1823 yng Nghymru

Mae'r erthygl hon yn ymwneud ag arwyddocâd penodol y flwyddyn 1823 i Gymru a'i phobl

Digwyddiadau

Olion Boneddiges goch Pen-y-fai

13 Ionawr - Penodwyd Edward Paget, cyn AS Caernarfon, yn gadbennaeth lluoedd Prydain yn India.
23 Ionawr - Yn Ogof Pen-y-fai ar Benrhyn Gŵyr, mae William Buckland yn darganfod Boneddiges goch Pen y Fai, y canfyddiad gyntaf o gladdedigaeth ddynol gyn hanesyddol.
Chwefror - John Frost yn cael ei ddedfrydu i chwe mis o garchar am enllib yn erbyn clerc tref Casnewydd.^[1]
4 Mawrth - Ethol John Richards, a anwyd yn Llanuwchllyn, i Gyngres yr Unol Daleithiau.^[2]
26 Mawrth - Mae'r bacedlong Alert yn suddo oddi ar Ynysoedd y Moelrhoniaid, Ynys Môn, gan golli cant o fywydau.
Haf - Clawdd Stanley yn cael ei gwblhau gan Thomas Telford gan gysylltu Ynys Môn ac Ynys Gybi.
Cynhelir eisteddfod fawr yn yr Wyddgrug.
Sefydlir Y Gymdeithas Lenyddol Gymreig yn Aberhonddu gan Thomas Price (Carnhuanawc).
Mae Eglwys Bresbyteraidd Cymru yn llunio cyffes ffydd ac yn dod yn gorff ar wahân i Eglwys Loegr.
Darganfyddir Cawg Caergwrle, arteffact addurnedig o'r Oes Efydd Ganol.

Celfyddydau a llenyddiaeth

Llyfrau newydd

Felicia Hemans – The Siege of Valencia
Walter Davies (Gwallter Mechain) ^[3]- Eos Ceiriog, sef casgliad o bêr ganiadau Huw Morus Casgliad o waith Eos Ceiriog, sef casgliad o bêr ganiadau Huw Morus (casgliad o waith Huw Morus (Eos Ceiriog) (1866 - 1709
Ioan Siencyn – Casgliad o Ganiadau Difyr

Cerddoriaeth

David Charles – Hymnau ar Amrywiol Achosion
John Ellis ^[4] - Eliot (emyn dôn)

Genedigaethau

Alfred Russel Wallace

8 Ionawr, Alfred Russel Wallace - naturiaethwr a hyrwyddwr diwygiadau cymdeithasol (bu farw 1913) ^[5]
11 Chwefror, Syr Llewellyn Turner - Uchel Siryf Sir Gaernarfon, Maer tref Caernarfon (bu farw 1903) ^[6]
Mawrth, Rowland Williams (Hwfa Môn) - prifardd a gweinidog gyda'r Annibynwyr (bu farw 1905) ^[7]
3 Mawrth, Charles Hughes - cyhoeddwr (bu farw 1886) ^[8]
19 Ebrill, Anna Laetitia Waring - bardd ac emynydd ^[9]
1 Mai, John Davies gweinidog gyda'r Annibynwyr (bu farw 1874) ^[10]
8 Mai, Nicholas Bennett - cerddor a hanesydd (bu farw 1899) ^[11]
13 Mai, John Williams (Ioan Mai) - bardd (bu farw 1887) ^[12]
30 Mai, Richard Roberts gweinidog Wesleaidd (bu farw 1909) ^[13]
12 Mehefin, John Roberts - chwaraewr biliards (bu farw 1893) ^[14]
2 Gorffennaf, Thomas Jones (Canrhawdfardd) - cerddor (bu farw 1904) ^[15]
3 Awst, Thomas Lewis - gweinidog gyda'r Bedyddwyr a hanesydd (bu farw 1900) ^[16]
21 Awst, George Thomas Orlando Bridgeman - clerigwr, hynafiaethydd ac achyddwr (bu farw 1895) ^[17]
23 Medi Robert Meredith - argraffydd (bu farw 1893) ^[18]
9 Hydref, David William Morris (Marmora) - gweinidog gyda'r Bedyddwyr (bu farw 1914) ^[19]
2 Tachwedd, Edward Evans (Heman Gwent) - cerddor (bu farw 1878) ^[20]
16 Rhagfyr, Caroline Elizabeth Williams - ymgyrchydd dros hawliau merched (bu farw 1908) ^[21]
17 Rhagfyr, Thomas Davies, Llanelli - gweinidog (bu farw 1898) ^[22]
Dyddiad anhysbys
- William Evans - ficer Rhymni a chanon mygedol eglwys gadeiriol Llandaf (bu farw 1900) ^[23]
- David Lloyd Morgan - meddyg yn y llynges (bu farw 1892) ^[24]

