Wicipedia

Yr Aifft

(Ailgyfeiriad o Eifftiaid)

Gwlad Arabaidd yng Ngogledd Affrica, rhan o'r Dwyrain Canol, yw Gweriniaeth Arabaidd yr Aifft neu'r Aifft (Arabeg مصر, sef Misr, neu Másr yn dafodiaith yr Aifft). Er bod y wlad yn Affrica, cyfrifir Gorynys Sinai, i'r dwyrain o Gamlas Suez, yn rhan o Asia. Mae rhan fwyaf o bobl yr Aifft yn byw ar lannau Afon Nîl (40,000 km²). Ond mae'r rhan fwyaf o'r wlad yn rhan o ddiffeithdir y Sahara, ac felly â dwysedd poblogaeth isel iawn.

Yr Aifft
جمهورية مصر العربية
Arwyddairمصر أمّ الدنيا Edit this on Wikidata
Mathgwladwriaeth sofran, Gwlad drawsgyfandirol, un o wledydd môr y canoldir, gwlad Edit this on Wikidata
Enwyd ar ôlPtah, Mizraim Edit this on Wikidata
PrifddinasCairo Edit this on Wikidata
Poblogaeth94,798,827 Edit this on Wikidata
Sefydlwyd28 Chwefror 1922 (Annibyniaeth o Loegr)
18 Mehefin 1953 (Datganiad o annib.)
AnthemBilady, Bilady, Bilady Edit this on Wikidata
Pennaeth llywodraethMostafa Madbouly Edit this on Wikidata
Cylchfa amserUTC+2, UTC+03:00 Edit this on Wikidata
Iaith/Ieithoedd
  swyddogol		Arabeg Edit this on Wikidata
Daearyddiaeth
Rhan o'r canlynolGogledd Affrica, Y Dwyrain Canol, De-orllewin Asia Edit this on Wikidata
GwladBaner Yr Aifft Yr Aifft
Arwynebedd1,010,407.87 ±0.01 km² Edit this on Wikidata
GerllawY Môr Canoldir, Afon Nîl, Y Môr Coch Edit this on Wikidata
Yn ffinio gydaSwdan, Libia, Israel, Gwladwriaeth Palesteina, Bir Tawil, Lefant Edit this on Wikidata
Cyfesurynnau27°N 29°E Edit this on Wikidata
Gwleidyddiaeth
Corff gweithredolLlywodraeth yr Aifft Edit this on Wikidata
Corff deddfwriaetholParliament of Egypt Edit this on Wikidata
Swydd pennaeth
  y wladwriaeth		Llywydd yr Aifft Edit this on Wikidata
Pennaeth y wladwriaethAbdel Fattah el-Sisi Edit this on Wikidata
Swydd pennaeth
  y Llywodraeth		Prif Weinidog yr Aifft Edit this on Wikidata
Pennaeth y LlywodraethMostafa Madbouly Edit this on Wikidata
Map
Ariannol
Cyfanswm CMC (GDP)$424,672 million, $476,748 million Edit this on Wikidata
Arianpunt yr Aifft Edit this on Wikidata
Cyfartaledd plant3.338 Edit this on Wikidata
Mynegai Datblygiad Dynol0.731 Edit this on Wikidata
[golygwch ar Wicidata]

Mae'r Aifft yn ffinio â Libya i'r gorllewin, y Swdan i'r de, a Llain Gaza ac Israel i'r dwyrain. Mae rôl bwysig yr Aifft mewn daear-wleidyddiaeth yn deillio o'i safle strategol: cenedl draws-gyfandirol, mae ganddi bont-tir (Isthmus Suez) rhwng Affrica ac Asia, wedi'i chroesi gan ddyfrffordd fordwyol (sef Camlas Suez ) sy'n cysylltu Môr y Canoldir â Chefnfor India ar hyd y Môr Coch.

Mae'r wlad yn enwog am ei hanes hynafol a'i hadeiladau trawiadol o gyfnod yr Hen Aifft er enghraifft pyramidiau Cheops (Khufu) a Khafre, Teml Karnak, Dyffryn y Brenhinoedd a lleoedd eraill. Heddiw, ystyrir mai'r Aifft yw canolbwynt gwleidyddol a diwylliannol y Byd Arabaidd.

Yn dilyn 18 diwrnod o brotestio ledled y wlad ymddiswyddodd yr Arlywyd Hosni Mubarak sydd yn briod gyda hanner Cymraes, Suzanna Mubarak ar 11 Chwefror, 2011 gan drosglwyddo pwer y wlad i'r Llu Arfog.[1][2] Cynhaliwyd refferendwm cyfansoddiadol ar 19 Mawrth 2011 ac ar 28 Tachwedd 2011, cynhaliodd yr Aifft etholiad. Roedd y ganran a bleidleisiodd yn uchel ac nid oedd unrhyw adroddiadau o afreoleidd-dra neu drais mawr.[3] Etholwyd Mohamed Morsi ar arlywydd.[4] Fe'i beirniadwyd yn llym am fod yn Islam-eithafol a chododd protestiadau drwy'r Aifft yn erbyn Islamwyr yn Rhagfyr 2012 a gwanwyn 2013.[5] Ar 4 Gorffennaf 2013, gwnaed Adly Mansour, 68 oed, Prif Ustus Goruchaf Lys Cyfansoddiadol yr Aifft yn llywydd dros dro llywodraeth newydd yn dilyn diswyddo Morsi.[6] Ym Mawrth 2014 etholwyd Abdel Fattah el-Sisi yn Arlywydd.[7]

Mae gan yr Aifft hanes hirach nag unrhyw wlad, gan olrhain ei threftadaeth ar hyd delta neu aber yr Afon Nîl yn ôl i'r 6ed-4ydd mileniwm CC. Caiff ei cael ei hystyried yn grud gwareiddiad, a gwelodd yr Hen Aifft rai o ddatblygiadau cynharaf ysgrifennu, amaethyddiaeth, trefoli, crefydd gyfundrefnol a llywodraeth ganolog.[8] Ceir henebion eiconig fel Pyramidau Giza a'i Sffincs Mawr, yn ogystal ag adfeilion Memphis, Thebes, Karnak, a Dyffryn y Brenhinoedd, sy'n adlewyrchu'r etifeddiaeth hon ac yn parhau i fod yn ffocws sylweddol o ddiddordeb gwyddonol a thwristaidd. Mae treftadaeth ddiwylliannol hir a chyfoethog yr Aifft yn rhan annatod o'i hunaniaeth genedlaethol, sy'n adlewyrchu ei lleoliad traws-gyfandirol unigryw sef Môr y Canoldir, y Dwyrain Canol a Gogledd Affrica ar yr un pryd.[9] Roedd yr Aifft yn ganolfan bwysig i Gristnogaeth gynnar ond cafodd ei Islameiddio i raddau helaeth yn y 7g ac mae'n parhau i fod yn wlad Foslemaidd Sunni'n bennaf, er bod ganddi leiafrif Cristnogol arwyddocaol, ynghyd â chrefyddau llai ymarferedig eraill hefyd.

