers bron i 800 mlynedd.
Ailenwyd y Cynulliad yn Senedd Cymru ym mis Mai 2020.
Datganoli treth
golyguRheolir gweinyddiaeth trethi datganoledig yng Nghymru gan Awdurdod Cyllid Cymru . [6]
Trethi lleol
golyguMae pwerau deddfwriaethol dros drethi lleol, gan gynnwys y dreth gyngor ac ardrethi annomestig (busnes), wedi’u datganoli i Gymru ers 1999.
Treth trafodiadau tir a threth gwarediadau tirlenwi
golyguErs mis Ebrill 2018, mae’r dreth trafodiadau tir (a ddisodlodd y dreth stamp i Gymru) a’r dreth gwarediadau tirlenwi wedi bod yn gyfrifoldeb i Lywodraeth Cymru. [7]
Treth incwm
golyguRhoddwyd cyfrifoldebau rhannol dros dreth incwm yng Nghymru i Lywodraeth Cymru gan ddechrau gyda’r flwyddyn dreth Ebrill 2019, yn dilyn datganoli’r mater yn Neddf Cymru 2014. [8] O dan y mesur, bydd 10 ceiniog o bob punt ym mhob braced treth yn mynd i Lywodraeth Cymru. [8]
- Ar gyfer y gyfradd dreth sylfaenol o 20%, bydd 10% yn mynd i Lywodraeth Cymru a 10% yn mynd i Lywodraeth y DU. [9]
- Ar gyfer y gyfradd uwch (£31,786–150,000) rhennir y dreth 40% ar 10% i Lywodraeth Cymru a 30% i Lywodraeth y DU. [9]
- Ar y gyfradd dreth ychwanegol (dros £150,000), rhennir y gyfradd o 45% 10% i Lywodraeth Cymru a 35% i Lywodraeth y DU. [9]
Mae Deddf Cymru 2014 hefyd yn caniatáu i’r Senedd greu trethi newydd. Gwnaeth Sefydliad Bevan nifer o gynigion ar gyfer trethi posibl yn y dyfodol yng Nghymru yn ei brosiect 'Tax for Good'. [10]
Gweinyddiaeth
golyguLlywodraeth leol
golyguDaw refeniw Llywodraeth Leol Cymru yn bennaf o grantiau Llywodraeth Cymru, Trethi Annomestig (Busnes), Treth y Cyngor, ac yn gynyddol o ffioedd a thaliadau megis y rhai ar gyfer parcio ar y stryd . [11]
Llywodraeth Cymru
golyguErs datganoli, mae Cynulliad Cymru wedi cael caniatâd i ddeddfu ar drethi lleol megis y dreth gyngor ac ardrethi busnes, yn ogystal â phennu lefelau grant. [12]
Rhoddodd Deddf Cymru 2014 gyfrifoldeb i Lywodraeth Cymru i weinyddu’r dreth stamp a’r dreth dirlenwi am y tro cyntaf. Trosglwyddwyd y rhain i Fae Caerdydd am y tro cyntaf ym mis Ebrill 2018. [13]
Dechreuodd Deddf Cymru 2017 y broses o ddatganoli pŵer dros dreth incwm yn rhannol i Lywodraeth Cymru, a daeth y newidiadau hyn i rym ym mis Ebrill 2019. [14] Mae pob refeniw arall yn parhau i gael ei reoli gan Lywodraeth y DU, fodd bynnag, gan gynnwys treth incwm, TAW, treth alcohol, trethi hedfan, a threth olew hydrocarbon (treth tanwydd). [14]
Refeniw
golyguYr asesiad mwyaf diweddar a chynhwysfawr o drethi yng Nghymru yw adroddiad gan ganolfan Dadansoddi Cyllid Cymru Prifysgol Caerdydd . [15] Dan y teitl Gwariant a Refeniw Llywodraeth Cymru 2019, canfu fod refeniw’r sector cyhoeddus yng Nghymru yn £27.1 biliwn ar gyfer y blynyddoedd 2017–18. [15] Mae hyn yn cynrychioli dim ond 3.6% o refeniw cyfan y DU o £751.8 biliwn. [15]
Mae refeniw’r Llywodraeth y pen yng Nghymru yn £8,650, o’i gymharu â £11,350 yn y DU gyfan. [15]
Amcangyfrifwyd bod refeniw fel canran o CMC yn 38.3%, mewn cyferbyniad â ffigur o 36.4% ar gyfer gweddill y DU. [16] Roedd awduron yr adroddiad yn priodoli hyn i’r ffaith bod gan Gymru GDP amcangyfrifedig is na’r DU gyfan. [17]
Mae cyfanswm refeniw y pen Cymru wedi bod yn is na rhannau eraill o’r DU bob blwyddyn a astudiwyd er 1999–2000. [18]
Y ffynonellau mwyaf o refeniw Llywodraeth Cymru, mewn trefn, yw TAW (£6.4 biliwn), Treth Incwm (£4.9 biliwn) a chyfraniadau Yswiriant Gwladol (£4.5 biliwn). [19]
Fel canran o CMC, mae TAW a threth ecséis yn casglu cyfran fwy o refeniw yng Nghymru na gweddill y DU, tra bod cyfrannau Treth Incwm a Threth Gorfforaeth yn is. [20]
Cyfeiriadau
golygu- ↑ "Government Expenditure and Revenue Wales 2019" (PDF).
