Etholiad Senedd nesaf
Bydd etholiad nesaf y Senedd yn digwydd ym mis Mai 2026 neu cyn hynny [2] i ethol aelodau Senedd Cymru. Hwn fydd y seithfed etholiad cyffredinol datganoledig ers sefydlu’r Senedd (Cynulliad Cenedlaethol Cymru gynt) ym 1999. Hwn hefyd fydd yr ail etholiad ers i’r Senedd newid ei henw ym mis Mai 2020.
 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
96 sedd y Senedd 49 (allan o 96) sedd sydd angen i gael mwyafrif | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
.jpg)
.jpg)
.jpg)
| Mae'r erthygl hon yn rhan o'r gyfres: |
 |
|
Cymru o fewn y DU
Cymru o fewn yr UE
Gweithgarwch gwleidyddol
|
|
|
Hon fydd yr etholiad cyntaf y Senedd ers i Ddeddf Senedd Cymru (Aelodau ac Etholiadau) 2024 ddod i rym. Mae newidiadau'r Bil yn cynnwys:
- cynyddu maint y Senedd o 60 i 96 Aelod Seneddol
- newid y dull pleidleisio i D'Hondt
- gofyniad i bob ymgeisydd fyw yng Nghymru
- etholaethau newydd: 16 etholaeth, gyda phob un yn ethol 6 aelod
Mae cynigion hefyd ar gyfer cyflwyno cwotâu amrywiaeth nad ydynt yn y Bil cyntaf.
Diwygio system etholiad
golyguAwgrymodd adroddiad Comisiwn Richard yn 2004 y dylid cynyddu nifer yr Aelodau i 80. Awgrymwyd y nifer hwnnw hefyd, o leiaf, gan adroddiad 2014 Comisiwn Silk.[3] Yn yr un modd, yn 2013 a 2016, cyhoeddodd y Gymdeithas Diwygio Etholiadol adroddiadau yn dadlau’r achos dros gynyddu maint y Cynulliad.[4][5] Awgrymodd adroddiad yn 2017 gan gomisiwn arbenigol dan arweiniad Laura McAllister gynnydd i rhwng 80 a 90 o Aelodau, newid i bleidlais sengl drosglwyddadwy (STV) a gorfodi cwotâu rhyw. Fodd bynnag, nid oedd consensws trawsbleidiol ar unrhyw un o’r mesurau hyn yn 2017. Plediodd adroddiad McAllister yn llwyddiannus dros hawliau pleidleisio i bobl ifanc 16 ac 17 oed.[3]
Bu gostyngiad yn nifer yr ASau Cymreig San Steffan yn Etholiad cyffredinol y Deyrnas Unedig, 2024, gyda nifer yr ASau yn gostwng o 40 i 32 gyda ffiniau newydd.[6] Y ffiniau newydd hyn yw'r sail ar gyfer etholaethau Senedd Cymru hefyd, gyda phob etholaeth ar gyfer Senedd Cymru yn cyfateb i ddwy etholaeth ar gyfer San Steffan.