Mae'r Aifft Fodern yn dyddio'n ôl i 1922, pan enillodd annibyniaeth oddi wrth yr Ymerodraeth Brydeinig (hy Lloegr) a hynny fel brenhiniaeth. Yn dilyn chwyldro 1952, datganodd yr Aifft ei hun yn weriniaeth, ac ym 1958 unodd â Syria i ffurfio'r Weriniaeth Arabaidd Unedig, a ddiddymodd yn 1961. Trwy gydol ail hanner yr 20g, dioddefodd yr Aifft ymryson cymdeithasol a chrefyddol ac ansefydlogrwydd gwleidyddol, gan ymladd sawl gwrthdaro arfog ag Israel yn 1948, 1956, 1967 a 1973, a meddiannu Llain Gaza yn ysbeidiol tan 1967. Ym 1978, arwyddodd yr Aifft y Camp David Accords, gan dynnu'n ôl yn swyddogol o Lain Gaza a chydnabod Israel. Mae’r wlad yn parhau i wynebu heriau, o aflonyddwch gwleidyddol, gan gynnwys chwyldro diweddar 2011 a’i ganlyniadau, i derfysgaeth a thanddatblygiad economaidd. Mae llywodraeth bresennol yr Aifft, gweriniaeth lled-arlywyddol dan arweiniad Abdel Fattah el-Sisi, wedi’i disgrifio gan nifer o gyrff gwarchod fel awdurdodaidd (authoritarian), sy’n gyfrifol am barhau â record hawliau dynol problemus y wlad.

Islam yw crefydd swyddogol yr Aifft ac Arabeg yw ei hiaith swyddogol.[10] Gyda dros 100 miliwn o drigolion, yr Aifft yw'r wlad fwyaf poblog yng Ngogledd Affrica, y Dwyrain Canol, a'r byd Arabaidd, y trydydd mwyaf poblog yn Affrica (ar ôl Nigeria ac Ethiopia), a'r bedwaredd ar ddeg fwyaf poblog yn y byd. Mae mwyafrif helaeth ei phobl yn byw ger glannau Afon Nîl, ardal o tua40,000 cilometr sg, lle ceir yr unig dir ffrwythlon. Prin yw'r bobl sy'n byw yn ardaloedd mawr anialwch y Sahara, sy'n ffurfio'r rhan fwyaf o diriogaeth yr Aifft. Mae tua hanner trigolion yr Aifft yn byw mewn ardaloedd trefol, gyda'r rhan fwyaf wedi'u gwasgaru ar draws canolfannau poblog mwyaf Cairo, Alexandria a dinasoedd mawr eraill y Delta.

Ystyrir yr Aifft yn bŵer rhanbarthol yng Ngogledd Affrica, y Dwyrain Canol a'r byd Mwslemaidd, ac yn bŵer canol ledled y byd.[11] Mae'n wlad sy'n datblygu, yn safle 116 ar y Mynegai Datblygiad Dynol. Mae ganddi economi arallgyfeirio, sef y drydedd-fwyaf yn Affrica, yr economi 33fed fwyaf yn ôl CMC enwol, a'r 20fed fwyaf yn fyd-eang yn ôl PPP. Mae'r Aifft yn aelod sefydlol o'r Cenhedloedd Unedig, y Mudiad Anghydnaws, y Gynghrair Arabaidd, yr Undeb Affricanaidd, Sefydliad Cydweithrediad Islamaidd a Fforwm Ieuenctid y Byd.

Daearyddiaeth

golygu
 
Topograffeg yr Aifft

Gorwedd yr Aifft yn bennaf rhwng lledredau 22 ° a 32 ° G, a hydred 25 ° a 35 ° Dw. Mae ei arwynebedd yn 1,001,450 km sg (386, 660 millt sg) yn ei gwneud hi'r 30fed gwlaf fwyaf yn y byd. Oherwydd sychder eithafol hinsawdd yr Aifft, mae canolfannau poblogaeth wedi'u crynhoi ar hyd dyffryn cul y Nîl a'r Delta, sy'n golygu bod tua 99% o'r boblogaeth yn defnyddio tua 5.5% o gyfanswm arwynebedd y tir.[12] Mae 98% o'r Eifftiaid yn byw ar 3% o'r diriogaeth.[13]

Ar wahân i Ddyffryn Nîl, mae'r rhan fwyaf o dirwedd yr Aifft yn anialwch, gydag ambell werddon ffrwythlon wedi'u gwasgaru o gwmpas. Mae gwyntoedd yn creu twyni tywod toreithiog sy'n cyrraedd uchafbwynt o fwy na 30 metr (100 tr). Mae'r Aifft yn cynnwys rhannau o anialwch y Sahara ac anialwch Libya. Amddiffynnodd yr anialwch hwn Deyrnas y Pharoaid rhag bygythiadau gorllewinol a chyfeiriwyd atynt fel y "tir coch" yn yr hen Aifft.

Mae trefi a dinasoedd yn cynnwys Alexandria, yr ail ddinas fwyaf; Aswan; Asyut; Cairo, prifddinas fodern yr Aifft a'r ddinas fwyaf; El Mahalla El Kubra; Giza, safle Pyramid Khufu; Hurghada; Luxor; Kom Ombo; Porth Safaga; Dywedodd Port ; Sharm El Sheikh ; Suez, lle mae pen deheuol Camlas Suez wedi'i leoli; Zagasig; a Minya. Mae'r gwerddonau'n cynnwysyn cynnwys Bahariya, Dakhla, Farafra, Kharga a Siwa. Ymhlith y gwarchodfeydd natur mae Parc Cenedlaethol Ras Mohamed, Gwarchodfa Zaranik a Siwa.