Marwolaethau

Diana Noel, 2il Farwnes Barham

10 Ionawr, John Daniel – argraffydd (g 1755) ^[25]
10 Ionawr, David Williams (Iwan) - gweinidog gyda'r Bedyddwyr (g 1796)^[26]
17 Chwefror, Benjamin Jones - gweinidog gyda'r Annibynwyr (g 1756) ^[27]
21 Mawrth, William Davies - casglwr defnyddiau at ysgrifennu hanes Sir Forgannwg (g 1756)^[28]
25 Mawrth, Lewis Ellis - cerddor ac offerynnwr (g 1761)^[29]
12 Ebrill, Diana Noel - noddwraig crefydd^[30]
19 Tachwedd, John Edwards - pregethwr gyda'r Methodistiaid Calfinaidd (g 1755) ^[31]
4 Rhagfyr, John Harris (Ieuan Ddu) - argraffydd ac awdur (g 1802) ^[32]
28 Rhagfyr, John Williams - pregethwr Methodist ac emynydd (g 1762) ^[33]
Dyddiad anhysbys
- Jonathan Powell, gweinidog gyda'r Annibynwyr (g 1764)^[34]

Cyfeiriadau

↑ "FROST, JOHN (1784 - 1877), siartydd | Y Bywgraffiadur Cymreig". bywgraffiadur.cymru. Cyrchwyd 2020-03-03.
↑ Biographical Directory of the United States Congress. RICHARDS, John (1765-1850)
↑ "DAVIES, WALTER (' Gwallter Mechain'; 1761 - 1849), offeiriad, bardd, hynafiaethydd, a beirniad | Y Bywgraffiadur Cymreig". bywgraffiadur.cymru. Cyrchwyd 2020-03-03.
↑ – Griffith, R. D., & Williams, H., (1953). ELLIS, JOHN (1760 - 1839), cyfrwywr a cherddor. Y Bywgraffiadur Cymreig. Adferwyd 3 Maw 2020
↑ "WALLACE, ALFRED RUSSEL (1823-1913), naturiaethwr a hyrwyddwr diwygiadau cymdeithasol. | Y Bywgraffiadur Cymreig". bywgraffiadur.cymru. Cyrchwyd 2020-03-03.
↑ Daily Post Caernarfon plaque to honour castle saviour and water pioneer Sir Llewelyn Turner
↑ "WILLIAMS, ROWLAND ('Hwfa Môn'; 1823 - 1905), gweinidog gyda'r Annibynwyr | Y Bywgraffiadur Cymreig". bywgraffiadur.cymru. Cyrchwyd 2020-03-03.
↑ "HUGHES, CHARLES (1823 - 1886), cyhoeddwr | Y Bywgraffiadur Cymreig". bywgraffiadur.cymru. Cyrchwyd 2020-03-03.
↑ [https://doi.org/10.1093/ref:odnb/36742 ODNB Waring, Anna Letitia
↑ "DAVIES, JOHN (1823 - 1874), gweinidog gyda'r Annibynwyr | Y Bywgraffiadur Cymreig". bywgraffiadur.cymru. Cyrchwyd 2020-03-03.
↑ "BENNETT, NICHOLAS (1823 - 1899), cerddor a hanesydd | Y Bywgraffiadur Cymreig". bywgraffiadur.cymru. Cyrchwyd 2020-03-03.
↑ "WILLIAMS, JOHN ('Ioan Mai'; 1823 - 1887), bardd | Y Bywgraffiadur Cymreig". bywgraffiadur.cymru. Cyrchwyd 2020-03-03.
↑ "ROBERTS, RICHARD (1823 - 1909), gweinidog Wesleaidd | Y Bywgraffiadur Cymreig". bywgraffiadur.cymru. Cyrchwyd 2020-03-03.
↑ "ROBERTS, JOHN (1823 - 1893), chwaraewr biliards | Y Bywgraffiadur Cymreig". bywgraffiadur.cymru. Cyrchwyd 2020-03-03.
