Refferendwm ar bwerau Cynulliad Cenedlaethol Cymru 2011

Cynhaliwyd refferendwm ar ymestyn pwerau deddfu Cynulliad Cenedlaethol Cymru yng Nghymru ar 3 Mawrth 2011. Gofynnodd y refferendwm y cwestiwn hwn: "A ydych yn dymuno i'r Cynulliad allu llunio deddfau ar bob mater yn yr 20 maes pwnc y mae ganddo bwerau ynddynt?"

Mae'r erthygl hon yn rhan o'r gyfres: Gwleidyddiaeth Cymru

Llywodraeth Cymru Prif Weinidog: Eluned Morgan Polisïau unigryw Cymru Cabinet Cwnsler Cyffredinol: Mick Antoniw AS Pleidiau Gwleidyddol Senedd Cymru Cyfraith Gyfoes Cymru Mesurau rhestr Gorchymyn Cymhwysedd Deddfwriaethol Offerynnau Statudol Llywydd: Elin Jones Prif Weithredwr a Chlerc: Manon Antoniazzi Comisiwn y Senedd Aelodau (ASau): 2021 Etholaethau a rhanbarthau etholiadol Etholiadau: 1999, 2003, 2007, 2011, 2016, 2021 Cymru o fewn y DU Llywodraeth ei Mawrhydi Ysgrifennydd Gwladol: Jo Stevens Swyddfa Cymru Prif Bwyllgor Pwyllgor Dethol Deddf Llywodraeth Cymru 2006 Etholaethau'r DU Etholaethau Cymru Etholiadau: 1979, 1983, 1987, 1992, 1997, 2001, 2005, 2010, 2015, 2024 Cymru o fewn yr UE Senedd Ewrop Etholaeth Senedd Ewrop Etholiadau: 1979, 1984, 1989, 1994,    1999, 2004, 2009 Isadrannau Cymru Awdurdodau unedol Cymru Siroedd cadw yng Nghymru Siroedd Cymru cyn ad-drefnu 1974 Rhestr o ddinasoedd Cymru Rhestr trefi Cymru Rhestr cymunedau Cymru Gweithgarwch gwleidyddol Cenedlaetholdeb Datganoli Cymru Annibyniaeth Cymru Heddychiaeth Pleidiau gwleidyddol

Os caiff pleidlais 'ydw' ar y cyfan, bydd y Cynulliad â'r gallu i lunio deddfau ar bob mater yn yr 20 maes pwnc heb orfod cael caniatâd Llywodraeth y DU. Os caiff pleidlais 'nac ydw' ar y cyfan, ni ddigwyddith unrhyw beth a bydd y system sydd gan Gymru yn parhau.

Cyhoeddwyd canlyniadau'r refferendwm ar 4 Mawrth 2011. Ar y cyfan, pleidleisiodd 63.49% 'ydw', a phleidleisiodd 36.51% 'nac ydw'. 'Ydw' oedd y bleidlais mewn 21 o'r 22 awdurdod lleol, gyda'r eithriad i Sir Fynwy. Ar y cyfan, pleidleisiodd 35.2% o Gymru. Croesawodd Prif Weinidog Cymru Carwyn Jones y canlyniad, gan ddywedyd: "Heddiw, fe gafodd hen wlad ei pharch."

Cefndir

Siambr y Senedd.

Sefydlwyd Cynulliad Cenedlaethol Cymru yn 1999 yn dilyn refferendwm yn 1997. Corff datganoledig ydyw sy'n trafod polisïau ac yn cymeradwyo deddfwriaeth yn ymwneud â Chymru, ac yn dyrannu'r arian a rennir iddo gan Lywodraeth y DU. Yn wahanol i'r ddau gorff datganoledig arall a sefydlwyd ar yr un pryd fel rhan o'r broses datganoli yn y DU, sef Cynulliad Gogledd Iwerddon a Senedd yr Alban, does gan y Cynulliad Cenedlaethol ddim pwerau i godi trethi (fel yn yr Alban) nac i greu deddfau'n annibynnol ar San Steffan.

Cafodd grymoedd i basio mesurau deddfwriaethol o fewn meysydd penodol eu rhoi ar ddechrau'r Trydydd Cynulliad ym mis Mai 2007 dan Ddeddf Llywodraeth Cymru 2006. Ond am fod y broses o orfod cael cymeradwyaeth San Steffan i bob deddf unigol yn un hir a chymhleth, galwodd Llywodraeth Cymru, sy'n glymblaid rhwng y Blaid Lafur a Phlaid Cymru, am ddatganoli grym deddfwriaethol i Gymru o fewn y meysydd sy'n ddatganoledig eisoes a phenderfynwyd y byddai angen cynnal refferendwm arall i'r perwyl hwnnw gan nad oedd refferendwm 1997 yn cynnwys cwestiwn am bwerau deddfwriaethol.