Ar 13 Mawrth 2015, cyhoeddwyd cynlluniau ar gyfer prifddinas newydd arfaethedig yr Aifft.[14]

Hinsawdd

golygu
 
Pant Qattara yng ngogledd orllewin yr Aifft

Mae'r rhan fwyaf o law'r Aifft yn disgyn yn ystod misoedd y gaeaf.[15] I'r de o Cairo, dim ond rhwng 2 a 5 mm o law sy'n disgyn ar gyfartaledd pob blwyddyn ac weithiau ni wnaiff fwrw am sawl blwyddyn. Ar lain denau iawn o'r arfordir gogleddol gall y glawiad fod mor uchel â 410mm,[16] rhwng Hydref a Mawrth gan amlaf. Mae eira'n disgyn ar fynyddoedd Sinai a rhai o ddinasoedd arfordirol y gogledd fel Damietta, Baltim a Sidi Barrani, ac weithiau yn Alexandria. Syrthiodd ychydig iawn o eira ar Cairo ar 13 Rhagfyr 2013, y tro cyntaf ers degawdau lawer.[17] Mae rhew hefyd yn ffurfio yng nghanol Sinai a chanol yr Aifft. Yr Aifft yw'r wlad sychaf a mwyaf heulog yn y byd, ac mae'r rhan fwyaf o arwyneb ei thir yn anialwch.

Mae gan yr Aifft hinsawdd anarferol o boeth, heulog a sych. Mae tymereddau uchel ar gyfartaledd yn uchel yn y gogledd ond yn uchel iawn i uchel yng ngweddill y wlad yn ystod yr haf. Mae gwyntoedd oerach Môr y Canoldir yn chwythu'n gyson dros arfordir y môr gogleddol, sy'n helpu i gael tymeredd mwy cymedrol, yn enwedig ar anterth yr haf. Mae'r Khamaseen yn wynt poeth, sych sy'n tarddu o'r anialwch helaeth yn y de ac yn chwythu yn y gwanwyn neu ddechrau'r haf. Mae'n dod â gronynnau tywod a llwch crasboeth, ac fel arfer mae'n dod â thymheredd yn ystod y dydd dros 40 °C (104 °F) ac weithiau dros 50 °C (122 °F) yn y tu mewn, tra gall y lleithder cymharol ostwng i 5% neu hyd yn oed llai. Mae'r tymeredd uchaf absoliwt yn yr Aifft yn digwydd pan fydd y Khamaseen yn chwythu. Mae'r tywydd bob amser yn heulog ac yn glir yn yr Aifft, yn enwedig mewn dinasoedd fel Aswan, Luxor ac Asyut. Mae'n un o'r rhanbarthau lleiaf cymylog a lleiaf glawog ar y Ddaear.

Cyn adeiladu Argae Aswan, roedd Afon Nîl yn gorlifo'n flynyddol gan ailgyflenwi pridd yr Aifft. Rhoddodd hyn gynhaeaf cyson i'r Aifft ar hyd y blynyddoedd.

allai'r cynnydd posibl yn lefelau'r môr oherwydd cynhesu byd-eang fygwth llain arfordirol boblog yr Aifft a chael canlyniadau difrifol i economi, amaethyddiaeth a diwydiant y wlad. Ar y cyd â phwysau demograffig cynyddol, gallai cynnydd sylweddol yn lefel y môr droi miliynau o Eifftiaid yn ffoaduriaid amgylcheddol erbyn diwedd yr 21g, yn ôl rhai arbenigwyr hinsawdd.[18][19]

Bioamrywiaeth

golygu
 
Yr Eryr Ymerodrol Dwyreiniol yw anifail cenedlaethol yr Aifft.

Llofnododd yr Aifft Gonfensiwn Rio ar Amrywiaeth Fiolegol ar 9 Mehefin 1992, a daeth yn rhan o'r confensiwn ar 2 Mehefin 1994.[20] Ers hynny mae wedi cynhyrchu Strategaeth a Chynllun Gweithredu Bioamrywiaeth Cenedlaethol, a dderbyniwyd gan y confensiwn ar 31 Gorffennaf 1998.[21] Lle mae llawer o gynlluniau'r CBD yn esgeuluso teyrnasoedd biolegol ar wahân i anifeiliaid a phlanhigion,[22] roedd cynllun yr Aifft yn anarferol gan ei fod yn darparu gwybodaeth gytbwys am bob math o fywyd.

Noda'r cynllun bod y niferoedd canlynol o rywogaethau o wahanol grwpiau wedi'u cofnodi oyn yr Aifft: algâu (1,483 o rywogaethau), anifeiliaid (tua 15,000 o rywogaethau gyda mwy na 10,000 ohonynt yn bryfed), ffyngau (mwy na 627 o rywogaethau), monera (319 o rywogaethau), planhigion (2,426 o rywogaethau), protosoaid (371 o rywogaethau). Ar gyfer rhai grwpiau mawr, er enghraifft ffyngau sy'n ffurfio cen a llyngyr nematod, nid oedd y nifer yn hysbys. Ar wahân i grwpiau bach sy'n cael eu hastudio'n dda fel amffibiaid, adar, pysgod, mamaliaid ac ymlusgiaid, mae'r niferoedd yn debygol o gynyddu wrth i rywogaethau pellach gael eu cofnodi o'r Aifft. Ar gyfer y ffyngau, gan gynnwys rhywogaethau sy'n ffurfio cennau, er enghraifft, mae gwaith dilynol wedi dangos bod dros 2,200 o rywogaethau wedi'u cofnodi yn yr Aifft, a disgwylir i'r nifer terfynol yr holl ffyngau'r wlad fod yn llawer uwch.[23] Ar gyfer y gweiriau, mae 284 o rywogaethau brodorol a naturiol wedi'u nodi a'u cofnodi yn yr Aifft.[24]

Llywodraeth

golygu

Mae Tŷ’r Cynrychiolwyr, y mae ei aelodau’n cael eu hethol i wasanaethu am dymorau o bum mlynedd, yn arbenigo mewn deddfwriaeth.