Ar ôl etholiad Senedd 2021, ymrwymodd ail lywodraeth Drakeford i gytundeb cydweithredu gyda Phlaid Cymru, o'r enw "Gweithredu radical mewn cyfnod anodd".[7] Mae paragraff 22 yn gofyn am: ehangu’r Senedd i rhwng 80 a 100 o Aelodau, dull pleidleisio mwy cyfrannol, un symlach, ac un sy’n integreiddio cwotâu rhywedd. Mae’r paragraff hefyd yn gofyn am argymhellion i’w gwneud gan y Pwyllgor Diben Arbennig erbyn 31 Mai 2022, gyda’r nod o basio deddfwriaeth yn y 12 i 18 mis nesaf fel y gellir ei chymhwyso ar gyfer yr etholiad nesaf yn 2026.[7]
Sefydlwyd y Pwyllgor Arbennig ar 6 Hydref 2021. Cafodd ei gadeirio gan Huw Irranca-Davies, ac roedd yn cynnwys pum aelod yn cynrychioli pob plaid, yn ogystal â Llywydd y Senedd. Cynhaliwyd cyfarfodydd cyhoeddus a phreifat ar y materion hyn. [8]
Ar 10 Mai 2022, cyhoeddwyd datganiad sefyllfa ar y cyd gan y Prif Weinidog Mark Drakeford ac Arweinydd Plaid Cymru Adam Price, a’i anfon at y Pwyllgor Arbennig.[9] Ynddo, roedden nhw’n galw am Senedd â 96 aelod wedi’u hethol drwy gynrychiolaeth gyfrannol ar restrau pleidiau caeedig (gan ddefnyddio dull D’Hondt) gyda “sipio” gorfodol o ymgeiswyr gwrywaidd a benywaidd ar y rhestr er mwyn sicrhau, ar gyfer pob plaid, fod hanner yr ymgeiswyr yn ferched. Byddai'r etholiadau'n cael eu trefnu mewn 16 o ranbarthau chwe aelod a grëwyd drwy baru'r 32 o etholaethau San Steffan sydd wedi'u hail-lunio.[10]
Cyhoeddwyd adroddiad terfynol y Pwyllgor Arbennig ar 30 Mai 2022 ac roedd yn argymell y system y cytunwyd arni gan arweinwyr Llafur a Phlaid Cymru.[11] Er bod yn well gan y Panel Arbenigol y bleidlais sengl drosglwyddadwy nag unrhyw ddull arall, roedd y Pwyllgor yn ffafrio’r system cysylltiadau cyhoeddus rhestr gaeedig dros ei allu i orfodi cwotâu rhyw drwy sipio gorfodol.[11] Fodd bynnag, nid yw cymhwysedd deddfwriaethol y Senedd yn y maes yn gwbl hysbys a gall fod yn destun her gyfreithiol.[11]
Trafodwyd yr adroddiad yn y cyfarfod llawn ar 8 Mehefin 2022, a chymeradwywyd ef o 40 i 15.[12]
Ar 18 Medi 2023, 26 mlynedd i'r diwrnod ers y bleidlais datganoli, cyhoeddwyd Bil ar y cynigion gan gynnwys cynyddu maint y Senedd i 96 aelod, system ethol D'Hont a gofyniad i bob ymgeisydd Seneddol fyw yng Nghymru.[13]
Gwrthwynebiad y Ceidwadwyr
golyguMae’r Ceidwadwyr Cymreig wedi gwrthwynebu cynllun ehangu’r Senedd yn barhaus. Maent yn pryderu y byddai’n gostus, ac wedi galw am refferendwm yn dadlau mai mandad cyhoeddus yn unig all roi cyfreithlondeb i ddiwygiad o’r fath.[14] Mynegwyd y teimlad hefyd gan y ceidwadwr ac Ysgrifennydd Cymru Simon Hart.[15] Dywedodd ei ddirprwy David TC Davies wrth gynhadledd ei blaid y byddai'r cynllun diwygio yn "cloi i fewn llywodraeth Lafur am byth" ac yn "canolbwyntio grym yn nwylo ychydig o reolwyr y blaid".[16]