↑ "JONES, THOMAS ('Canrhawdfardd'; 1823 - 1904), cerddor | Y Bywgraffiadur Cymreig". bywgraffiadur.cymru. Cyrchwyd 2020-03-03.
↑ "LEWIS, THOMAS (1823 - 1900), gweinidog gyda'r Bedyddwyr, a hanesydd | Y Bywgraffiadur Cymreig". bywgraffiadur.cymru. Cyrchwyd 2020-03-03.
↑ "BRIDGEMAN, GEORGE THOMAS ORLANDO (1823 - 1895), clerigwr, hynafiaethydd ac achyddwr | Y Bywgraffiadur Cymreig". bywgraffiadur.cymru. Cyrchwyd 2020-03-03.
↑ "MEREDITH, ROBERT (1823 - 1893), argraffydd yn U.D.A.; | Y Bywgraffiadur Cymreig". bywgraffiadur.cymru. Cyrchwyd 2020-03-03.
↑ "MORRIS, DAVID WILLIAM ('Marmora'; 1823 - 1914), gweinidog gyda'r Bedyddwyr | Y Bywgraffiadur Cymreig". bywgraffiadur.cymru. Cyrchwyd 2020-03-03.
↑ "EVANS, EDWARD ('Heman Gwent'; 1823 - 1878), cerddor | Y Bywgraffiadur Cymreig". bywgraffiadur.cymru. Cyrchwyd 2020-03-03.
↑ Hellohistoria Caroline Elizabeth Williams
↑ Owen, M. B., (1953). DAVIES, THOMAS (1823 - 1898), Llanelli;. Y Bywgraffiadur Cymreig. Adferwyd 3 Maw 2020
↑ "EVANS, WILLIAM (1823 - 1900), ficer Rhymni a chanon mygedol yn eglwys gadeiriol Llandaf | Y Bywgraffiadur Cymreig". bywgraffiadur.cymru. Cyrchwyd 2020-03-03.
↑ "MORGAN, DAVID LLOYD (1823 - 1892), meddyg yn y llynges | Y Bywgraffiadur Cymreig". bywgraffiadur.cymru. Cyrchwyd 2020-03-03.
↑ Davies, W. Ll., (1953). DANIEL, JOHN (1755? - 1823), argraffydd yng Nghaerfyrddin;. Y Bywgraffiadur Cymreig. Adferwyd 3 Maw 2020
↑ Rhys, W. J., (1953). WILLIAMS, DAVID (‘Iwan’; 1796 - 1823) gweinidog gyda'r Bedyddwyr. Y Bywgraffiadur Cymreig. Adferwyd 3 Maw 2020]
↑ Owen, R. G., (1953). JONES, BENJAMIN (1756 - 1823), gweinidog gyda'r Annibynwyr. Y Bywgraffiadur Cymreig. Adferwyd 3 Maw 2020
↑ Davies, W. Ll., (1953). DAVIES, WILLIAM (1756 - 1823), casglwr defnyddiau at ysgrifennu hanes sir Forgannwg. Y Bywgraffiadur Cymreig. Adferwyd 3 Maw 2020
↑ Griffith, R. D., (1953). ELLIS, LEWIS (1761 - 1823), cerddor ac offerynnwr. Y Bywgraffiadur Cymreig. Adferwyd 3 Maw 2020
↑ Roberts, G. M., (1953). BARHAM, DIANA (1763 - 1823), arglwyddes, noddwraig crefydd. Y Bywgraffiadur Cymreig. Adferwyd 3 Maw 2020
↑ Jenkins, R. T., (1953). EDWARDS, JOHN (1755 - 1823), pregethwr gyda'r Methodistiaid Calfinaidd. Y Bywgraffiadur Cymreig. Adferwyd 3 Maw 2020
↑ Rhys, W. J., (1953). HARRIS, JOHN RYLAND (‘Ieuan Ddu’; 1802 - 1823). Y Bywgraffiadur Cymreig Adferwyd 3 Maw 2020
↑ Roberts, G. M., (1953). WILLIAMS, JOHN (1762 - 1823), pregethwr Methodist ac emynydd. Y Bywgraffiadur Cymreig. Adferwyd 3 Maw 2020
↑ Owen, R. G., (1953). POWELL, JONATHAN (1764 - 1823), gweinidog gyda'r Annibynwyr. Y Bywgraffiadur Cymreig. Adferwyd 3 Maw 2020