Mae cenedlaetholdeb Eifftaidd yn rhagflaenu ei gymar Arabaiddgan iddo gael ei ffurfio ddegawdau ynghynt yn y 19g a dod yn brif fodd mynegiant gweithredwyr a deallusion gwrth-drefedigaethol yr Aifft tan ddechrau'r 20g.[25] Mae'r ideoleg a arddelir gan Islamyddion fel y Frawdoliaeth Fwslimaidd yn cael ei chefnogi'n bennaf gan haenau is i ganol cymdeithas yr Aifft.[26]

Gan yr Aifft mae'r traddodiad seneddol parhaus hynaf yn y byd Arabaidd.[27] Sefydlwyd y cynulliad poblogaidd cyntaf yn 1866. Fe'i diddymwyd o ganlyniad i feddiannaeth Lloegr ym 1882, a dim ond corff ymgynghorol a ganiatawyd ganddynt. Yn 1923, fodd bynnag, ar ôl datgan annibyniaeth y wlad, darparwyd cyfansoddiad newydd ar gyfer brenhiniaeth seneddol.[27]

Cysylltiadau milwrol a thramor

golygu
 
Gwarchodlu anrhydeddus yr Aifft

Mae'r fyddin yn ddylanwadol ym mywyd gwleidyddol ac economaidd yr Aifft ac yn eithrio ei hun rhag deddfau sy'n berthnasol i sectorau eraill. Mae'n mwynhau pŵer, bri ac annibyniaeth sylweddol o fewn y wladwriaeth ac mae wedi cael ei ystyried yn eang yn rhan o " wladwriaeth ddofn " yr Aifft.[28][29][30]

Cred Israel fod gan yr Aifft loeren ysbïo, sef EgyptSat 1[31] yn ogystal ag EgyptSat 2 a lansiwyd ar 16 Ebrill 2014.[32]

Mae'r Unol Daleithiau yn darparu cymorth milwrol blynyddol i'r Aifft, a oedd yn 2015 yn cyfateb i US $ 1.3 biliwn.[33] Ym 1989, dynodwyd yr Aifft yn un o gynghreiriad mawr yr UDA (nad yw'n aelod o NATO).[34] Serch hynny, mae cysylltiadau rhwng y ddwy wlad wedi suro'n rhannol ers dymchweliad Gorffennaf 2013 yr arlywydd Islamaidd Mohamed Morsi,[35] gyda gweinyddiaeth Obama yn gwadu'r Aifft oherwydd ei hymgyrch yn erbyn y Frawdoliaeth Fwslimaidd, a chanslwyd ymarferion milwrol rhwng y ddwy wlad.[36] Bu ymdrechion diweddar, fodd bynnag, i normaleiddio'r berthynas rhwng y ddau, gyda'r ddwy lywodraeth yn galw'n aml am gydgefnogaeth yn y frwydr yn erbyn terfysgaeth ranbarthol a rhyngwladol.[37][38][39] [40]

Cyfraith

golygu
 
Uchel Lys Cyfiawnder yn Downtown Cairo

Mae'r system gyfreithiol yn seiliedig ar gyfraith Islamaidd a sifil (yn enwedig codau Napoleon); ac adolygiad barnwrol gan y Goruchaf Lys, sy'n derbyn awdurdodaeth orfodol y Llys Cyfiawnder Rhyngwladol gydag eithriadau.[41]

Cyfreitheg Islamaidd yw prif ffynhonnell y ddeddfwriaeth. Mae llysoedd Sharia a qadis yn cael eu gweithredu a'u trwyddedu gan y Weinyddiaeth Gyfiawnder.[42] Mae'r gyfraith statws personol sy'n rheoleiddio materion fel priodas, ysgariad a gwarchodaeth plant yn cael ei llywodraethu gan Sharia. Mewn llys teulu, mae tystiolaeth menyw yn werth hanner tystiolaeth dyn.[43]

Ar 26 Rhagfyr 2012, ceisiodd y Frawdoliaeth Fwslimaidd sefydlu cyfansoddiad newydd dadleuol. Fe’i cymeradwywyd gan y cyhoedd mewn refferendwm a gynhaliwyd 15–22 Rhagfyr 2012 gyda chefnogaeth o 64%, ond gyda dim ond 33% o etholwyr yn cymryd rhan.[44] Disodlodd Gyfansoddiad Dros Dro yr Aifft 2011, a fabwysiadwyd yn dilyn y chwyldro.

Roedd y côd cosb yn unigryw gan ei fod yn cynnwys "Deddf Cabledd."[45] Mae'r system llys bresennol yn caniatáu cosb marwolaeth yn erbyn unigolyn absennol sy'n cael ei roi ar brawf in absentia. Cafodd nifer o Americanwyr a Chanadiaid eu dedfrydu i farwolaeth yn 2012.[46]

Ar 18 Ionawr 2014, llwyddodd y llywodraeth interim i sefydliadu cyfansoddiad mwy seciwlar.[47] Etholir y llywydd i dymor o bedair blynedd a gall wasanaethu am 2 dymor.[47] Gall y senedd uchelgyhuddo'r arlywydd.[47] O dan y cyfansoddiad, ceir gwarant o gydraddoldeb rhywiol a rhyddid meddwl llwyr.[47] Mae'r fyddin yn cadw'r gallu i benodi'r Gweinidog Amddiffyn cenedlaethol am y ddau dymor arlywyddol llawn ers i'r cyfansoddiad ddod i rym.[47] O dan y cyfansoddiad, ni chaniateir i bleidiau gwleidyddol fod yn seiliedig ar "grefydd, hil, rhyw neu ddaearyddiaeth".[47]

Hawliau

golygu

Mae Sefydliad Hawliau Dynol yr Aifft yn un o'r cyrff hynaf ar gyfer amddiffyn hawliau dynol. [48] Yn 2003, fe sefydlodd y llywodraeth y Cyngor Cenedlaethol dros Hawliau Dynol.[49] Yn fuan ar ôl ei sefydlu, daeth y cyngor o dan feirniadaeth lem gan weithredwyr lleol, sy'n dadlau ei fod yn arf propaganda i'r llywodraeth esgusodi ei throseddau ei hun[50] ac i roi cyfreithlondeb i gyfreithiau gormesol fel y Gyfraith Frys.[51]

 
Protestwyr o'r mudiad Trydydd Sgwâr, nad oedd yn cefnogi cyn lywodraeth Morsi na'r Lluoedd Arfog, 31 Gorffennaf 2013

Mae Fforwm Pew ar Grefydd a Bywyd Cyhoeddus yn gosod yr Aifft fel y bumed wlad waethaf yn y byd am ryddid crefyddol.[52][53] Mae Comisiwn yr Unol Daleithiau ar Ryddid Crefyddol Rhyngwladol, asiantaeth annibynnol ddwybleidiol o lywodraeth yr UD, wedi gosod yr Aifft ar ei restr wylio o wledydd y mae angen eu monitro'n agos oherwydd natur a graddau'r troseddau rhyddid crefyddol sy'n cymryd rhan neu'n cael eu goddef gan y llywodraeth.[54] Yn ôl arolwg Pew Global Attitudes yn 2010, roedd 84% o'r Eifftiaid a holwyd yn cefnogi'r gosb eithaf i'r rhai sy'n gadael Islam; roedd 77% yn cefnogi chwipio a thorri dwylo i ffwrdd ar gyfer lladrad; ac mae 82% yn cefnogi llabyddio person sy'n godinebu.[55]