Y Cwestiwn

Testun

Testun y cwestiwn a ofynnir yw:

[Rhagymadrodd]

Cynulliad Cenedlaethol Cymru: yr hyn sy'n digwydd ar hyn o bryd.

Mae gan y Cynulliad y pwerau i lunio deddfau mewn 20 maes pwnc, megis:

Amaethyddiaeth

Yr amgylchedd

Tai

Addysg

Iechyd

Llywodraeth leol

Mae'r Cynulliad yn gallu llunio deddfau ar rai materion ym mhob maes pwnc ond nid ar faterion eraill. Er mwyn llunio deddfau ar unrhyw un o'r materion eraill hyn, roedd yn rhaid i'r Cynulliad ofyn am gytundeb Senedd y DU. Yna, roedd Senedd y DU yn penderfynu bob tro a gaiff y Cynulliad lunio'r deddfau hyn neu beidio.

Ni all y Cynulliad lunio deddfau mewn meysydd pwnc fel amddiffyn, trethi neu fudd-daliadau lles. Gan i'r rhan fwyaf o bleidleiswyr pleidleisio 'ydw' mae'r Cynulliad yn gallu llunio deddfau ar bob mater yn yr 20 maes pwnc y mae ganddo bwerau ynddynt, heb orfod cael cytundeb Senedd y DU.

Cwestiwn:

A ydych yn dymuno i'r Cynulliad allu llunio deddfau ar bob mater yn yr 20 maes pwnc y mae ganddo bwerau ynddynt?

Ydw

Nac ydw

Beirniadaeth

Hwn yw'r testun terfynol a gyhoeddwyd gan y Comisiwn Etholiadol ar ôl tua 10 wythnos o drafod ac ystyriaeth. Beirniadwyd penderfyniad y Comisiwn i gynnwys rhagymadrodd ar y papur pleidleisio, a ddisgrifiwyd fel "rhyw fath o ddoethuriaeth ar y cyfansoddiad Prydeinig" gan yr Arglwydd Dafydd Elis Thomas AC, Llywydd Cynulliad Cenedlaethol Cymru. Dywedodd ei fod yn "sarhad ar etholwyr" a doedd dim angen ei gael o gwbl. Ond mewn cyfiawnhad o'r penderfyniad, dywedodd y Comisiwn Etholiadol eu bod yn meddwl nad oedd y cyhoedd yn deall y cwestiwn yn iawn na'r rheswm dros bleidleisio. Ond mynnodd Dafydd Elis Thomas nad oedd y cwestiwn yn gymhleth:

"Y cwestiwn yw, a ddylai'r Cynulliad Cenedlaethol gael yr hawl i ddeddfu mewn meysydd lle mae ganddo eisoes gyfrifoldeb, a gwneud hynny heb ymgynghori â senedd San Steffan. Dyw hynny ddim yn gymhleth yn fy marn i, a petai'r cwestiwn yn cael ei ofyn yn y modd amlwg yna dwi'n credu bod modd ei ateb un ffordd neu'r llall. Bu llawer gormod o bwyslais mewn ysgrifennu rhyw fath o ddoethuriaeth ar y cyfansoddiad Prydeinig fel rhan o'r cwestiwn yn hytrach na gwneud y cwestiwn yn glir a dealladwy."

Polau piniwn a sylwadau

Yn 2007, awgrymodd un pôl efallai y byddai 47% o Gymry yn dweud Ydw mewn pleidlais refferendwm, gyda 44% yn erbyn. Darganfuwyd pôl a gynhaliwyd ym mis Chwefror 2008 mai 49% o blaid senedd sydd â hawliau i wneud deddfau llawn a 41% yn erbyn. Ar 3 Chwefror 2010, cefnogodd y Western Mail ymgyrch Ydw. Darganfuwyd pôl BBC a gyhoeddwyd ar 1 Mawrth 2010 bod codiad mewn cefnogaeth o ran deddfu llawn, hyd at 56%, gyda 35% yn erbyn, ond yr oedd Nick Bourne, arweinydd Plaid Geidwadol Cymru, yn amheugar o ganlyniadau'r pôl.

Isod a geir tabl crynodol o ganlyniadau'r pôl o flaen llaw ar gyfer y refferendwm.

