Pen-bre

Pentref mawr yng nghymuned Pen-bre a Phorth Tywyn, Sir Gaerfyrddin, Cymru, yw Pen-bre (Saesneg: Pembrey). Saif ar lan Bae Caerfyrddin, ychydig i'r gorllewin o dref Porth Tywyn (Tywyn Bach), rhwng aber Afon Llwchwr ac aber Afon Gwendraeth.

Pen-bre

Eglwys Sant Illtyd
Math	pentref
Daearyddiaeth
Sir	Pen-bre a Phorth Tywyn
Gwlad	Cymru
Cyfesurynnau	51.6927°N 4.2841°W
Cod OS	SN4201
Gwleidyddiaeth
AS/au Cymru	Lee Waters (Llafur)
AS/au y DU	Nia Griffith (Llafur)
Ffeiliau perthnasol ar Comin

Ceir nifer o fryngeiri o Oes yr Haearn gerllaw, a chafwyd hyd i grochenwaith Rhufeinig yn y pentref.

Cysegrwyd yr eglwys (sydd wedi'i gofrestru'n Radd II*) i Sant Illtud, a cheir corlan anifeiliaid yn erbyn wal yr eglwys o'r 18g, ar ei gynharaf. Mae corff a changell yr eglwys yn perthyn i'r 13g a cheir ynddi arfbais deuluol y Butleriaid (le Boteler), sef tri chwpan - ar ffenest yn ne-ddwyrain yr eglwys. Roedd Sant Illtyd yn sant ar nifer o'u heglwysi mewn tiroedd eraill a oedd yn eu meddiant gan gynnwys: Castell Dunraven ger Southerndown ym Mhen-y-bont ar Ogwr. Cyflwynwyd y tiroedd yma ym Mhen-bre i Syr John Butler gan Maurice de Londres yn 1128. Roedd Arnold le Boteler yn un o gyndadau'r Arlywydd George W. Bush a'r Arlywydd James Abram Garfield Arlywyddion o'r Unol Daleithiau.

Yn ystod y ddau Ryfel Byd, adeiladwyd maes awyr yma - a ddefnyddir heddiw i rasio ceir. Mae'r traeth yn rhan o Barc Gwledig Pen-bre, sydd hefyd yn cynnwys Twyni Pen-bre. Bu llawer o fwyngloddio ar Fynydd Penbre.

Daw'r "Bre" yn yr enw Pen-bre o'r hen air Celtaidd am "garth". Ystyr cyfoes "Pen-bre" felly yw "pen y garth".

Cynrychiolir yr ardal hon yn Senedd Cymru gan Lee Waters (Llafur) ac yn Senedd y DU gan Nia Griffith (Llafur).

Llongddrylliadau

Gerllaw mae traeth Cefn Sidan, oedd yn enwog am longddrylliadau yn nyddiau'r llongau hwyliau. Yr enwocaf oedd llongddrylliad y llong La Jeune Emma yn 1828, pan foddwyd Adeline Coquine, nith 12 oed Josephine de Beauharnais, cyn-wraig Napoleon Bonaparte. Claddwyd hi ym mynwent Pen-bre. Galwyd trigolion yr ardal a ddenai'r llongau i'r tir yn Wŷr y Bwyelli Bach.

• 
  Yr eglwys
• 
  Porth yr eglwys a'r fynwent
• 
  Corlan anifeiliaid (18g), gyda sgâr y pentref y tu ôl iddi
• 
  Y gorlan, gyda'r eglwys y tu ôl iddi
• 
  Y clochdy
• Tywynau (twyni tywod) Pen-bre

Gweler hefyd

• Arfordir Pen-bre
• Rhestr o longddrylliadau ar arfordir Cymru
• Pembrey, Delaware