Yn 2017, pleidleisiwyd Cairo fel y megacity mwyaf peryglus i fenywod gyda mwy na 10 miliwn o drigolion mewn arolwg barn gan Thomson Reuters Foundation. Disgrifiwyd aflonyddu rhywiol fel rhywbeth sy'n digwydd yn ddyddiol.[56]

Rhyddid y wasg

golygu

Gosododd Gohebwyr Heb Ffiniau yr Aifft yn eu Mynegai Rhyddid Gwasg y Byd 2017 yn Rhif. 160 allan o 180 o genhedloedd. Cafodd o leiaf 18 o newyddiadurwyr eu carcharu yn yr Aifft, yn 2015. Daeth deddf gwrth-derfysgaeth newydd i rym ym mis Awst 2015 sy’n bygwth aelodau’r cyfryngau â dirwyon yn amrywio o tua US$25,000 i $60,000 am ddosbarthu gwybodaeth anghywir am weithredoedd terfysgol y tu mewn i’r wlad “sy’n wahanol i ddatganiadau swyddogol Adran yr Aifft o Amddiffyn".

Mae rhai beirniaid o’r llywodraeth wedi’u harestio am honni eu bod wedi lledaenu gwybodaeth ffug am y pandemig COVID-19 yn yr Aifft.[57][58]

Adrannau gweinyddol

golygu

Rhennir yr Aifft yn 27 o is-lywodraethau (governorate). Rhennir y rhain ymhellach yn rhanbarthau. Mae'r rhanbarthau yn cynnwys trefi a phentrefi. Mae gan bob is-lywodraeth brifddinas, weithiau'n cario'r un enw â'r lywodraethiaeth.[59]

Economi

golygu
 
Newid mewn CMC y pen yr Aifft, 1820–2018. Mae'r ffigurau wedi'u haddasu ar gyfer chwyddiant i ddoleri Rhyngwladol 2011.

Mae economi'r Aifft yn dibynnu'n bennaf ar amaethyddiaeth, y cyfryngau, mewnforion petrolewm, nwy naturiol, a thwristiaeth; mae yna hefyd fwy na thair miliwn o Eifftiaid yn gweithio dramor, yn bennaf yn Libya, Sawdi Arabia, Gwlff Persia ac Ewrop. Mae cwblhau Argae Uchel Aswan ym 1970 a'r Llyn Nasser a ddeilliodd o hynny wedi newid Afon Nîl yng nghyd-destun amaethyddiaeth ac ecoleg yr Aifft. Mae poblogaeth sy’n tyfu’n gyflym, tir âr cyfyngedig, a dibyniaeth ar yr afon Nîl i gyd yn parhau i ordrethu adnoddau a rhoi straen ar yr economi.

Mae'r llywodraeth wedi buddsoddi mewn cyfathrebu a seilwaith ffisegol. Mae'r Aifft wedi derbyn cymorth tramor yr Unol Daleithiau ers 1979 (cyfartaledd o $2.2 biliwn y flwyddyn) a hi yw'r trydydd derbynnydd mwyaf o arian o'r fath o'r Unol Daleithiau yn dilyn rhyfel Irac. Mae economi'r Aifft yn dibynnu'n bennaf ar y ffynonellau incwm hyn: twristiaeth, taliadau oddi wrth Eifftiaid yn gweithio dramor a refeniw o Gamlas Suez.

 
Pont Camlas Suez

Egni

golygu
 
Llwyfan alltraeth ym Maes Nwy Darfeel

Yn 2013 cynhyrchodd yr Aifft 691,000 casgen / dydd o olew a 2,141.05 Tcf o nwy naturiol, sy'n golygu mai'r wlad yw'r cynhyrchydd olew mwyaf nad yw'n rhan o OPEC a'r cynhyrchydd nwy naturiol sych ail-fwyaf yn Affrica. Yn 2013, yr Aifft oedd y defnyddiwr mwyaf o olew a nwy naturiol yn Affrica, gan fod mwy nag 20% o gyfanswm y defnydd o olew a mwy na 40% o gyfanswm y defnydd o nwy naturiol sych yn Affrica. Hefyd, mae gan yr Aifft y gallu purfa olew mwyaf yn Affrica 726,000 casgen / dydd (yn 2012).[60]

Camlas Suez

golygu

Mae Camlas Suez yn ddyfrffordd artiffisial ar lefel y môr yn yr Aifft a ystyrir yn ganolfan bwysicaf trafnidiaeth forwrol yn y Dwyrain Canol, sy'n cysylltu Môr y Canoldir a'r Môr Coch. Wedi iddi agor yn Nhachwedd 1869 ar ôl 10 mlynedd o waith adeiladu, cludir llongau rhwng Ewrop ac Asia heb fordwyo o amgylch Affrica. Y terminws gogleddol yw Porth Said a'r terminws deheuol yw Porth Tawfiq yn ninas Suez. Gorwedd Ismailia ar ei lan orllewinol 3,3 cilometr (1,9 milltir) o'r pwynt hanner ffordd.

Cyflenwad dŵr a glanweithdra

golygu

Cynyddodd y cyflenwad dŵr pibell yn yr Aifft rhwng 1990 a 2010 o 89% i 100% mewn ardaloedd trefol ac o 39% i 93% mewn ardaloedd gwledig er gwaethaf twf cyflym yn y boblogaeth. Dros y cyfnod hwnnw, llwyddodd yr Aifft i ddileu ymgarthu agored mewn ardaloedd gwledig a buddsoddodd yn helaeth yn ei seilwaith. Mae mynediad i ddŵr ffynnon yn yr Aifft wedi cyrraedd 99%. ac mae tua hanner y boblogaeth wedi eu cysylltu â charthffosiaeth effeithiol.[61]

Oherwydd absenoldeb glaw sylweddol, mae amaethyddiaeth yr Aifft yn dibynnu'n llwyr ar ddyfrhau. Prif ffynhonnell dŵr o'r fath yw'r afon Nîl y mae'r argae uchel yn Aswan yn rheoli ei llif. Mae’n rhyddhau, ar gyfartaledd, 55 cilomedr ciwbig (45,000,000 erw·tr) o ddŵr y flwyddyn, gyda rhyw 46 cilomedr ciwbig (37,000,000 erw·tr) yn cael eu dargyfeirio i’r camlesi dyfrhio.[62]

