1866 yng Nghymru
Mae'r erthygl hon yn ymwneud ag arwyddocâd penodol y flwyddyn 1866 i Gymru a'i phobl .
 Rheilffordd Talyllyn | |
| Enghraifft o'r canlynol | digwyddiadau mewn blwyddyn neu gyfnod amser penodol  |
|---|---|
| Dyddiad | 1866 |
| Rhagflaenwyd gan | 1865 yng Nghymru |
| Olynwyd gan | 1867 yng Nghymru |
| Gwladwriaeth | Cymru |
 Ffeiliau perthnasol ar Gomin Wicimedia | |
Deiliaid
golyguDigwyddiadau
golygu
Yr Australydd - 31 Mawrth - Mae'r dienyddiad cyhoeddus olaf yng Nghymru yn digwydd wrth i Robert Coe gael ei grogi yn Abertawe.[2]
- 1 Mai - Rheilffordd Wrecsam, yr Wyddgrug a Chei Connah yn agor i deithwyr.
- Gorffennaf - Lansiad Yr Australydd, papur newydd Methodistaidd Calfinaidd Cymraeg , yn Victoria (Awstralia), wedi'i olygu gan William Meirion Evans a Theophilus Williams.
- 5 Medi - Mae Rheilffordd Penfro a Dinbych-y-pysgod yn cael ei estyn ar gyfer teithwyr i Hendy-gwyn . [3]
- 6 Medi - Mae chwech o bobl yn cael eu lladd mewn derailment rheilffordd ger Cricieth.
- Medi - Mae'r gân Hen Wlad Fy Nhadau - a ddaeth yn ddiweddarach yn anthem genedlaethol swyddogol Cymru - yn cael ei chanu am y tro cyntaf yn yr Eisteddfod Genedlaethol a gynhelir yng Nghaer.
- 17 Hydref - Cadarnhawyd y farwolaeth gyntaf o epidemig colera yng Nghaernarfon. [4]
- Rhagfyr - Rheilffordd Talyllyn yn agor yn swyddogol. [5]
- yn ystod y flwyddyn
- Mae Syr George Gilbert Scott yn dechrau gweithio ar adnewyddu Eglwys Gadeiriol Bangor.
- Mae Undeb Bedyddwyr Cymru yn cael ei sefydlu.
- Mae Goleudy Whiteford ger Benrhyn Gŵyr, yr unig goleudy haearn bwrw tonnau ysgubol mawr a chafodd ei adeiladu yn y DU, yn cael ei oleuo am y tro gyntaf.
- Mae Edward Gordon Douglas yn cael ei greu yn Farwn Penrhyn.
.jpg)
Celfyddydau a llenyddiaeth
golygu.jpg)
Gwobrau
golygu- Bu Eisteddfod Genedlaethol Cymru yng Nghaer.
- Derbyniodd y telynor William Frost telyn bedal gan Bencerdd Gwalia
Llyfrau newydd
golygu- Richard Davies (Mynyddog) - Caneuon Mynyddog
- Roger Edwards - Y Tri Brawd
- David Thomas (DewiHefin) — Blodau'r Awen[6]
- John Jones (Humilis) — Bywgraffydd Wesleyaidd[7]
- William Rees (Gwilym Hiraethog) - Nodiadau ar yr Epistol at yr Hebreaid [8]
Cerddoriaeth
golygu- John Owen (Owain Alaw) - Gasg Gwalia
- John Thomas (Pencerdd Gwalia) - Priodferch Cwm Castell-nedd (cantata)[9]
- Sefydlir gŵyl gerddoriaeth Eryri (Gwyl Gerddorol Eryri).
Chwaraeon
golygu- Criced - Mae Clwb Criced Parc Hawarden wedi'i sefydlu, yn ôl pob sôn gan William Ewart Gladstone .
