Gallt Melyd

Gallt Melyd
Math	pentref
Daearyddiaeth
Sir	Prestatyn
Gwlad	Cymru
Cyfesurynnau	53.3167°N 3.4167°W
Cod OS	SJ059807
Gwleidyddiaeth
AS/au Cymru	Gareth Davies (Ceidwadwyr)
AS/au y DU	Becky Gittins (Llafur)
	Ffeiliau perthnasol ar Comin
	[golygwch ar Wicidata]

Pentref yng ngogledd Sir Ddinbych rhwng Prestatyn a Diserth yw Gallt Melyd( ynganiad ) (weithiau Allt Melyd; Saesneg: Meliden).^[1]

Hanes

Tyst i bresenoldeb pobl yn yr ardal yn Oes yr Efydd neu ddiwedd Oes Newydd y Cerrig yw Crug Tŷ Draw, sy'n un o dros 400 o grugiau crwn yng Nghymru.

Tyfodd y pentref wrth i fwyngloddiau plwm a chwareli calchfaen yr ardal agor ar ddiwedd y 18g ac i mewn i'r ganrif olynnol. Enwir y pentref ar ôl Sant Melyd, ac mae'r eglwys yn gysegredig iddo.

Addysg a hamdden

Mae'r hen reilffordd rhwng Prestatyn a Diserth yn rhan o Llwybr y Gogledd (Prestatyn - Bangor) erbyn heddiw. Mae gan y pentref gwrs golff naw twll.

Ysgol Gynradd Sant Melyd yw'r ysgol leol.

Eglwys Sant Melyd

Yng nghanol y pentref saif Eglwys Sant Melyd a chyfeirir at ei bodolaeth yn 1086 yn Llyfr Dydd y Farn - o bosib allan o bren.^[2] Mae'r adeilad presennol wedi'i chodi dros sawl canrif, gyda rhannau gorllewinol ohoni'n dyddio'n ôl i'r 1200au cynnar. Mae'r fynwent a'r lleoliad, fodd bynnag, yn llawer hŷn; gan ei bod yn gron, gwyddom ei bod yn fan addoli yng nghyfnod y Celtiaid.^[3] Mae waliau'r rhan yma sy'n perthyn i'r Oesoedd Canol yn llawer mwy trwchus na'r gweddill, gan fod eu pwrpas yn amddiffynnol-filwrol. Yn y wal hon ceir ffenest rosyn gyda darlun o Grist y Brenin ynddi. Arferai'r ffenest hon oleu'r galeri yng nghefn yr egwys, ond mae honno wedi'i thynu i lawr ers tro.

Ceir yma fedyddfaen sydd wedi'i dyddio'n ôl i 1175.