1840 yng Nghymru

Mae'r erthygl hon yn ymwneud ag arwyddocâd penodol y flwyddyn 1840 i Gymru a'i phobl.

Deiliaid

Tywysog Cymru - gwag
Tywysoges Cymru - gwag

Digwyddiadau

Neuadd Gregynog

1 Ionawr - Achos llys y Siartwyr John Frost, Zephaniah Williams a William Jones am eu rhan yn Terfysg Casnewydd 1839 yn parhau yn Nhrefynwy ^[1] gerbron y Prif Ustus Tindal. Dyma'r achos cyntaf lle mae achos yn cael ei gofnodi mewn llaw-fer.
16 Ionawr - Mae Frost, Williams a Jones yn eu cael eu canfod yn euog o Uchel Deyrnfradwriaeth am eu rhan yn nherfysgoedd y Siartwyr,^[2] ac yn cael eu dedfrydu i farwolaeth - y tro diwethaf i'r ddedfryd o Grogi, diberfeddu a chwarteru gael ei ddefnyddio yn y Deyrnas Unedig. O ganlyniad i ddeisebu trwy'r deyrnas a lobïo'r Ysgrifennydd Cartref yn uniongyrchol gan yr Arglwydd Brif Ustus, mae'r ddedfryd yn cael ei gymudo i gludiant am oes. (Cafodd Frost pardwn yn ddiweddarach ).
5 Mehefin - Penodwyd Joseph Brown yn Ficer Apostolaidd Ardal Catholig Cymru, gan gael ei gysegru fel esgob ar 28 Hydref.^[3]
8 Hydref - Mae Rheilffordd Dyffryn Taf yn cael ei hagor yn swyddogol, y rheilffordd ager i deithwyr cyntaf yng Nghymru, yn rhedeg o ddociau Caerdydd i Navigation House yn Abercynon trwy'r orsaf yng Nghaerdydd a elwir yn Gorsaf reilffordd Heol y Frenhines Caerdydd heddiw.^[4]^[5] Dechreuodd gwasanaethau cyhoeddus y diwrnod canlynol.
30 Hydref - Cangen gyntaf Eglwys Iesu Grist o Saint y Dyddiau Diwethaf yng Nghymru yn cael ei ffurfio yn Sir y Fflint.^[6]
18 Tachwedd - Drylliwyd y stemar badlo City of Bristol yn Llangynydd, Gŵyr, gan foddi tua 22 o bobl.^[7]
Dyddiad bras - Dechrau ailadeiladu Neuadd Gregynog gyda defnydd helaeth o goncrit.^[8]

Celfyddydau a llenyddiaeth

Cynhelir eisteddfod yn Lerpwl.

Llyfrau newydd

Saesneg

Syr John Hanmer - Memorials of the Parish and Family of Hanmer ^[9] (e-lyfr di-dâl o Google Books)
William Lloyd - The Narrative of a Journey from Cawnpoor to the Boorendo Pass

Cymraeg

Evan Davies (Eta Delta) - Y Weinidogaeth a'r Eglwysi
David Price (Dewi Dinorwig) - Y Catechism Cyntaf
Taliesin Williams - Hynafiaeth ac Awdurdodaeth Coelbren y Beirdd

Cerddoriaeth

John Orlando Parry - Wanted: a Governess (opera)

Genedigaethau

Rhoda Broughton

7 Chwefror - Charles Warren, heddwas ac archeolegydd (bu farw 1927) ^[10]
26 Chwefror – John Cynddylan Jones, diwinydd (bu farw 1930) ^[11]
14 Ebrill – Evan Jones (Gurnos), bardd a cherddor (bu farw 1903) ^[12]
21 Mehefin - Syr John Rhŷs, addysgwr (bu farw 1915) ^[13]
16 Medi - Alfred Thomas, Barwn Pontypridd 1af (bu farw 1927) ^[14]
29 Tachwedd - Rhoda Broughton, nofelydd (bu farw 1920) ^[15]
3 Rhagfyr - Francis Kilvert, dyddiadurwr (bu farw 1879) ^[16]
5 Rhagfyr - John E. Jones, llywodraethwr Nevada (bu farw 1896)^[17]
17 Rhagfyr - Matthew Vaughan-Davies, Barwn Ystwyth 1af, gwleidydd (bu farw 1935)^[18]
24 Rhagfyr - Jabez Edmund Jenkins (Creidiol), bardd (bu farw 1903) ^[19]

Marwolaethau

Williams o'r Wern

6 Ionawr - Syr Watkin Williams-Wynn, 5ed Barwnig, gwleidydd a milwr, 67 ^[20]
12 Mawrth - John William Thomas, mathemategydd, 46 ^[21]
17 Mawrth - William Williams o'r Wern, 58 ^[22]
19 Mai - John Blackwell (Alun), bardd, 42 ^[23]
dyddiad anhysbys - Thomas George, arlunydd