- Rygbi pêl-droed - Chwaraewyd y gêm gystadleuol gyntaf yng Nghymru, rhwng timau coleg yn Lampeter .
Genedigaethau
golygu
Willie Thomas 
Edward Anwyl - 21 Ionawr - Syr Owen Cox, gwleidydd a dyn busnes yn Awstralia (m. 1932)
- 22 Mawrth - Willie Thomas, capten rygbi rhyngwladol Cymru (m. 1921 )
- 1 Ebrill - Syr William Henry Hoare Vincent, diplomydd (m. 1941)[10]
- 18 Ebrill - Frederick Llewellyn-Jones, cyfreithiwr a gwleidydd (m. 1941 )
- 20 Ebrill - Syr John Milsom Rees, laryngolegydd (m. 1952 )
- 30 Mai - John Gruffydd Moelwyn Hughes, bardd ac emynydd (m. 1944 )
- 5 Awst - Syr Edward Anwyl, ysgolhaig Celtaidd (m. 1914 )
- 7 Awst - Charles Granville Bruce, mynyddwr (m. 1939)
- 13 Awst - William Finney, cricedwr (m. 1927 )
- 24 Awst - Cesar Jenkyns, pêl-droediwr (m. 1941 )
- 4 Hydref - Robert Jones (Trebor Aled), bardd (m. 1917 )
- 12 Hydref - James Ramsay MacDonald, gwleidydd Albanaidd (m. 1937 )[11]
- 4 Tachwedd - Syr David William Evans, cyfreithiwr, gwas cyhoeddus a chwaraewr rygbi rhyngwladol Cymru, (m. 1926)[12]
- 5 Tachwedd - Daniel Protheroe, arweinydd a chôr-feistr (m. 1934)
- 14 Tachwedd - Tom Morgan, chwaraewr rygbi rhyngwladol Cymru (m. 1899)
- 24 Tachwedd - Alexander Bland, chwaraewr rygbi rhyngwladol Cymru (m. 1947)
- 4 Rhagfyr - Dai Lewis (m. 1943 ), blaenwr rygbi'r undeb a chwaraeodd rygbi rhyngwladol i Gymru
- 15 Rhagfyr - William Williams, chwaraewr undeb rygbi cenedlaethol Cymru (m. 1945)
- dyddiad anhysbys - David Delta Evans (Dewi Hiraddug), newyddiadurwr, awdur, a gweinidog Undodaidd (m. 1948)[13]
.jpg)
.jpg)
Marwolaethau
golygu
Angharad Llwyd - 27 Ionawr - John Gibson, cerflunydd, 75[15]
- 31 Ionawr - Owen Owen Roberts, meddyg, 73[16]
- 29 Mawrth - Thomas Jones (Glan Alun), bardd, 55
- 19 Mai - David Davis, Blaengwawr, diwydiannwr, 69
- 31 Awst (tua) - Robert Jermain Thomas, cenhadwr (llofruddiwyd yng Nghorea), 26
- Hydref - Evan Bevan, ysgrifennwr doniol, 42/43
- 16 Hydref - Angharad Llwyd, hynafiaethydd, 86[17]
- 27 Hydref - William Rowlands, gweinidog ac awdur yn weithredol yn UDA
- 30 Hydref - George Lort Phillips, AS Sir Benfro, 55 (anafiadau o gwymp) [18]
- 1 Rhagfyr (yn Llundain ) - George Everest, syrfëwr a daearyddwr, 76
_(cropped).jpg)
Cyfeiriadau
golygu- ↑ Reports of County Courts Cases and Appeals: Decided by All the Superior Courts, and of Decisions in the County Courts, Together with Cases in Bankruptcy. John Crockford. 1874. t. 18.
- ↑ Welsh Bibliographical Society (1950). The Journal of the Welsh Bibliographical Society. Welsh Bibliographical Society. t. 69.