Demograffeg

golygu
 
Dwysedd poblogaeth yr Aifft (pobl fesul km 2)
Y boblogaeth hanesyddol
BlwyddynPobl.±%
18826,712—    
18979,669+44.1%
190711,190+15.7%
191712,718+13.7%
192714,178+11.5%
193715,921+12.3%
194718,967+19.1%
196026,085+37.5%
196630,076+15.3%
197636,626+21.8%
198648,254+31.7%
199659,312+22.9%
200672,798+22.7%
201794,798+30.2%

Yr Aifft yw'r wlad fwyaf poblog yn y byd Arabaidd a'r drydedd fwyaf poblog ar gyfandir Affrica, gyda thua 95 miliwn o drigolion yn 2017.[63] Tyfodd ei phoblogaeth yn gyflym o 1970 i 2010 oherwydd datblygiadau meddygol a chynnydd mewn cynnyrch amaethyddol[64] a alluogwyd gan y Chwyldro Gwyrdd.[65] Amcangyfrifwyd bod poblogaeth yr Aifft yn 3 miliwn pan oresgynnodd Napoleon y wlad ym 1798.[66]

Mae tua 5 miliwn o fewnfudwyr yn byw yn yr Aifft, yn bennaf Swdan, ac "mae rhai ohonynt wedi byw yn yr Aifft ers cenedlaethau."[67] Daw niferoedd llai o fewnfudwyr o Irac, Ethiopia, Somalia, De Swdan, ac Eritrea.[67]

Ieithoedd

golygu

Iaith swyddogol y Weriniaeth yw Arabeg Lenyddol.[68] Yr ieithoedd a siaredir yw: Arabeg Eifftaidd (68%), Arabeg Sa'idi (29%), Arabeg Bedawi Dwyrain yr Aifft (1.6%), Arabeg Swdan (0.6%), Domarieg (0.3%), Nobiin (0.3%), Beja (0.1%), Siwi ac eraill. Yn ogystal, siaredir Groeg, Armeneg ac Eidaleg, ac yn fwy diweddar, ieithoedd Affricanaidd fel Amhareg a Tigrigna, sef prif ieithoedd y mewnfudwyr.

Yr Aifft sydd â'r boblogaeth Fwslimaidd fwyaf yn y byd Arabaidd, a'r chweched boblogaeth Fwslimaidd fwyaf yn y byd, ac mae'n gartref i (5%) o boblogaeth Fwslimaidd y byd.[69] Mae gan yr Aifft hefyd y boblogaeth Gristnogol fwyaf yn y Dwyrain Canol a Gogledd Affrica.[70]

Mae'r Aifft yn wlad Foslemaidd Sunni yn bennaf gydag Islam fel ei chrefydd wladwriaethol. Mae canran ymlynwyr crefyddau amrywiol yn bwnc dadleuol yn yr Aifft. Amcangyfrifir bod 85–90% yn Fwslimiaid, 10–15% yn Gristnogion Coptig, ac 1% o enwadau Cristnogol eraill, er nad oes modd gwybod y niferoedd heb gyfrifiad. Mae amcangyfrifon eraill yn rhoi’r boblogaeth Gristnogol mor uchel â 15–20%. Mae Mwslemiaid anenwadol yn ffurfio tua 12% o'r boblogaeth.[71]

Iechyd

golygu
 
Ysbyty Canser Plant yr Aifft

Yn 2011, disgwyliad oes yr Aifft (adeg geni) oedd 73.20 mlynedd, neu 71.30 o flynyddoedd i ddynion a 75.20 o flynyddoedd i fenywod. Mae'r Aifft yn gwario 3.7 y cant o'i chynnyrch mewnwladol crynswth (CMC neu GDP) ar iechyd gan gynnwys costau triniaeth 22 y cant a dynnir gan ddinasyddion a'r gweddill gan y wladwriaeth.[72] Yn 2010, roedd gwariant ar ofal iechyd yn cyfrif am 4.66% o CMC y wlad. Yn 2009, roedd 16.04 o feddygon a 33.80 o nyrsys fesul 10,000 o drigolion.[73]

Yn ôl Sefydliad Iechyd y Byd yn 2008, amcangyfrifir bod 91.1% o ferched a menywod yr Aifft rhwng 15 a 49 oed wedi dioddef anffurfio organau cenhedlu,[74] er fod hynny'n anghyfreithlon yn y wlad. Yn 2016 diwygiwyd y gyfraith i osod cosbau llymach ar y rhai a gafwyd yn euog o gyflawni hyn, gan newid uchafswm o garchar am 15 mlynedd. Gall y rhai sy'n hebrwng dioddefwyr i'r weithdrefn hefyd wynebu cyfnod yn y carchar am hyd at 3 blynedd.[75]

Dinasoedd mwyaf

golygu
 
Trefi neu ddinasoedd Egypt
2017 Cyfrifiad y Wlad
Safle Governorate Pobl. Safle Governorate Pop.
 
Cairo
 
Alexandria 		1 Cairo Cairo 9,153,135 11 Asyut Asyut 462,061  
Giza
 
Shubra El Kheima
2 Alexandria Alexandria 5,039,975 12 Khusus Qalyubia 459,586
3 Giza Giza 4,146,340 13 Ismailia Ismailia 386,372
4 Shubra El Kheima Qalyubia 1,165,914 14 Zagazig Sharqia 383,703
5 Port Said Port Said 751,073 15 6 October Giza 350,018
6 Suez Suez 660,592 16 Aswan Aswan 321,761
7 Mansoura Dakahlia 548,259 17 New Cairo Cairo 298,343
8 El Mahalla El Kubra Gharbia 522,799 18 Damietta Damietta 282,879
9 Tanta Gharbia 508,754 19 Damanhur Beheira 262,505
10 Faiyum Faiyum 475,139 20 Minya Minya 245,478

Hanes

golygu

Yr Hen Aifft

golygu

Roedd yr Hen Aifft yn wareiddiad a ddatblygodd ar hyd canol a rhan isaf Afon Nîl o tua 3150 C.C. hyd nes iddi ddod yn dalaith Rufeinig Aegyptus yn 31 C.C. Roedd yn ymestyn tua'r de o aber Afon Nîl hyd at Jebel Barkal ger y pedwerydd cataract. Ar brydiau roedd yr Aifft yn rheoli tiriogaethau ehangach.