- ↑ "Wales will not increase income tax rate this year | STEP". www.step.org. Cyrchwyd 2020-01-12.
- ↑ 3.0 3.1 3.2 Le Nevez, Catherine; Whitfield, Paul (2012). The Rough Guide to Wales. London: Rough Guides. tt. 468–469. ISBN 9781409359050.
- ↑ "Uniting the Kingdoms?" (yn Saesneg). The National Archives. Cyrchwyd 2020-01-12.
- ↑ 5.0 5.1 5.2 Browne, Adrian (2017-09-18). "The evolution of devolution in Wales" (yn Saesneg). Cyrchwyd 2020-01-12.
- ↑ "Tax is changing in Wales". GOV.UK (yn Saesneg). Cyrchwyd 2020-01-12.
- ↑ "What is devolution?". Low Incomes Tax Reform Group. Cyrchwyd 2020-01-12.[dolen farw]
- ↑ 8.0 8.1 "Future of Tax Devolution in Wales". National Assembly for Wales (yn Saesneg). Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2020-01-12. Cyrchwyd 2020-01-12.
- ↑ 9.0 9.1 9.2 "Welsh income tax powers to take effect" (yn Saesneg). 2019-04-05. Cyrchwyd 2020-01-12.
- ↑ "Tax for Good: Devolved taxes for a better Wales" (PDF). Sefydliad Bevan. 13 June 2016. Archifwyd o'r gwreiddiol (PDF) ar 12 January 2020. Cyrchwyd 12 January 2020.
- ↑ Dixon, Hayley (2019-06-29). "Councils to make record £1 billion from parking charges". The Telegraph (yn Saesneg). ISSN 0307-1235. Cyrchwyd 2020-01-12.
- ↑ "Council Tax in Wales – information about the tax and help you might get towards your bill" (PDF). Age Cymru. 1 July 2019. Archifwyd o'r gwreiddiol (PDF) ar 12 January 2020. Cyrchwyd 12 January 2020.
- ↑ March 2019, Sean Bradley4. "A new Welsh tax – one year on". Law Gazette (yn Saesneg). Cyrchwyd 2020-01-12.
- ↑ 14.0 14.1 "Public understanding of tax devolution: baseline report". GOV.WALES (yn Saesneg). Cyrchwyd 2020-01-12.
- ↑ 15.0 15.1 15.2 15.3 Ifan, Guto; Siôn, Cian; Poole, Ed Gareth (25 July 2019). "Government Expenditure and Revenue Wales 2019" (PDF). Cardiff University - Wales Fiscal Analysis. Archifwyd o'r gwreiddiol (PDF) ar 12 January 2020. Cyrchwyd 12 January 2020.
- ↑ Ifan, Guto; Siôn, Cian; Poole, Ed Gareth (25 July 2019). "Government Expenditure and Revenue Wales 2019" (PDF). Cardiff University - Wales Fiscal Analysis. Archifwyd o'r gwreiddiol (PDF) ar 12 January 2020. Cyrchwyd 12 January 2020.
- ↑ Ifan, Guto; Siôn, Cian; Poole, Ed Gareth (25 July 2019). "Government Expenditure and Revenue Wales 2019" (PDF). Cardiff University - Wales Fiscal Analysis. Archifwyd o'r gwreiddiol (PDF) ar 12 January 2020. Cyrchwyd 12 January 2020.
- ↑ Ifan, Guto; Siôn, Cian; Poole, Ed Gareth (25 July 2019). "Government Expenditure and Revenue Wales 2019" (PDF). Cardiff University - Wales Fiscal Analysis. Archifwyd o'r gwreiddiol (PDF) ar 12 January 2020. Cyrchwyd 12 January 2020.
- ↑ Ifan, Guto; Siôn, Cian; Poole, Ed Gareth (25 July 2019). "Government Expenditure and Revenue Wales 2019" (PDF). Cardiff University - Wales Fiscal Analysis. Archifwyd o'r gwreiddiol (PDF) ar 12 January 2020. Cyrchwyd 12 January 2020.
- ↑ Ifan, Guto; Siôn, Cian; Poole, Ed Gareth (25 July 2019). "Government Expenditure and Revenue Wales 2019" (PDF). Cardiff University - Wales Fiscal Analysis. Archifwyd o'r gwreiddiol (PDF) ar 12 January 2020. Cyrchwyd 12 January 2020.