gw • sg • go

Rhestrau'r 19eg Ganrif yng Nghymru

1800au: 1800 1801 1802 1803 1804 1805 1806 1807 1808 1809 - 1810au: 1810 1811 1812 1813 1814 1815 1816 1817 1818 1819 - 1820au: 1820 1821 1822 1823 1824 1825 1826 1827 1828 1829 - 1830au: 1830 1831 1832 1833 1834 1835 1836 1837 1838 1839 - 1840au: 1840 1841 1842 1843 1844 1845 1846 1847 1848 1849 - 1850au: 1850 1851 1852 1853 1854 1855 1856 1857 1858 1859 - 1860au: 1860 1861 1862 1863 1864 1865 1866 1867 1868 1869 - 1870au: 1870 1871 1872 1873 1874 1875 1876 1877 1878 1879 - 1880au: 1880 1881 1882 1883 1884 1885 1886 1887 1888 1889 - 1890au: 1890 1891 1892 1893 1894 1895 1896 1897 1898 1899

[1] "FROST, JOHN (1784 - 1877), siartydd | Y Bywgraffiadur Cymreig". bywgraffiadur.cymru. Cyrchwyd 2020-03-03.

[2] Biographical Directory of the United States Congress. RICHARDS, John (1765-1850)

[3] "DAVIES, WALTER (' Gwallter Mechain'; 1761 - 1849), offeiriad, bardd, hynafiaethydd, a beirniad | Y Bywgraffiadur Cymreig". bywgraffiadur.cymru. Cyrchwyd 2020-03-03.

[4] – Griffith, R. D., & Williams, H., (1953). ELLIS, JOHN (1760 - 1839), cyfrwywr a cherddor. Y Bywgraffiadur Cymreig. Adferwyd 3 Maw 2020

[5] "WALLACE, ALFRED RUSSEL (1823-1913), naturiaethwr a hyrwyddwr diwygiadau cymdeithasol. | Y Bywgraffiadur Cymreig". bywgraffiadur.cymru. Cyrchwyd 2020-03-03.

[6] Daily Post Caernarfon plaque to honour castle saviour and water pioneer Sir Llewelyn Turner

[7] "WILLIAMS, ROWLAND ('Hwfa Môn'; 1823 - 1905), gweinidog gyda'r Annibynwyr | Y Bywgraffiadur Cymreig". bywgraffiadur.cymru. Cyrchwyd 2020-03-03.

[8] "HUGHES, CHARLES (1823 - 1886), cyhoeddwr | Y Bywgraffiadur Cymreig". bywgraffiadur.cymru. Cyrchwyd 2020-03-03.

[9] [https://doi.org/10.1093/ref:odnb/36742 ODNB Waring, Anna Letitia

[10] "DAVIES, JOHN (1823 - 1874), gweinidog gyda'r Annibynwyr | Y Bywgraffiadur Cymreig". bywgraffiadur.cymru. Cyrchwyd 2020-03-03.

[11] "BENNETT, NICHOLAS (1823 - 1899), cerddor a hanesydd | Y Bywgraffiadur Cymreig". bywgraffiadur.cymru. Cyrchwyd 2020-03-03.

[12] "WILLIAMS, JOHN ('Ioan Mai'; 1823 - 1887), bardd | Y Bywgraffiadur Cymreig". bywgraffiadur.cymru. Cyrchwyd 2020-03-03.

[13] "ROBERTS, RICHARD (1823 - 1909), gweinidog Wesleaidd | Y Bywgraffiadur Cymreig". bywgraffiadur.cymru. Cyrchwyd 2020-03-03.

[14] "ROBERTS, JOHN (1823 - 1893), chwaraewr biliards | Y Bywgraffiadur Cymreig". bywgraffiadur.cymru. Cyrchwyd 2020-03-03.

[15] "JONES, THOMAS ('Canrhawdfardd'; 1823 - 1904), cerddor | Y Bywgraffiadur Cymreig". bywgraffiadur.cymru. Cyrchwyd 2020-03-03.