Ar 10 Mai 2022, ymddiswyddodd yr Aelod Seneddol Darren Millar, a oedd yn cynrychioli’r Blaid Geidwadol yn y Pwyllgor, gan anghytuno gyda datganiad ar y cyd Drakeford-Price, gan alw’r datganiad cyfryngau yn “anghwrtais i Senedd Cymru” a chyhuddo’r arweinwyr o geisio gorfodi'r pwyllgor. [10]
Aelodau sy'n ymddeol
golygu| AS | Etholaeth/ Rhanbarth | Etholwyd gyntaf | Plaid | Cyhoeddwyd | |
|---|---|---|---|---|---|
| Mark Drakeford | Gorllewin Caerdydd | 2011 | Llafur Cymru | 9 Awst 2023[17] | |
| Vaughan Gething | De Caerdydd a Phenarth | 2011 | Llafur Cymru | 7 Medi 2024[18] | |
| Lee Waters | Llanelli | 2016 | Llafur Cymru | 24 Hydref 2024[19] | |
| Dawn Bowden | Merthyr Tudful a Rhymni | 2016 | Llafur Cymru | 17 Ionawr 2025[20] | |
| Mick Antoniw | Pontypridd | 2011 | Llafur Cymru | 24 Ionawr 2025[21] | |
| Joyce Watson | Canolbarth a Gorllewin Cymru | 2007 | Llafur Cymru | 25 Ionawr 2025[21] | |
| Rebecca Evans | Gŵyr | 2011 | Llafur Cymru | 8 Chwefror 2025[22] | |
| Julie Morgan | Gogledd Caerdydd | 2011 | Llafur Cymru | 11 Chwefror 2025[23] | |
| Lesley Griffiths | Wrecsam | 2007 | Llafur Cymru | 14 Chwefror 2025[24] | |
| John Griffiths | Dwyrain Casnewydd | 1999 | Llafur Cymru | 17 Chwefror 2025[25] | |
| Jane Hutt | Bro Morgannwg | 1999 | Llafur Cymru | 21 Chwefror 2025[26] | |
| Julie James | Gorllewin Abertawe | 2011 | Llafur Cymru | 21 Chwefror 2025[26] | |
| Jenny Rathbone | Canol Caerdydd | 2011 | Llafur Cymru | 21 Chwefror 2025[27] | |
Arolygon barn
golyguPleidlais etholaethol
golygu| Cwmni arolwg barn | Dyddiad | Maint sampl | Plaid Cymru | Reform | Llafur | Ceidwadwyr | Dem Rhydd | Gwyrdd | Arall | PDCC | Arwain |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| YouGov[28] | 23-30 Ebrill 2025 | 1,265 | 30% | 25% | 18% | 13% | 7% | 5% | 2% | - | 5% |
| Survation[29] | 10 Mawrth - 3 Ebrill 2025 | 1,027 | 24% | 24% | 27% | 15% | 5% | 5% | 1% | - | 3% |
| Beaufort[30] | 3-23 Mawrth 2025 | 1,000 | 24% | 23% | 27% | 16% | 4% | 5% | 2% | - | 3% |
| YouGov | 25-29 Tachwedd 2024[31] | 1,121[31] | 24% | 23% | 23% | 19% | 5% | 6% | - | - | 1% |
| Survation (etholaeth) | 18 Hydref - 4 Tachwedd 2024 | 1,782 | 21% | 20% | 30% | 17% | 6% | 5% | 1% | - | 9% |
| Canolfan Llywodraethu Cymru (data Astudiaeth Etholiad Cymreig 2024) | 5-18 Gorffennaf 2024 | 2,565 | 20.5% | 13.5% | 21.7% | 13.8% | 4.3% | 4.5% | 1.2% | 5.0% | 0.2% |
| Redfield & Wilton Strategies | 5-7 Mehefin 2024 | 960 | 18% | 11% | 36% | 22% | 6% | 6% | 0% | 2% | 14% |
