Dafydd Nanmor

Bardd a oedd yn feistr ar y canu mawl ac a ystyrir yn un o'r pwysicaf o Feirdd yr Uchelwyr oedd Dafydd Nanmor (fl. tua 1450 - 1480).

Dafydd Nanmor
Ganwyd	c. 1420  Nantmor
Bu farw	c. 1485
Dinasyddiaeth	Cymru
Galwedigaeth	bardd

Bywgraffiad

Brodor o Nanmor, gogledd Meirionnydd (Gwynedd) oedd Dafydd Nanmor (mae rhai traddodiadau yn dweud iddo gael ei eni yn Harlech, ond ymddengys nad oes sail i'r honiad). Yn ôl y chwedl, bu rhaid iddo adael ei fro enedigol ar lan Afon Glaslyn am y De am iddo dramgwyddo trwy ganu cerddi serch i Gwen o'r Ddôl, gwraig uchelwr lleol. Sut bynnag y bu am hynny, treuliodd weddill ei oes Ne Cymru lle cafodd nawdd gan rai o fawrion y cyfnod, yn cynnwys Rhys ap Maredudd ('Rhys o'r Tywyn', ger Aberteifi) a'i deulu a Syr Dafydd ap Thomas, cwnstabl Castell Aberteifi. Ni wyddys pryd y bu farw, ond mae'n "tewi" ar ôl tua 1480. Dywedir iddo gael ei gladdu ym mynwent Y Tŷ Gwyn ar Daf.

Cerddi

Canu mawl yw trwch y cerddi ganddo sydd ar glawr. Ceir nodyn brudiol yn rhai o'i gerddi hefyd, yn enwedig ei awdl a chywydd i Siasbar Tudur a'i frawd Edmwnd Tudur, tad Harri Tudur. Cymerodd y beirniad Saunders Lewis waith Dafydd Nanmor fel esiampl nodedig o "fardd perchentyaeth", sail i lawer o feirniadaeth ddylanwadol ar ddelweddaeth a swyddogaeth Beirdd yr Uchelwyr a'u perthynas a'r uchelwyr eu hunain. Parhad a chydblethiad y gymdeithas Gymraeg a Chymreig yw prif nodwedd y canu hwn.

Mae rhai o'i gerddi yn orchestol, e.e. ei gywydd enwog 'I wallt Llio', sy'n llawn trosiadau estynedig a dychymyg wrth ddyfalu gwallt y ferch honno. Cywrain dros ben yw ei ddarlun o adeilad Abaty Ystrad Fflur hefyd.

Ysgolheictod

Mae gwaith Dafydd Nanmor yn dangos ei fod yn medru Lladin yn dda a bod ganddo ddiddordeb mawr mewn seryddiaeth - gyda'r dogn arferol o sêr-ddewiniaeth - a meddyginiaeth llyseuol. Roedd yn gopïydd llawysgrifau Cymraeg hefyd, ac mae lle i gredu mai ef yw awdur llawysgrif sy'n cynnwys detholiad o'i waith ei hun a rhai o gerddi Dafydd ap Gwilym.

Llyfryddiaeth

Gwaith y bardd

• The Poetical Works of Dafydd Nanmor, gol. Thomas Roberts ac Ifor Williams (Gwasg Prifysgol Cymru, 1923). Yr unig olygiad safonol hyd heddiw.

Astudiaethau

• Saunders Lewis, "Dafydd Nanmor", Meistri'r Canrifoedd (Gwasg Prifysgol Cymru, 1973), gol. R. Geraint Gruffydd.

Beirdd yr Uchelwyr

Bedo Hafesb  · Bleddyn Ddu · Cadwaladr Cesail · Casnodyn · Rhisiart Cynwal · Wiliam Cynwal · Dafydd ab Edmwnd · Dafydd Alaw · Dafydd ap Gwilym · Dafydd ap Siencyn · Dafydd Benwyn · Dafydd Ddu o Hiraddug · Dafydd Gorlech · Dafydd Llwyd o Fathafarn · Dafydd Nanmor · Dafydd y Coed · Edward Dafydd · Deio ab Ieuan Du · Lewys Dwnn · Edward Maelor · Edward Sirc · Edward Urien · Einion Offeiriad · Gronw Ddu · Gronw Gyriog · Gruffudd ab Adda ap Dafydd · Gruffudd ab Ieuan ap Llywelyn Fychan · Gruffudd ap Dafydd ap Tudur · Gruffudd ap Llywelyn Lwyd · Gruffudd ap Maredudd ap Dafydd · Gruffudd ap Tudur Goch · Gruffudd Fychan ap Gruffudd ab Ednyfed · Gruffudd Gryg · Gruffudd Hiraethog · Gruffudd Llwyd · Gruffudd Llwyd ap Llywelyn Gaplan · Guto'r Glyn · Gutun Owain · Gwerful Fychan · Gwerful Mechain · Gwilym Ddu o Arfon · Gwilym Tew · Hillyn · Huw Cae Llwyd · Huw Ceiriog · Huw Cornwy · Huw Llŷn · Huw Pennant (I) · Huw Pennant (II) · Hywel ab Einion Lygliw · Hywel ap Mathew · Hywel Cilan · Hywel Ystorm · Ieuan ap Huw Cae Llwyd · Ieuan ap Hywel Swrdwal · Ieuan Brydydd Hir · Ieuan Du'r Bilwg · Ieuan Dyfi · Ieuan Gethin · Ieuan Llwyd ab y Gargam · Ieuan Tew Ieuanc · Iocyn Ddu ab Ithel Grach · Iolo Goch · Iorwerth ab y Cyriog · Iorwerth Beli · Iorwerth Fynglwyd · Ithel Ddu · Lewis ab Edward · Lewys Daron · Lewys Glyn Cothi · Lewys Môn · Lewys Morgannwg · Llywarch Bentwrch · Llywelyn ab y Moel · Llywelyn ap Gwilym Lygliw · Llywelyn Brydydd Hoddnant · Llywelyn Ddu ab y Pastard · Llywelyn Fychan ap Llywelyn Foelrhon · Llywelyn Fychan ap Llywelyn Goch · Llywelyn Goch ap Meurig Hen · Llywelyn Goch y Dant · Llywelyn Siôn · Mab Clochyddyn · Madog Benfras · Maredudd ap Rhys · Meurig ab Iorwerth · Morus Dwyfech · Owain Gwynedd · Owain Waed Da · Prydydd Breuan · Tomos Prys · Gruffudd Phylip · Phylip Siôn Phylip · Rhisiart Phylip · Rhys Cain · Rhys Nanmor · Siôn Phylip · Siôn Tudur · Raff ap Robert · Robert ab Ifan · Robin Ddu ap Siencyn · Rhisierdyn · Rhisiart ap Rhys · Rhys ap Dafydd ab Einion · Rhys ap Dafydd Llwyd · Rhys ap Tudur · Rhys Brydydd · Rhys Goch Eryri · Sefnyn · Simwnt Fychan · Siôn ap Hywel ap Llywelyn Fychan · Siôn ap Hywel Gwyn · Siôn Brwynog · Siôn Cent · Siôn Ceri · Sypyn Cyfeiliog · Trahaearn Brydydd Mawr · Tudur Aled · Tudur ap Gwyn Hagr · Tudur Ddall · Wiliam Llŷn · Y Mab Cryg · Y Proll · Yr Ustus Llwyd