- ↑ Quick, Michael (2009). Railway Passenger Stations in Great Britain: a Chronology (arg. 4th). Oxford: Railway and Canal Historical Society. ISBN 978-0-901461-57-5.
- ↑ Morris, Keith. "Cholera 1866". Carnarvon Traders. Cyrchwyd 2015-12-04.
- ↑ Boyd, James I. C. (1988). The Tal-y-llyn Railway. Wild Swan Publications Ltd. ISBN 0-906867-46-0.
- ↑ "THOMAS, DAVID (' Dewi Hefin '; 1828 - 1909), bardd | Y Bywgraffiadur Cymreig". bywgraffiadur.cymru. Cyrchwyd 2021-05-17.
- ↑ "JONES, JOHN (' Humilis '; 1818 - 1869), gweinidog Wesleaidd, golygydd, cyfieithydd, ac awdur | Y Bywgraffiadur Cymreig". bywgraffiadur.cymru. Cyrchwyd 2021-05-18.
- ↑ William Rees (1866). Nodiadau eglurhaol ac ymarferol ar yr Epistol at yr Hebreaid.
- ↑ "The bride of Neath Valley". National Trust Collections (yn Saesneg). Cyrchwyd 18 Rhagfyr 2021.
- ↑ Robert Thomas Jenkins. "Vincent (teulu)". Y Bywgraffiadur Cymreig. Cyrchwyd 18 Rhagfyr 2021.
- ↑ David Marquand (1977). Ramsay MacDonald (yn Saesneg). tt. 4–5.
- ↑ "Sir David Evans". The Times (yn Saesneg). 18 Mawrth 1926. t. 21.
- ↑ Aubrey John Martin (2001). "Evans, David Delta ('Dewi Hiraddug '; 1866-1948), newyddiadurwr, awdur, gweinidog (U)". Y Bywgraffiadur Cymreig. Cyrchwyd 17 Rhagfyr 2021.
- ↑ Thomas Jones. "Owen, David (Brutus; 1795-1866), golygydd a llenor". Y Bywgraffiadur Cymreig. Cyrchwyd 17 Rhagfyr 2021.
- ↑ Megan Ellis. "Gibson, John (1790-1866), R.A., cerflunydd". Y Bywgraffiadur Cymreig. Cyrchwyd 17 Rhagfyr 2021.
- ↑ Emyr Hywel Owen. "Roberts, Owen Owen (1793-1866) meddyg a diwygiwr cymdeithasol". Y Bywgraffiadur Cymreig. Cyrchwyd 18 Rhagfyr 2021.
- ↑ Evan Gilbert Wright. "Llwyd, Angharad (1780–1866), hynafiaethydd". Y Bywgraffiadur Cymreig. Cyrchwyd 29 Rhagfyr 2019.
- ↑ "Funeral of the Late Mr Lort Phillips". Potter's Electric News (yn Saesneg). 7 Tachwedd 1866. Cyrchwyd 13 Rhagfyr 2013.[dolen farw]
Rhestrau'r 19eg Ganrif yng Nghymru
1800au: 1800 1801 1802 1803 1804 1805 1806 1807 1808 1809 - 1810au: 1810 1811 1812 1813 1814 1815 1816 1817 1818 1819 - 1820au: 1820 1821 1822 1823 1824 1825 1826 1827 1828 1829 - 1830au: 1830 1831 1832 1833 1834 1835 1836 1837 1838 1839 - 1840au: 1840 1841 1842 1843 1844 1845 1846 1847 1848 1849 - 1850au: 1850 1851 1852 1853 1854 1855 1856 1857 1858 1859 - 1860au: 1860 1861 1862 1863 1864 1865 1866 1867 1868 1869 - 1870au: 1870 1871 1872 1873 1874 1875 1876 1877 1878 1879 - 1880au: 1880 1881 1882 1883 1884 1885 1886 1887 1888 1889 - 1890au: 1890 1891 1892 1893 1894 1895 1896 1897 1898 1899