Llansannan
Pentref, cymuned a phlwyf eglwysig ym mwrdeistref sirol Conwy, Cymru, yw Llansannan.[1][2] Fe'i lleolir yn nyffryn Afon Aled, tua naw milltir i'r gorllewin o dref Dinbych.
 Cerflun y ferch fach (1899) gan William Goscombe John | |
| Math | pentref, cymuned  |
|---|---|
| Daearyddiaeth | |
| Sir | Conwy |
| Gwlad |  Cymru |
| Cyfesurynnau | 53.176°N 3.595°W |
| Cod SYG | W04000131 |
| Gwleidyddiaeth | |
| AC/au | Darren Millar (Ceidwadwyr) |
| AS/au | David Jones (Ceidwadwr) |
 | |
Mae Llansannan yn sefyll ar groesffordd bwysig i sawl ffordd ar ucheldir yr hen Ddinbych. Rhed yr A544 rhwng Abergele a Llanfair Talhaearn yn y gogledd a Bylchau a Phentrefoelas yn y de trwyddo. Mae lonydd eraill yn ei chysylltu â Gwytherin, Llanrwst a Llangernyw.
Mae'r eglwys yn gysegredig i Sant Sannan. Ceir cae yn ymyl y pentref o'r enw Tyddyn Sannan a gerllaw Pant yr Eglwys, ar bwys y cae hwnnw, ceir sylfeini adeilad a oedd efallai'n eglwys gynnar gysegredig i Sannan.
Ceir cofgolofn i bump o lenyddion o'r plwyf yng nghanol y pentref gyda cherflun wrth ei throed. Pen-y-Mwdwl yw'r enw ar y bryn ar bwys y pentref. Yn yr hen ddyddiau roedd Ffair Llansannan, a gynhelid ym mis Mai, yn adnabyddus iawn yn yr ardal.
Henebion golygu
Adeiladwyd Plas Dyffryn Aled yn 1797 gan Diana Wynne-Yorke a bu'r teulu Wynne-York yn trigo yno hyd at ddechrau'r 20g.
Mae Crug Cae Du, Llansannan yn domen a godwyd gan bobl Oes Newydd y Cerrig neu Oes yr Efydd fel rhan o'u seremonïau ac wedi'i leoli tua cilometr i'r de o Lansannan. Mae sawl crug arall gerllaw: Crug Bryn Nantllech, Crug Blaen y Cwm, Crug Rhiwiau, Rhos y Domen, Crug Plas Newydd a Crugiau Eglwys Bylchau. Mae'r rhain i gyd o'r math arbennig o grug sy'n cael eu galw'n "grug crwn" ac o fewn tafliad carreg i'r pentref. Ceir hefyd Carnedd gron Tan-y-Foel i'r de-orllewin, sy'n garnedd (heb bridd drosti) yn hytrach nac yn grug.
Cyfrifiad 2011 golygu
Yng nghyfrifiad 2011 roedd y sefyllfa fel a ganlyn:[3][4][5]
Enwogion golygu
- Tudur Aled (c. 1465-1525), un o feirdd gorau'r 16g, a aned yn y plwyf
- William Salesbury (c.1520-1584), ganed cyfieithydd y Testament Newydd i'r Gymraeg yn y plwyf tua'r flwyddyn 1520.
- Henry Rees (1798–1869), brawd Gwilym Hiraethog a diwinydd a phregethwr enwog, ganed yn Llansannan yn 1798.
- William Rees (Gwilym Hiraethog) (1802–83), ganed yr awdur a bardd yn y pentref, a bu'n gweinidog Ymneilltuol yno
- Edward Roberts (Iorwerth Glan Aled) (1819-1867), bardd
Gweler hefyd golygu
Cyfeiriadau golygu
- ↑ "Rhestr o Enwau Lleoedd Safonol Cymru". Llywodraeth Cymru. 13 Hydref 2021.
- ↑ British Place Names; adalwyd 21 Tachwedd 2021
- ↑ "Ystadegau Allweddol ar gyfer Cymru". Swyddfa Ystadegau Gwladol. Cyrchwyd 2012-12-12.. Poblogaeth: ks101ew. Iaith: ks207wa - noder mae'r canran hwn yn seiliedig ar y nier sy'n siarad Cymraeg allan o'r niferoedd sydd dros 3 oed. Ganwyd yng Nghymru: ks204ew. Diweithdra: ks106ew; adalwyd 16 Mai 2013.
- ↑ Canran y diwaith drwy Gymru; Golwg 360; 11 Rhagfyr 2012; adalwyd 16 Mai 2013
- ↑ Gwefan Swyddfa Ystadegau Gwladol; Niferoedd Di-waith rhwng 16 a 74 oed; adalwyd 16 Mai 2013.
Llyfryddiaeth golygu
- W. Bezant Lowe, Llansannan, its History and Associations (1915)
Trefi
Abergele · Bae Colwyn · Betws-y-Coed · Conwy · Cyffordd Llandudno · Degannwy · Hen Golwyn · Llandudno · Llanfairfechan · Llanrwst · Penmaenmawr · Tywyn
Pentrefi
Bae Cinmel · Bae Penrhyn · Betws-yn-Rhos · Bryn-y-maen · Bylchau · Caerhun · Capel Curig · Capel Garmon · Cefn Berain · Cefn-brith · Cerrigydrudion · Craig-y-don · Cwm Penmachno · Dawn · Dolgarrog · Dolwen · Dolwyddelan · Dwygyfylchi · Eglwys-bach · Esgyryn · Gellioedd · Glanwydden · Glasfryn · Groes · Gwytherin · Gyffin · Henryd · Llanbedr-y-cennin · Llandrillo-yn-Rhos · Llanddoged · Llanddulas · Llanefydd · Llanelian-yn-Rhos · Llanfair Talhaearn · Llanfihangel Glyn Myfyr · Llangernyw · Llangwm · Llangystennin · Llanrhos · Llanrhychwyn · Llan Sain Siôr · Llansanffraid Glan Conwy · Llansannan · Llysfaen · Maenan · Y Maerdy · Melin-y-coed · Mochdre · Nebo · Pandy Tudur · Penmachno · Pensarn · Pentrefelin · Pentrefoelas · Pentre-llyn-cymmer · Pentre Tafarnyfedw · Pydew · Rowen · Rhydlydan · Rhyd-y-foel · Tal-y-bont · Tal-y-cafn · Trefriw · Tyn-y-groes · Ysbyty Ifan