Gweler hefyd

golygu

Cyfeiriadau

golygu
  1. ↑ Kirkpatrick, David D. (11 February 2010). "Mubarak Steps Down, Ceding Power to Military". The New York Times. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 11 February 2011. Cyrchwyd 11 February 2011.
  2. ↑ "Egypt crisis: President Hosni Mubarak resigns as leader". BBC. 11 February 2010. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 11 February 2011. Cyrchwyd 11 February 2011.
  3. ↑ Memmott, Mark (28 Tachwedd 2011). "Egypt's Historic Day Proceeds Peacefully, Turnout High For Elections". NPR. Npr.org. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2 Rhagfyr 2012. Cyrchwyd 8 February 2013.
  4. ↑ "Egypt's new president moves into his offices, begins choosing a Cabinet". CNN. 25 June 2012. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 12 May 2013. Cyrchwyd 13 February 2013.
  5. ↑ "Think Again: The Muslim Brotherhood". Al-Monitor. 28 January 2013. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2 Chwefror 2017. Cyrchwyd 7 Rhagfyr 2016.
  6. ↑ Kirkpatrick, David D. (3 July 2013). "Army Ousts Egypt's President; Morsi Denounces 'Military Coup'". The New York Times. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 4 July 2013. Cyrchwyd 3 July 2013.
  7. ↑ "Egypt's El-Sisi bids military farewell, says he will run for presidency". Ahram Online. 26 March 2014. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 27 Mawrth 2014. Cyrchwyd 26 March 2014.
  8. ↑ Midant-Reynes, Béatrix (2000). The Prehistory of Egypt: From the First Egyptians to the First Kings. Oxford: Blackwell Publishers.
  9. ↑ "Egyptian Identity". www.ucl.ac.uk. Cyrchwyd 4 March 2021.
  10. ↑ "Constitution of The Arab Republic of Egypt 2014" (PDF). sis.gov.eg. Archifwyd o'r gwreiddiol (PDF) ar 18 July 2015. Cyrchwyd 13 April 2017.
  11. ↑ "Lessons from/for BRICSAM about south–north Relations at the Start of the 21st Century: Economic Size Trumps All Else?". International Studies Review 9.
  12. ↑ "Land use and Coastal Management in the Third Countries: Egypt as a case" (PDF). Archifwyd o'r gwreiddiol (PDF) ar 24 March 2009. Cyrchwyd 3 November 2011.
  13. ↑ Fouberg, Erin H.; Murphy, Alexander B.; de Blij (2009). Human Geography: People, Place, and Culture. John Wiley & Sons. t. 91. ISBN 978-0-470-57647-2. Cyrchwyd 10 February 2013.
  14. ↑ "Egypt to build new administrative and business capital". BBC News. 13 March 2015. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 16 December 2018. Cyrchwyd 20 June 2018.
  15. ↑ Soliman, KH.
  16. ↑ "Marsa Matruh, Egypt". Weatherbase.com. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 4 November 2011. Cyrchwyd 3 November 2011.
  17. ↑ Samenow, Jason (13 December 2013). "Biblical snowstorm: Rare flakes in Cairo, Jerusalem paralyzed by over a foot". The Washington Post. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 3 September 2015. Cyrchwyd 26 August 2017.
  18. ↑ "Contingency planning for rising sea levels in Egypt | IRIN News, March 2008". Irinnews.org. 12 March 2008. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 27 August 2010. Cyrchwyd 25 August 2010.
  19. ↑ El Deeb and Keath, Sarah and Lee. "Islamist claims victory in Egypt president vote". Associated Press. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 20 June 2012. Cyrchwyd 18 June 2012.
  20. ↑ "List of Parties". Archifwyd o'r gwreiddiol ar 24 January 2011. Cyrchwyd 8 December 2012.
  21. ↑ "Egypt: National Strategy and Action Plan for Biodiversity Conservation" (PDF). Archifwyd o'r gwreiddiol (PDF) ar 17 January 2013. Cyrchwyd 9 December 2012.
  22. ↑ "The Micheli Guide to Fungal Conservation". Archifwyd o'r gwreiddiol ar 19 February 2015. Cyrchwyd 9 December 2012.
  23. ↑ A.M. Abdel-Azeem, The History, Fungal Biodiversity, Conservation, and Future Perspectives for Mycology in Egypt IMA Fungus 1 (2): 123–142 (2010).
  24. ↑ Ibrahim, Kamal M.; Hosni, Hasnaa A.; Peterson, Paul M. (2016). Grasses of Egypt. Washington, D.C.: Smithsonian Institution Scholarly Press. Cyrchwyd 16 April 2016.
  25. ↑ Jankowski, James.
  26. ↑ Dawisha, Adeed (2003). Arab Nationalism in the Twentieth Century. Princeton: Princeton University Press. tt. 264–265, 267.
  27. ↑ 27.0 27.1 Brown, Nathan J. "Mechanisms of Accountability in Arab Governance: The Present and Future of Judiciaries and Parliaments in the Arab World". Programme on Governance in the Arab Region. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 5 June 2012.
  28. ↑ Cambanis, Thanassis (11 September 2010). "Succession Gives Army a Stiff Test in Egypt". The New York Times. Egypt. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 27 October 2011. Cyrchwyd 3 November 2011.
  29. ↑ Cambanis, Thanassis (11 September 2010). "Succession Gives Army a Stiff Test in Egypt". The New York Times. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 3 May 2011. Cyrchwyd 11 September 2010.
  30. ↑ Marshall, Shana (15 April 2015). "The Egyptian Armed Forces and the Remaking of an Economic Empire". Carnegie Endowment for International Peace. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 9 July 2015. Cyrchwyd 23 June 2015.
  31. ↑ Katz, Yaacov (15 January 2007). "Egypt to launch first spy satellite". The Jerusalem Post.
  32. ↑ Stephen Clark (16 April 2014). "Egyptian reconnaissance satellite launched by Soyuz". Spaceflight Now. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 19 April 2014. Cyrchwyd 18 April 2014.
  33. ↑ "Obama restores US military aid to Egypt over Islamic State concerns". The Guardian. 31 March 2015. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 14 December 2016. Cyrchwyd 14 December 2016.
  34. ↑ "The U.S. gives Egypt $1.5 billion a year in aid. Here's what it does". The Washington Post. 9 July 2013. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 15 July 2015. Cyrchwyd 26 August 2017.
  35. ↑ Sharp, Jeremy M. (5 June 2014). "Egypt: Background and U.S. Relations" (PDF). Congressional Research Service. Archifwyd o'r gwreiddiol (PDF) ar 9 September 2014. Cyrchwyd 8 October 2014.
  36. ↑ Holland, Steve; Mason, Jeff (15 August 2013). "Obama cancels military exercises, condemns violence in Egypt". Reuters. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 14 October 2014. Cyrchwyd 8 October 2014.