Cyfeiriadau

↑ Frost, John (1839). Trial of John Frost for high treason: revised by a Barrister. t. 19.
↑ Maunder, Samuel; Cox, George William (1856). The Treasury of History (arg. New). Longman & Co. tt. 499-.
↑ Rees, D. (2004, September 23). Brown, Thomas (name in religion Joseph) (1798–1880), Roman Catholic bishop of Newport and Menevia. Oxford Dictionary of National Biography adalwyd 8 Awst 20189
↑ Barrie, D. S. (1950). The Taff Vale Railway. Oakwood Press.
↑ Edward Cresy (1847). An Encyclopædia of Civil Engineering, Historical, Theoretical, and Practical. Paternoster-Row: Longman, Brown, Green, and Longmans. t. 595.
↑ "Wales". Cyrchwyd 2014-06-10.
↑ Bennett, Tom. Shipwrecks for Walkers 1: A Walkers Guide to Beach Wrecks Around Britain. Author. tt. 28–. GGKEY:EA61KY0D96E.
↑ Hughes, Glyn Tegai; Morgan, Prys; Thomas, J. Gareth (1977). Gregynog. Cardiff: Gwasg Brifysgol Cymru. ISBN 978-0-7083-0634-5.
↑ Google Books A Memorial of the Parish and Family of Hanmer in Flintshire: Out of the the Thirteenth Into the Nineteenth Century adalwyd 7 Awst 2019
↑ Surridge, K. (2006, May 25). Warren, Sir Charles (1840–1927), army officer, police commissioner, and archaeologist. Oxford Dictionary of National Biography Adferwyd 7 Awst 2019
↑ Rhys, J. E., (1953). JONES, JOHN (CYNDDYLAN) (1841 - 1930), pregethwr, diwinydd, esboniwr, a chynrychiolydd y Feibl Gymdeithas yn Neheudir Cymru am 21 mlynedd. Y Bywgraffiadur Cymreig Adferwyd 7 Awst 2019
↑ Jones, E. D., (1953). JONES, EVAN (‘Gurnos’; 1840 - 1903), gweinidog gyda'r Annibynwyr a'r Bedyddwyr, bardd, beirniad, darlithydd, ac arweinydd eisteddfodol. Y Bywgraffiadur Cymreig Adferwyd 7 Awst 2019
↑ Williams, I., (1953). RHYS, Syr JOHN (1840 - 1915), ysgolhaig Celtig. Y Bywgraffiadur Cymreig Adferwyd 7 Awst 2019
↑ Owens, B. G., (1953). THOMAS, ALFRED, barwn Pontypridd (1840 - 1927), o Fronwydd, Caerdydd;. Y Bywgraffiadur Cymreig Adferwyd 7 Awst 2019
↑ Flint, K. (2004, September 23). Broughton, Rhoda (1840–1920), novelist. Oxford Dictionary of National Biography Adferwyd 7 Awst 2019
↑ enkins, Jenkins, R. T., (1953). KILVERT, ROBERT FRANCIS (1840 - 1879), clerigwr a dyddiadurwr. Y Bywgraffiadur Cymreig Adferwyd 7 Awst 2019
↑ Nevada Governors' Biographical Information adalwyd 10 Tachwedd 2018
↑ (2007, December 01). Ystwyth, 1st Baron cr 1921, of Tan-y-Bwlch, (Matthew Lewis Vaughan-Davies) (17 Dec. 1840–21 Aug. 1935). WHO'S WHO & WHO WAS WHO Adferwyd 7 Awst 2019
↑ Griffiths, G. M., (1953). JENKINS, JABEZ EDMUND (‘Creidiol’; 1840 - 1903), clerigwr a bardd. Y Bywgraffiadur Cymreig Adferwyd 7 Awst 2019
↑ The History of Parliament: the House of Commons 1820-1832, ed. D.R. Fisher, 2009 WILLIAMS WYNN, Sir Watkin, 5th bt. (1772-1840), of Wynnstay, Ruabon, Denb. and St. James's Square, Mdx adalwyd 7 Awst 2019
↑ Jenkins, R. T., (1953). THOMAS, JOHN WILLIAM (‘Arfonwyson’; 1805 - 1840), mathemategwr, Y Bywgraffiadur Cymreig Adferwyd 7 Awst 2019
↑ Owen, R. G., (1953). WILLIAMS, WILLIAM (1781 - 1840), o'r Wern,’ gweinidog gyda'r Annibynwyr. Y Bywgraffiadur Cymreig Adferwyd 7 Awst 2019
↑ Parry, T., (1953). BLACKWELL, JOHN (‘Alun’; 1797 - 1840), offeiriad a bardd. Y Bywgraffiadur Cymreig Adferwyd 7 Awst 2019

gw • sg • go

Rhestrau'r 19eg Ganrif yng Nghymru

1800au: 1800 1801 1802 1803 1804 1805 1806 1807 1808 1809 - 1810au: 1810 1811 1812 1813 1814 1815 1816 1817 1818 1819 - 1820au: 1820 1821 1822 1823 1824 1825 1826 1827 1828 1829 - 1830au: 1830 1831 1832 1833 1834 1835 1836 1837 1838 1839 - 1840au: 1840 1841 1842 1843 1844 1845 1846 1847 1848 1849 - 1850au: 1850 1851 1852 1853 1854 1855 1856 1857 1858 1859 - 1860au: 1860 1861 1862 1863 1864 1865 1866 1867 1868 1869 - 1870au: 1870 1871 1872 1873 1874 1875 1876 1877 1878 1879 - 1880au: 1880 1881 1882 1883 1884 1885 1886 1887 1888 1889 - 1890au: 1890 1891 1892 1893 1894 1895 1896 1897 1898 1899

[1] Frost, John (1839). Trial of John Frost for high treason: revised by a Barrister. t. 19.