[16] "LEWIS, THOMAS (1823 - 1900), gweinidog gyda'r Bedyddwyr, a hanesydd | Y Bywgraffiadur Cymreig". bywgraffiadur.cymru. Cyrchwyd 2020-03-03.

[17] "BRIDGEMAN, GEORGE THOMAS ORLANDO (1823 - 1895), clerigwr, hynafiaethydd ac achyddwr | Y Bywgraffiadur Cymreig". bywgraffiadur.cymru. Cyrchwyd 2020-03-03.

[18] "MEREDITH, ROBERT (1823 - 1893), argraffydd yn U.D.A.; | Y Bywgraffiadur Cymreig". bywgraffiadur.cymru. Cyrchwyd 2020-03-03.

[19] "MORRIS, DAVID WILLIAM ('Marmora'; 1823 - 1914), gweinidog gyda'r Bedyddwyr | Y Bywgraffiadur Cymreig". bywgraffiadur.cymru. Cyrchwyd 2020-03-03.

[20] "EVANS, EDWARD ('Heman Gwent'; 1823 - 1878), cerddor | Y Bywgraffiadur Cymreig". bywgraffiadur.cymru. Cyrchwyd 2020-03-03.

[21] Hellohistoria Caroline Elizabeth Williams

[22] Owen, M. B., (1953). DAVIES, THOMAS (1823 - 1898), Llanelli;. Y Bywgraffiadur Cymreig. Adferwyd 3 Maw 2020

[23] "EVANS, WILLIAM (1823 - 1900), ficer Rhymni a chanon mygedol yn eglwys gadeiriol Llandaf | Y Bywgraffiadur Cymreig". bywgraffiadur.cymru. Cyrchwyd 2020-03-03.

[24] "MORGAN, DAVID LLOYD (1823 - 1892), meddyg yn y llynges | Y Bywgraffiadur Cymreig". bywgraffiadur.cymru. Cyrchwyd 2020-03-03.

[25] Davies, W. Ll., (1953). DANIEL, JOHN (1755? - 1823), argraffydd yng Nghaerfyrddin;. Y Bywgraffiadur Cymreig. Adferwyd 3 Maw 2020

[26] Rhys, W. J., (1953). WILLIAMS, DAVID (‘Iwan’; 1796 - 1823) gweinidog gyda'r Bedyddwyr. Y Bywgraffiadur Cymreig. Adferwyd 3 Maw 2020]

[27] Owen, R. G., (1953). JONES, BENJAMIN (1756 - 1823), gweinidog gyda'r Annibynwyr. Y Bywgraffiadur Cymreig. Adferwyd 3 Maw 2020

[28] Davies, W. Ll., (1953). DAVIES, WILLIAM (1756 - 1823), casglwr defnyddiau at ysgrifennu hanes sir Forgannwg. Y Bywgraffiadur Cymreig. Adferwyd 3 Maw 2020

[29] Griffith, R. D., (1953). ELLIS, LEWIS (1761 - 1823), cerddor ac offerynnwr. Y Bywgraffiadur Cymreig. Adferwyd 3 Maw 2020

[30] Roberts, G. M., (1953). BARHAM, DIANA (1763 - 1823), arglwyddes, noddwraig crefydd. Y Bywgraffiadur Cymreig. Adferwyd 3 Maw 2020

[31] Jenkins, R. T., (1953). EDWARDS, JOHN (1755 - 1823), pregethwr gyda'r Methodistiaid Calfinaidd. Y Bywgraffiadur Cymreig. Adferwyd 3 Maw 2020

[32] Rhys, W. J., (1953). HARRIS, JOHN RYLAND (‘Ieuan Ddu’; 1802 - 1823). Y Bywgraffiadur Cymreig Adferwyd 3 Maw 2020

[33] Roberts, G. M., (1953). WILLIAMS, JOHN (1762 - 1823), pregethwr Methodist ac emynydd. Y Bywgraffiadur Cymreig. Adferwyd 3 Maw 2020

[34] Owen, R. G., (1953). POWELL, JONATHAN (1764 - 1823), gweinidog gyda'r Annibynwyr. Y Bywgraffiadur Cymreig. Adferwyd 3 Maw 2020

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]

[21]

[22]

[23]

[24]

[25]

[26]

[27]

[28]

[29]

[30]

[31]

[32]

[33]

[34]