Dyddiad	Sefydliad	Ydw	Nac ydw	Ni fyddaf yn pleidleisio	Wn i ddim
25-28 Chwefror 2011	Grŵp Marchnata ac Ymchwilio	49%	22%	-	28%
21-23 Chwefror 2011	YouGov (sicr i bleidleisio)	67%	33%	-	-
24-26 Ionawr 2011 Archifwyd 2011-02-07 yn y Peiriant Wayback	YouGov	46%	25%	8%	21%
20-22 Rhagfyr 2010 Archifwyd 2011-02-21 yn y Peiriant Wayback	YouGov	48%	30%	8%	14%
25-28 Tachwedd 2010 Archifwyd 2010-12-26 yn y Peiriant Wayback	ICM (sicr i bleidleisio)	70%	30%	-	-
25-28 Tachwedd 2010 Archifwyd 2010-12-26 yn y Peiriant Wayback	ICM (popeth)	57%	24%	-	18%
22-24 Tachwedd 2010 Archifwyd 2011-10-16 yn y Peiriant Wayback	YouGov	52%	29%	7%	13%
19-22 Tachwedd 2010	Ymchwil Cenedl (sicr i bleidleisio)	73%	23%	-	4%
19-22 Tachwedd 2010	Ymchwil Cenedl (popeth)	60%	28%	-	13%
25-27 Hydref 2010	YouGov	49%	30%	5%	15%
27 - 29 Medi 2010	YouGov	48%	32%	6%	15%
26 - 28 Gorffennaf 2010 Archifwyd 2011-02-21 yn y Peiriant Wayback	YouGov	48%	34%	5%	14%

Canlyniadau

Canlyniad cenedlaethol

Canlyniad cyffredinol: Ydw

Cyfrifwyd y canlyniadau a'u cyhoeddwyd ar 4 Mawrth 2011, yn lleol yn gyntaf ac wedyn yn ffurfiol yn y Senedd.

Mewn 21 allan o 22 awdurdod unedol, Ydw oedd y bleidlais. Sir Fynwy oedd yr unig ardal i bleidleisio Nac ydw. Roedd yn rhaid i'r Sir ailgyfrif, ond 'Nac ydw' oedd y bleidlais yn y diwedd, gyda 320 pleidlais yn unig rhyngddynt.

Y canlyniad cyffredinol oedd:

Ydw : 517,132 (63.49%)			Nac ydw : 297,380 (36.51%)
▲

Nifer o bleidleiswyr (yn ôl Comisiwn Etholiadol): 35.2%

Nifer o bleidleisiau a gyfrifwyd: 814,512.

Canlyniadau yn ôl awdurdod unedol

Map canlyniadau Refferendwm Datganoli Cymru 2011.

Awdurdod unedol	Nifer o bleidleiswyr	Pleidlais Ydw	Pleidlais Nac ydw
Ynys Môn	43.83%	64.77%	35.23%
Blaenau Gwent	32.44%	68.87%	31.13%
Pen-y-bont ar Ogwr	35.64%	68.11%	31.89%
Caerffili	34.55%	64.35%	35.65%
Caerdydd	35.16%	61.39%	38.61%
Sir Gaerfyrddin	44.36%	70.82%	29.18%
Ceredigion	44.07%	66.24%	33.76%
Conwy	33.79%	59.72%	40.28%
Sir Ddinbych	34.47%	61.85%	38.15%
Sir y Fflint	29.45%	62.06%	37.94%
Gwynedd	43.39%	76.03%	23.97%
Merthyr Tudful	30.12%	68.86%	31.14%
Sir Fynwy	35.83%	49.36%	50.64%
Castell-nedd Port Talbot	38.00%	73.00%	27.00%
Casnewydd	27.90%	54.76%	45.24%
Sir Benfro	38.73%	54.98%	45.02%
Powys	39.68%	51.64%	48.36%
Rhondda Cynon Taf	34.62%	70.71%	29.29%
Abertawe	32.90%	63.21%	36.79%
Torfaen	33.82%	62.78%	37.22%
Bro Morgannwg	40.10%	52.54%	47.46%
Wrecsam	27.04%	64.09%	35.91%

Dadansoddiad ardaloedd lleol

Nifer o bleidleiswyr

Uchaf: Sir Gaerfyrddin - 44.36%

Isaf: Wrecsam - 27.04%

Pleidlais

% uchaf o bleidlais Ydw: Gwynedd - 76.03%

% uchaf o bleidlais Nac ydw: Sir Fynwy - 50.64%