[2] Maunder, Samuel; Cox, George William (1856). The Treasury of History (arg. New). Longman & Co. tt. 499-.

[3] Rees, D. (2004, September 23). Brown, Thomas (name in religion Joseph) (1798–1880), Roman Catholic bishop of Newport and Menevia. Oxford Dictionary of National Biography adalwyd 8 Awst 20189

[4] Barrie, D. S. (1950). The Taff Vale Railway. Oakwood Press.

[5] Edward Cresy (1847). An Encyclopædia of Civil Engineering, Historical, Theoretical, and Practical. Paternoster-Row: Longman, Brown, Green, and Longmans. t. 595.

[6] "Wales". Cyrchwyd 2014-06-10.

[7] Bennett, Tom. Shipwrecks for Walkers 1: A Walkers Guide to Beach Wrecks Around Britain. Author. tt. 28–. GGKEY:EA61KY0D96E.

[8] Hughes, Glyn Tegai; Morgan, Prys; Thomas, J. Gareth (1977). Gregynog. Cardiff: Gwasg Brifysgol Cymru. ISBN 978-0-7083-0634-5.

[9] Google Books A Memorial of the Parish and Family of Hanmer in Flintshire: Out of the the Thirteenth Into the Nineteenth Century adalwyd 7 Awst 2019

[10] Surridge, K. (2006, May 25). Warren, Sir Charles (1840–1927), army officer, police commissioner, and archaeologist. Oxford Dictionary of National Biography Adferwyd 7 Awst 2019

[11] Rhys, J. E., (1953). JONES, JOHN (CYNDDYLAN) (1841 - 1930), pregethwr, diwinydd, esboniwr, a chynrychiolydd y Feibl Gymdeithas yn Neheudir Cymru am 21 mlynedd. Y Bywgraffiadur Cymreig Adferwyd 7 Awst 2019

[12] Jones, E. D., (1953). JONES, EVAN (‘Gurnos’; 1840 - 1903), gweinidog gyda'r Annibynwyr a'r Bedyddwyr, bardd, beirniad, darlithydd, ac arweinydd eisteddfodol. Y Bywgraffiadur Cymreig Adferwyd 7 Awst 2019

[13] Williams, I., (1953). RHYS, Syr JOHN (1840 - 1915), ysgolhaig Celtig. Y Bywgraffiadur Cymreig Adferwyd 7 Awst 2019

[14] Owens, B. G., (1953). THOMAS, ALFRED, barwn Pontypridd (1840 - 1927), o Fronwydd, Caerdydd;. Y Bywgraffiadur Cymreig Adferwyd 7 Awst 2019

[15] Flint, K. (2004, September 23). Broughton, Rhoda (1840–1920), novelist. Oxford Dictionary of National Biography Adferwyd 7 Awst 2019

[16] s, Jenkins, R. T., (1953). KILVERT, ROBERT FRANCIS (1840 - 1879), clerigwr a dyddiadurwr. Y Bywgraffiadur Cymreig Adferwyd 7 Awst 2019

[17] Nevada Governors' Biographical Information adalwyd 10 Tachwedd 2018

[18] (2007, December 01). Ystwyth, 1st Baron cr 1921, of Tan-y-Bwlch, (Matthew Lewis Vaughan-Davies) (17 Dec. 1840–21 Aug. 1935). WHO'S WHO & WHO WAS WHO Adferwyd 7 Awst 2019

[19] Griffiths, G. M., (1953). JENKINS, JABEZ EDMUND (‘Creidiol’; 1840 - 1903), clerigwr a bardd. Y Bywgraffiadur Cymreig Adferwyd 7 Awst 2019

[20] The History of Parliament: the House of Commons 1820-1832, ed. D.R. Fisher, 2009 WILLIAMS WYNN, Sir Watkin, 5th bt. (1772-1840), of Wynnstay, Ruabon, Denb. and St. James's Square, Mdx adalwyd 7 Awst 2019

[21] Jenkins, R. T., (1953). THOMAS, JOHN WILLIAM (‘Arfonwyson’; 1805 - 1840), mathemategwr, Y Bywgraffiadur Cymreig Adferwyd 7 Awst 2019

[22] Owen, R. G., (1953). WILLIAMS, WILLIAM (1781 - 1840), o'r Wern,’ gweinidog gyda'r Annibynwyr. Y Bywgraffiadur Cymreig Adferwyd 7 Awst 2019

[23] Parry, T., (1953). BLACKWELL, JOHN (‘Alun’; 1797 - 1840), offeiriad a bardd. Y Bywgraffiadur Cymreig Adferwyd 7 Awst 2019

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]

[21]

[22]

[23]