| YouGov | 30 Mai-3 Mehefin 2024 | 1066 | 23% | 12% | 30% | 19% | 6% | 6% | 4% | - | 7% |
| Redfield & Wilton Strategies | 18-19 Mai 2024 | 900 | 20% | 10% | 37% | 20% | 3% | 5% | 0% | 5% | 17% |
| Redfield & Wilton Strategies | 22-23 Ebrill 2024 | 840 | 22% | 10% | 37% | 21% | 4% | 3% | 0% | 3% | 15% |
| Redfield & Wilton Strategies | 23-24 Mawrth 2024 | 878 | 21% | 11% | 36% | 21% | 3% | 3% | 4% | 3% | 15% |
| Vaughan Gething yn dod yn Brif Weinidog, 20 Mawrth 2024 | |||||||||||
| Redfield & Wilton | 18 Chwefror 2024 | 874 | 19% | 13% | 34% | 21% | 4% | 3% | 0% | 6% | 13% |
| Redfield & Wilton | 24-26 Ionawr 2024 | 1,100 | 18% | 9% | 39% | 25% | 3% | 3% | - | 3% | 14% |
| Redfield & Wilton | 10-11 Rhagfyr 2023 | 1,086 | 17% | 7% | 41% | 22% | 7% | 3% | - | 3% | 19% |
| YouGov | 4-7 Rhagfyr 2023 | 1,004 | 23% | 10% | 33% | 21% | 6% | 4% | 3% | - | 10% |
| Redfield & Wilton | 12-13 Tachwedd 2023 | 1,100 | 18% | 7% | 40% | 23% | 3% | 4% | 1% | 3% | 17% |
| Redfield & Wilton | 14-15 Hydref 2023 | 959 | 18% | 6% | 37% | 27% | 4% | 3% | - | 5% | 10% |
| Redfield & Wilton | 16-17 medi 2023 | 1,172 | 18% | 3% | 39% | 27% | 5% | 6% | 1% | 1% | 12% |
| YouGov | 1-6 Medi 2023 | 1,051 | 19% | 8% | 41% | 18% | 6% | 4% | 7% | – | 22% |
| Redfield & Wilton | 13-14 Awst 2023 | 1,068 | 20% | 9% | 37% | 21% | 6% | 3% | 4% | – | 16% |
| Redfield & Wilton | 14-16 Gorffennaf 2023 | 1,050 | 16% | 7% | 42% | 22% | 6% | 3% | 3% | – | 20% |
| Redfield & Wilton | 17-18 Mehefin 2023 | 1,000 | 19% | 10% | 36% | 22% | 7% | 3% | 3% | – | 14% |
| Rhun ap Iorwerth yn dod yn arweinydd Plaid Cymru, 16 Mehefin 2023 | |||||||||||
| YouGov | 12-17 Mai 2023 | 1,064 | 17% | 8% | 40% | 18% | 7% | 5% | 4% | – | 22% |
| Redfield & Wilton | 14-15 Mai 2023 | 1,058 | 20% | 7% | 38% | 23% | 7% | 3% | 2% | – | 15% |
| Redfield & Wilton | 15-17 Ebrill 2023 | 1,251 | 20% | 8% | 41% | 21% | 5% | 4% | 2% | – | 20% |
| YouGov | 3-7 Chwefror 2023 | 1,081 | 20% | 9% | 43% | 18% | 4% | 4% | 1% | – | 23% |
| YouGov | 25 Tachwedd - 1 Rhagfyr 2022 | 1,042 | 20% | 7% | 44% | 17% | 6% | 3% | 7% | - | 24% |
| YouGov | 20-22 Medi 2022 | 1,014 | 22% | 5% | 40% | 20% | 6% | 3% | 4% | - | 18% |
| YouGov | 12-16 Mehefin 2022 | 1,020 | 21% | 5% | 37% | 24% | 6% | 5% | 3% | - | 13% |
| YouGov | 25 Chwefror - 1 Mawrth 2022 | 1,086 | 21% | 5% | 38% | 24% | 6% | 3% | 4% | - | 14% |
| YouGov | 13-16 Rhagfyr 2021 | 1,009 | 17% | 7% | 40% | 23% | 4% | 5% | 4% | - | 17% |
| YouGov Archifwyd 2022-10-18 yn y Peiriant Wayback | 13-16 Medi 2021 | 1,057 | 19% | 5% | 37% | 27% | 5% | 4% | 5% | - | 10% |
