Hendy-gwyn

tref a chymuned yn Sir Gaerfyrddin

Tref fechan hanesyddol a chymuned yn Sir Gaerfyrddin, Cymru, yw'r Hendy-gwyn[1] neu Hendy-gwyn ar Daf[2] (hefyd Hendy Gwyn ar Daf)[3] (Saesneg: Whitland).[4] Roedd yn adnabyddus yn yr Oesoedd Canol fel safle Y Tŷ Gwyn ar Daf, canolfan eglwysig a noddwyd gan dywysogion teyrnas Deheubarth. Saif yng ngorllewin y sir ar y ffin â Sir Benfro, i'r gogledd o Afon Taf, ac i'r de o briffordd yr A40, rhwng Sanclêr ac Arberth.

Hendy-gwyn
Market Street, Whitland - geograph.org.uk - 1414951.jpg
Mathtref bost, tref, cymuned Edit this on Wikidata
Cysylltir gydaFflewyn Edit this on Wikidata
Daearyddiaeth
SirSir Gaerfyrddin Edit this on Wikidata
GwladBaner Cymru Cymru
Cyfesurynnau51.818°N 4.611°W Edit this on Wikidata
Cod SYGW04000560 Edit this on Wikidata
Cod OSSN201165 Edit this on Wikidata
Gwleidyddiaeth
AC/auSamuel Kurtz (Ceidwadwyr)
AS/auSimon Hart (Ceidwadwr)
Map

Cynrychiolir yr ardal hon yn Senedd Cymru gan Samuel Kurtz (Ceidwadwyr)[5] ac yn Senedd y DU gan Simon Hart (Ceidwadwr).[6]

Abaty'r Tŷ Gwyn ar DafGolygu

Sefydlwyd yr abaty enwog yma fel cangen Gymreig o abaty Clairvaux yn Ffrainc, un o abatai mawr y Sistersiaid, yn y flwyddyn 1140. Er mai sefydliad Normanaidd oedd yr abaty ar y dechrau, gyda'r mynachod wedi dod drosodd o Ffrainc, dan nawdd yr Arglwydd Rhys o Ddeheubarth daeth yn sefydliad trwyadl Gymreig a fu'n gefnogol iawn i ymdrechion tywysogion Cymru i gadw annibyniaeth y wlad. Ond talodd y pris am ei gefnogaeth yn 1257 pan gafodd ei anrheithio gan filwyr Seisnig a lladd llawer o'r brodyr. Claddwyd y bardd Dafydd Nanmor (fl. 1450-1480) ym mynwent y Tŷ Gwyn.


Cyfrifiad 2011Golygu

Yng nghyfrifiad 2011 roedd y sefyllfa fel a ganlyn:[7][8][9][10]

Cyfrifiad 2011
Poblogaeth cymuned Hendy-gwyn (pob oed) (1,792)
  
100%
Y nifer dros 3 oed sy'n siarad Cymraeg (Hendy-gwyn) (749)
  
43.4%
:Y ganran drwy Gymru
  
19%
Y nifer sydd wedi'u geni yng Nghymru (Hendy-gwyn) (1325)
  
73.9%
:Y ganran drwy Gymru
  
73%
Y nifer mewn gwaith rhwng 16 a 74 oed(Hendy-gwyn) (300)
  
37.3%
:Y ganran drwy Gymru
  
67.1%

Côr Meibion Hendy-gwynGolygu

OrielGolygu

CyfeiriadauGolygu

  1. Sillafiad Cymdeithas Enwau Lleoedd Cymru a Gwyddoniadur Cymru (Gwasg Prifysgol Cymru, 2008), t.439
  2. "Rhestr o Enwau Lleoedd Safonol Cymru". Llywodraeth Cymru. 13 Hydref 2021.
  3. Aneirin Talfan Davies, Crwydro Sir Gâr, Cyfres Crwydro Cymru (1970)
  4. British Place Names; adalwyd 17 Mawrth 2022
  5. Gwefan Senedd Cymru
  6. Gwefan Senedd y DU
  7. "Ystadegau Allweddol ar gyfer Cymru". Swyddfa Ystadegau Gwladol. Cyrchwyd 2012-12-12.. Poblogaeth: ks101ew. Iaith: ks207wa - noder mae'r canran hwn yn seiliedig ar y nier sy'n siarad Cymraeg allan o'r niferoedd sydd dros 3 oed. Ganwyd yng Nghymru: ks204ew. Diweithdra: ks106ew; adalwyd 16 Mai 2013.
  8. Canran y diwaith drwy Gymru; Golwg 360; 11 Rhagfyr 2012; adalwyd 16 Mai 2013
  9. Gwefan Swyddfa Ystadegau Gwladol; Niferoedd Di-waith rhwng 16 a 74 oed; adalwyd 16 Mai 2013.
  10. Gwefan Llywodraeth Cymru; Ystadegau Economaidd Allweddol, Tachwedd 2010; Mae'r gyfradd gyflogaeth ymhlith pobl 16 – 64 oed yng Nghymru yn 67.1 y cant.; adalwyd 31 Mai 2013[dolen marw]

Dolenni allanolGolygu