Pontyberem

pentref yn Sir Gaerfyrddin

Pentref diwydiannol a chymuned yn Sir Gaerfyrddin yw Pontyberem. Fe'i lleolir yng Nghwm Gwendraeth Fawr. Mae ardal Cyngor Cymuned Pontyberem yn gartref i 2,800 o bobl ac yn cynnwys pentref Bancffosfelen, a leolir ar lethr dwyreiniol Mynydd Llangyndeyrn. Yn ôl Cyfrifiad 2001, roedd 81.28% (1961:91% :1991:80.5%) o'r boblogaeth yn meddu ar un neu fwy o sgiliau yn yr iaith Gymraeg, gyda 60.83% yn gallu siarad, darllen ac ysgrifennu yn Gymraeg.[1]

Pontyberem
Mathpentref, cymuned Edit this on Wikidata
Poblogaeth2,800, 2,768 Edit this on Wikidata
Sefydlwyd
  • 1919 Edit this on Wikidata
Daearyddiaeth
SirSir Gaerfyrddin Edit this on Wikidata
GwladBaner Cymru Cymru
Arwynebedd1,334.78 ha Edit this on Wikidata
Cyfesurynnau51.779°N 4.174°W Edit this on Wikidata
Cod SYGW04000553 Edit this on Wikidata
Cod OSSN501111 Edit this on Wikidata
Cod postSA15 Edit this on Wikidata
Gwleidyddiaeth
AC/auLee Waters (Llafur)
AS/auNia Griffith (Llafur)
Map

Ffurfiwyd plwyf newydd o'r enw Pontyberem yn 1919 yn dilyn tyfiant y diwydiant glo. Y pwll glo hynaf oedd Glynhebog a chafwyd fod y glo o'r ansawdd gorau yn y byd.[2]

Ganwyd y gantores boblogaidd, Dorothy Squires mewn gwersyll ar gyrion Pontyberem. Mae Gwenda Owen y gantores a enillodd yr Ŵyl Ban-Geltaidd i Gymru ym 1995 gyda Chân yr Ynys Werdd yn enedigol o'r pentref.

Ym Mhontyberem mae pencadlys Menter Cwm Gwendraeth, y fenter iaith gyntaf i'w sefydlu yng Nghymru.

Cynrychiolir yr ardal hon yn Senedd Cymru gan Lee Waters (Llafur)[3] ac yn Senedd y DU gan Nia Griffith (Llafur).[4]

Cyfrifiad 2011 golygu

Yng nghyfrifiad 2011 roedd y sefyllfa fel a ganlyn:[5][6][7][8]

Cyfrifiad 2011
Poblogaeth cymuned Pontyberem (pob oed) (2,768)
  
100%
Y nifer dros 3 oed sy'n siarad Cymraeg (Pontyberem) (1,806)
  
67.4%
:Y ganran drwy Gymru
  
19%
Y nifer sydd wedi'u geni yng Nghymru (Pontyberem) (2197)
  
79.4%
:Y ganran drwy Gymru
  
73%
Y nifer mewn gwaith rhwng 16 a 74 oed (Pontyberem) (477)
  
40.1%
:Y ganran drwy Gymru
  
67.1%

Cyfeiriadau golygu

  1. Cyngor Sir Gaerfyrddin http://www.carmarthenshire.gov.uk/index.asp?locID=4473&docID=-1[dolen marw]
  2. Cwm Gwendraeth a Llanelli Ann Gruffydd Rhys Gwasg Carreg Gwalch 2000
  3. Gwefan Senedd Cymru
  4. Gwefan Senedd y DU
  5. "Ystadegau Allweddol ar gyfer Cymru". Swyddfa Ystadegau Gwladol. Cyrchwyd 2012-12-12.. Poblogaeth: ks101ew. Iaith: ks207wa - noder mae'r canran hwn yn seiliedig ar y nier sy'n siarad Cymraeg allan o'r niferoedd sydd dros 3 oed. Ganwyd yng Nghymru: ks204ew. Diweithdra: ks106ew; adalwyd 16 Mai 2013.
  6. Canran y diwaith drwy Gymru; Golwg 360; 11 Rhagfyr 2012; adalwyd 16 Mai 2013
  7. Gwefan Swyddfa Ystadegau Gwladol; Niferoedd Di-waith rhwng 16 a 74 oed; adalwyd 16 Mai 2013.
  8. Gwefan Llywodraeth Cymru; Ystadegau Economaidd Allweddol, Tachwedd 2010; Mae'r gyfradd gyflogaeth ymhlith pobl 16 – 64 oed yng Nghymru yn 67.1 y cant.; adalwyd 31 Mai 2013[dolen marw]