| Etholiad y Senedd 2021 [32] | 6 Mai 2021 | - | 20.3% | 1.6% | 39.9% | 26.1% | 4.9% | 1.6% | 4.0% | 1.6% | 13.8% |
Pleidlais ranbarthol
golygu
| Pollster | Dyddiad | Maint sampl | Llafur | Ceidwadwyr | Plaid Cymru | Democratiaid Rhyddfrydol | Gwyrdd | Reform | PDCC | Eraill | Arwain |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Redfield & Wilton | 10-11 Rhagfyr 223 | 1,086 | 28% | 24% | 20% | 8% | 7% | 7% | 4% | - | 4% |
| YouGov | 4-7 Rhagfyr 2023 | 1,004 | 20% | 14% | 16% | 4% | 4% | 6% | 6% | 1% | 4% |
| YouGov | 25 Tachwedd - 1 Rhagfyr 2022 | ? | 38% | 16% | 23% | 4% | 5% | 4% | 8% | 15% | 20% |
| YouGov | 20-22 Medi 2022 | 1,014 | 37% | 18% | 21% | 5% | 5% | 4% | 7% | 13% | 16% |
| YouGov | 12-16 Mehefin 2022 | 1,020 | 31% | 21% | 24% | 5% | 6% | 6% | 6% | 14% | 7% |
| YouGov | 25 Chwefror - 1 Mawrth 2022 | 1,086 | 34% | 23% | 20% | 6% | 4% | 3% | 6% | 11% | |
| YouGov | 13 - 16 Rhagfyr 2022 | 1,009 | 35% | 22% | 19% | 3% | 7% | 5% | 6% | 13% | |
| YouGov Archifwyd 2022-10-18 yn y Peiriant Wayback | 13-16 Medi 2021 | 1,057 | 33% | 26% | 19% | 4% | 5% | 2% | 6% | 7% | |
| Etholiad y Senedd 2021 [32] | 6 Mai 2021 | - | 36.2% | 25.1% | 20.7% | 4.3% | 4.4% | 1.1% | 3.7% | 4.5% | 11.1% |
Gweler hefyd
golyguDolenni allanol
golyguCyfeiriadau
golygu- ↑ "Andrew RT Davies returns as Welsh Conservatives leader". BBC News (yn Saesneg). 2021-01-24. Cyrchwyd 2021-01-24.
- ↑ Owens, Cathy (8 September 2021). "What to expect from the next five years in Welsh politics". WalesOnline (yn Saesneg). Cyrchwyd 29 September 2021.
- ↑ 3.0 3.1 McAllister, Laura; Wyn Jones, Richard; Larner, Jac (2022). "Improving democracy in Wales". Cardiff University. Cyrchwyd 19 May 2022.
- ↑ Electoral Reform Society Cymru, Size Matters: Making the National Assembly More Effective (2013).
- ↑ Wales Governance Centre at Cardiff University; Electoral Reform Society Cymru (November 2016). "Reshaping the Senedd. How to elect a more effective Assembly" (PDF). Cyrchwyd 19 May 2022.
- ↑ Hayward, Will (19 October 2022). "New plans to cut the number of Welsh MPs and create new constituencies". WalesOnline (yn Saesneg). Cyrchwyd 22 October 2022.
- ↑ 7.0 7.1 "The Co-operation Agreement: full policy programme". The Government of Wales. 1 December 2021. Cyrchwyd 19 May 2022.
- ↑ "Special Purpose Committee on Senedd Reform". senedd.wales. 6 October 2021.
- ↑ "Press release: A way forward for Senedd reform". Government of Wales. 10 May 2022. Cyrchwyd 19 May 2022.
- ↑ 10.0 10.1 "Welsh Conservative MS resigns from Senedd reform group after Labour and Plaid's 'completely out of order stunt'". Welsh Conservatives. 10 May 2022. Cyrchwyd 14 June 2022.