Dolen allanol

Pen-bre a Phorth Tywyn Archifwyd 2007-09-27 yn y Peiriant Wayback

Trefi a phentrefi Sir Gaerfyrddin

Trefi
Caerfyrddin  · Castellnewydd Emlyn  · Cydweli  · Hendy-gwyn  · Llandeilo  · Llanelli  · Llanybydder  · Llanymddyfri  · Porth Tywyn  · Rhydaman  · Sanclêr  · Talacharn
Pentrefi
Aberarad  · Aberbowlan  · Abercrychan  · Abergorlech  · Abergwili  · Aber-nant  · Alltwalis  · Babel  · Bace  · Bancycapel  · Bancyfelin · Y Betws · Bethlehem  · Blaengweche  · Blaenos  · Blaen-waun  · Blaen-y-coed  · Brechfa  · Broadway  · Bronwydd  · Bron-y-gaer  · Bryn  · Brynaman  · Bryn Iwan  · Bwlch-clawdd  · Bwlchnewydd  · Bynea  · Caeo  · Capel Dewi  · Capel Gwyn  · Capel Hendre  · Capel Isaac  · Capel Iwan  · Capel Seion  · Carmel  · Carwe  · Cefn-bryn-brain  · Cefneithin  · Cefn-y-pant  · Cenarth  · Cilgwyn  · Cilsan  · Cil-y-cwm  · Croesyceiliog  · Cross Hands  · Crug-y-bar  · Crwbin  · Cwm-ann  · Cwm-bach (1)  · Cwm-bach (2)  · Cwm-du  · Cwmduad  · Cwmfelin-boeth  · Cwmfelinmynach  · Cwmgwili  · Cwmhiraeth  · Cwmifor  · Cwmisfael  · Cwmllyfri  · Cwm-miles  · Cwm-morgan  · Cwm-pen-graig  · Cwrt-henri  · Cwrt-y-cadno  · Cynghordy  · Cynheidre  · Cynwyl Elfed  · Derwen-fawr  · Derwydd  · Dinas  · Dolgran  · Dre-fach  · Dre-fach Felindre · Dryslwyn  · Dyffryn Ceidrych  · Efail-wen  · Esgair  · Felin-foel  · Felin-gwm  · Felin-wen  · Foelgastell  · Ffair-fach  · Ffaldybrenin  · Ffarmers  · Fforest  · Ffynnon  · Garnant  · Garthynty  · Gelli-aur  · Gelli-wen  · Glanaman  · Glan Duar  · Glan-y-fferi  · Gorllwyn  · Gors-las  · Gwernogle  · Gwyddgrug  · Gwynfe  · Hebron  · Yr Hendy  · Henllan  · Henllan Amgoed  · Hermon  · Horeb  · Login  · Llanarthne  · Llanboidy · Llan-dawg  · Llandeilo Abercywyn  · Llandre (1)  · Llandre (2)  · Llandybïe  · Llandyfaelog  · Llandyry  · Llanddarog  · Llanddeusant  · Llanddowror  · Llanedi  · Llanegwad  · Llanfair-ar-y-bryn  · Llanfallteg  · Llanfihangel Aberbythych  · Llanfihangel Abercywyn  · Llanfihangel-ar-Arth  · Llanfihangel-uwch-Gwili  · Llanfynydd  · Llangadog  · Llan-gain  · Llangathen  · Llangeler  · Llangennech  · Llanglydwen  · Llangyndeyrn  · Llangynin  · Llangynnwr  · Llangynog  · Llanishmel  · Llanllawddog  · Llan-llwch  · Llanllwni  · Llanmilo  · Llannewydd  · Llannon  · Llanpumsaint  · Llansadwrn  · Llan-saint  · Llansawel  · Llansteffan  · Llanwinio  · Llanwrda  · Llan-y-bri  · Llanycrwys  · Llwyn-croes  · Llwynhendy  · Llwyn-y-brain (1)  · Llwyn-y-brain (2)  · Maenordeilo  · Maerdy  · Maes-y-bont  · Marros  · Meidrim  · Meinciau  · Merthyr  · Morfa  · Myddfai · Mynydd-y-garreg  · Nantgaredig  · Nant-y-caws  · New Inn  · Pant-gwyn  · Pantyffynnon  · Parc-y-rhos  · Pedair Heol  · Pen-boyr  · Pen-bre  · Pencader  · Pencarreg  · Peniel  · Penrherber  · Penrhiw-goch  · Pentrecagal  · Pentrecwrt  · Pentrefelin  · Pentre Gwenlais  · Pentre Tŷ-gwyn  · Pentywyn  · Pen-y-banc  · Pen-y-bont (1)  · Pen-y-bont (2)  · Pen-y-garn  · Pen-y-groes  · Pinged  · Plas  · Pont Aber  · Pontaman  · Pontantwn  · Pont-ar-Gothi  · Pont-ar-llechau  · Pont-ar-sais  · Pont Hafod  · Pont-henri  · Pont-iets  · Pont-tyweli  · Pontyberem  · Porth-y-rhyd  · Pum Heol  · Pumsaint  · Pwll  · Pwll-trap  · Ram  · Rhandir-mwyn  · Rhos  · Rhosaman  · Rhos-goch  · Rhos-maen  · Rhydargaeau  · Rhydcymerau  · Rhyd Edwin  · Rhydowen  · Rhyd-y-wrach  · Salem  · Sandy  · Sarnau  · Saron (1)  · Saron (2)  · Soar  · Sylen  · Taliaris  · Talog  · Talyllychau  · Tir-y-dail  · Trap  · Trefechan  · Trelech  · Trimsaran  · Twynllannan  · Tŷ-croes  · Y Tymbl  · Waunclunda  · Waun y Clyn  · Ystrad Ffin