  37. ↑ Iqbal, Jawad (7 May 2015). "Business as usual for Egypt and the West". BBC. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 1 August 2015. Cyrchwyd 23 June 2015.
  38. ↑ "Egypt 'has key role' in fight against Islamic State – Kerry". BBC. 13 September 2014. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 4 October 2014. Cyrchwyd 18 October 2014.
  39. ↑ Adler, Stephen; Mably, Richard (15 May 2014). "Exclusive: Egypt's Sisi asks for U.S. help in fighting terrorism". Reuters. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 23 October 2014. Cyrchwyd 18 October 2014.
  40. ↑ Baker, Peter; Walsh, Declan (3 April 2017). "Trump Shifts Course on Egypt, Praising Its Authoritarian Leader". The New York Times (yn Saesneg). ISSN 0362-4331. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 15 February 2019. Cyrchwyd 10 February 2019.
  41. ↑ "Egypt". The World Factbook. CIA. Cyrchwyd 2 February 2011.
  42. ↑ "Incorporating Sharia into legal systems". BBC News. 8 February 2008. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 25 April 2013. Cyrchwyd 18 February 2013.
  43. ↑ "Egypt Gender Equality Profile" (PDF). UNICEF. Archifwyd o'r gwreiddiol (PDF) ar 19 October 2018. Cyrchwyd 20 February 2013.
  44. ↑ "Egyptian constitution 'approved' in referendum". BBC News. 23 December 2012. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 23 December 2012. Cyrchwyd 23 December 2012.
  45. ↑ "Legislation Egypt". Lexadin.nl. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 17 January 2013. Cyrchwyd 8 February 2013.
  46. ↑ "7 Egyptian Christians, Florida pastor sentenced to death for anti-Islam film". Fox News. 28 November 2012. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 31 January 2013. Cyrchwyd 8 February 2013.
  47. ↑ 47.0 47.1 47.2 47.3 47.4 47.5 BBC (18 January 2014). "BBC News – Egypt referendum: '98% back new constitution'". BBC Online. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 18 January 2014. Cyrchwyd 19 January 2014.
  48. ↑ "Egyptian Organization for Human Rights". En.eohr.org. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 27 August 2010. Cyrchwyd 25 August 2010.
  49. ↑ "Law No. 94 of 2003 Promulgating The National Council for Human Rights". Nchregypt.org. 16 February 2010. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 17 January 2013. Cyrchwyd 8 February 2013.
  50. ↑ "Egyptian National Council for Human Rights Against Human Rights NGOs". EOHR. 3 June 2003. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 1 July 2003. Cyrchwyd 8 February 2013.
  51. ↑ "The Egyptian Human Rights Council: The Apple Falls Close to the Tree". ANHRI. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 5 January 2015. Cyrchwyd 8 February 2013.
  52. ↑ "Religion: Few States Enjoy Freedom of Faith, Report Says". Ipsnews.net. 17 December 2009. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 12 January 2012. Cyrchwyd 1 February 2011.
  53. ↑ "Global Restrictions on Religion" (PDF). Pew Forum on Religion & Public Life. 17 December 2009. Archifwyd o'r gwreiddiol (PDF) ar 6 February 2011. Cyrchwyd 1 February 2011.
  54. ↑ "USCIRF Watch List – USCIRF". Uscirf.gov. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 14 November 2010. Cyrchwyd 1 February 2011.
  55. ↑ "Muslim Publics Divided on Hamas and Hezbollah". Pew Global Attitudes Project. 2 December 2010. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 13 May 2013. Cyrchwyd 8 February 2013.
  56. ↑ Foundation, Thomson Reuters. "The world's most dangerous megacities for women 2017". poll2017.trust.org. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 25 October 2017. Cyrchwyd 24 October 2017.
  57. ↑ "Reporting on the coronavirus: Egypt muzzles critical journalists". Deutsche Welle. 3 April 2020.
  58. ↑ "Egypt is more concerned with controlling information than containing the coronavirus". The Globe and Mail. 3 April 2020.
  59. ↑ Pierre Beckouche (2017). Europe's Mediterranean Neighbourhood. Edward Elgar Publishing. t. 121. ISBN 978-1-78643-149-3.
  60. ↑ "Egypt". U.S. Energy Information Administration. 14 August 2014. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 18 February 2015. Cyrchwyd 24 February 2015.
  61. ↑ As per the 2006 census
  62. ↑ Egyptian Water Use Management Project (EWUP), 1984.
  63. ↑ "Population Clock". Central Agency for Public Mobilization and Statistics. 27 April 2013. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 17 January 2013. Cyrchwyd 27 April 2013.
  64. ↑ "The limits of a Green Revolution?". BBC News. 29 March 2007. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 28 July 2011. Cyrchwyd 25 August 2010.
  65. ↑ admin (8 April 2000). "Food First/Institute for Food and Development Policy". Foodfirst.org. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 14 July 2009. Cyrchwyd 25 August 2010.
  66. ↑ "Egypt – Population". Countrystudies.us. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 17 January 2013. Cyrchwyd 8 February 2013.
  67. ↑ 67.0 67.1 Omer Karasapan, Who are the 5 million refugees and immigrants in Egypt?
  68. ↑ "Constitutional Declaration 2011". Egyptian Government Services. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 1 December 2017. Cyrchwyd 1 December 2017.
  69. ↑ "The Global Religious Landscape". Pew Research Center. December 2012. Cyrchwyd 5 November 2018.
  70. ↑ Analysis (19 December 2011). "Global Christianity". Pew Research Center. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2018-12-26. Cyrchwyd 17 August 2012.
  71. ↑ "Egypt's Sisi meets world Evangelical churches delegation in Cairo". english.ahram.org.eg (yn Saesneg). Archifwyd o'r gwreiddiol ar 4 May 2018. Cyrchwyd 26 April 2018.
  72. ↑ "Demography". SESRIC. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 22 June 2013. Cyrchwyd 8 February 2013.
  73. ↑ "Health". SESRIC. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 22 June 2013. Cyrchwyd 8 February 2013.
  74. ↑ "Female genital mutilation and other harmful practices". WHO. 2011. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 23 April 2011. Cyrchwyd 28 January 2011.
  75. ↑ "Egypt's parliament passes bill designating FGM a felony, imposes stricter penalties". Ahram Online. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2 December 2016. Cyrchwyd 1 December 2016.
Wedi dod o "https://cy.wikipedia.org/w/index.php?title=Yr_Aifft&oldid=12748891"