- ↑ 11.0 11.1 11.2 "Reforming our Senedd: A stronger voice for the people of Wales" (PDF). Government of Wales. 30 May 2022. Cyrchwyd 14 June 2022.
- ↑ "Vote Outcomes Plenary 08/06/2022". Welsh Parliament. 8 June 2022. Cyrchwyd 14 June 2022.
- ↑ "Cynlluniau ar gyfer Senedd fodern, fwy cynrychiadol | LLYW.CYMRU". www.llyw.cymru. 2023-09-18. Cyrchwyd 2023-09-18.
- ↑ Millar, Darren (7 June 2022). "Call for referendum on Labour and Plaid's policy to expand the Senedd". Darren Millar MS. Cyrchwyd 14 June 2022.
- ↑ "Welsh secretary wants public vote on bigger Senedd". BBC News. 25 May 2022. Cyrchwyd 14 June 2022.
- ↑ "Senedd reform aim is to keep Labour in power, says UK minister". BBC News. 21 May 2022. Cyrchwyd 14 June 2022.
- ↑ "Mark Drakeford ddim am sefyll i fod yn AS yn yr etholiad". BBC Cymru Fyw. 2023-08-09. Cyrchwyd 2025-02-11.
- ↑ "Vaughan Gething ddim am sefyll yn yr etholiad nesaf". BBC Cymru Fyw. 2024-09-08. Cyrchwyd 2025-02-11.
- ↑ "Y cyn-weinidog Lee Waters i adael y Senedd yn 2026". BBC Cymru Fyw. 2024-10-25. Cyrchwyd 2025-02-11.
- ↑ "Dawn Bowden AS ddim am sefyll yn Etholiad 2026". BBC Cymru Fyw. 2025-01-17. Cyrchwyd 2025-02-11.
- ↑ 21.0 21.1 "Antoniw a Watson ddim am sefyll yn etholiadau'r Senedd yn 2026". BBC Cymru Fyw. 2025-01-24. Cyrchwyd 2025-02-11.
- ↑ "Seithfed aelod Llafur o'r Senedd yn cyhoeddi na fydd yn sefyll eto". newyddion.s4c.cymru. 2025-02-08. Cyrchwyd 2025-02-11.
- ↑ "Julie Morgan ddim am sefyll eto ar gyfer y Senedd". Golwg360. 2025-02-12. Cyrchwyd 2025-02-12.
- ↑ "Y cyn-weinidog Lesley Griffiths i adael y Senedd yn 2026". BBC Cymru Fyw. 2025-02-15. Cyrchwyd 2025-02-17.
- ↑ "Degfed Aelod Llafur am adael y Senedd yn 2026". Golwg360. 2025-02-17. Cyrchwyd 2025-02-17.
- ↑ 26.0 26.1 "Jane Hutt a Julie James ddim am sefyll yn etholiad 2026". BBC Cymru Fyw. 2025-02-21. Cyrchwyd 2025-02-24.
- ↑ "JennyRathbone Trydar". X.
- ↑ "First YouGov voting intention in Wales since 2024 general election shows collapse in Labour support | YouGov". yougov.co.uk (yn Saesneg). Cyrchwyd 2025-05-11.
- ↑ "Senedd Polling Points to a Three-Way Split". Survation (yn Saesneg). 2025-04-07. Cyrchwyd 2025-04-08.
- ↑ "Arolwg Barn Beaufort" (PDF).
- ↑ 31.0 31.1 Dalling, Robert (2024-12-01). "Labour is no longer Wales' most popular party in shock political poll". Wales Online (yn Saesneg). Cyrchwyd 2024-12-01.
- ↑ 32.0 32.1 Davies, Owain; Holzinger, Owen; McCarthy, Joanne; Jones, Helen (2021). Senedd Election 2021: Research Briefing (PDF). Senedd Research. t. 16.