1839 yng Nghymru
Mae'r erthygl hon yn ymwneud ag arwyddocâd penodol y flwyddyn 1839 i Gymru a'i phobl.
Digwyddiadau
golygu
- John Frost, cyn-faer Casnewydd, yn cael ei amddifadu o'i swydd fel ynad oherwydd ei gydymdeimlad â Siartiaeth .
- 30 Ebrill - Siartwyr yn terfysgu yn Llanidloes ac yn cipio rheolaeth ar y dref am bum niwrnod.
- 7 Mai - Arestio Henry Vincent ar ôl annerch cyfarfod Siartaidd a'i gludo i garchar Trefynwy .[1]
- 13 Mai - Dechrau Helyntion Beca.
- 25 Gorffennaf - William Ewart Gladstone yn priodi Catherine Glynne o Benarlâg.
- 1 Awst - Agoriad athrofa'r Bedyddwyr yn Hwlffordd
- 28 Awst - Mary Anne Lewis, gweddw AS Caerdydd, Wyndham Lewis, yn priodi Benjamin Disraeli .[2]
- 5 Hydref - Agor Doc Gorllewinol Tre-biwt.[3]
- 4 Tachwedd - Terfysg Casnewydd: mae rhwng 5,000 a 10,000 o gydymdeimlwyr Siartaidd dan arweiniad John Frost, llawer ohonynt yn lowyr, yn gorymdeithio i Westy Westgate yng Nghasnewydd, Sir Fynwy, i ryddhau carcharorion Siartaidd; mae tua 22 yn cael eu lladd pan mae milwyr, dan gyfarwyddyd Thomas Phillips, y maer, yn saethu at y dorf.[4]
- 23 Tachwedd - Arestio Zephaniah Williams, un o arweinwyr gorymdaith y Siartwyr i Gasnewydd, ar fwrdd llong yng Nghaerdydd .[5]
- Syr Thomas Frankland Lewis [6] Thomas Frankland Lewis yn ymddiswyddo fel cadeirydd Comisiwn Cyfraith y Tlodion, i gael ei olynu gan ei fab, George Cornewall Lewis.[7]
- Charles Williams yn cael ei benodi'n ddarlithydd, athro, a thrysorydd Coleg yr Iesu, Rhydychen [8]
- Agoriad Coleg Annibynnol Aberhonddu
Celfyddydau a llenyddiaeth
golyguLlyfrau newydd
golygu
- John Davies, Aberdâr - Y Ffordd Dda pregeth a draddododd yng Nghapel Ebeneser, Aberdâr, 9 Medi 1839 i gefnogi Siartiaeth [9]
- William Williams (Caledfryn) – Drych Barddonol
- Maria James - Wales and other Poems [10]
- James Evan (Carneinion) - Y Cristion Dyddorgar: neu Lawlyfr i Broffeswyr Crefydd [11]
- Evan Breeze (Cadfan) - Yr Odlydd Cysurus, Cyfaill i'r trallodus [12]
- John Dorney Harding - Essay, on the Influence of Welsh Tradition upon European Literature [13]
- John Owen - Coffhad am Daniel Rowlands Llangeitho [14]
- John Williams (Ioan ap Ioan) - Lloffyn y Prydydd [15]
Cerddoriaeth
golygu- John Roberts (Ieuan Gwyllt) - Hafilah (emyn dôn) [16]
- Mary Owen - Hymnau ar Amryw Destunau [17]
- John Roberts - Caniadau y Cysegr [18]
Genedigaethau
golygu_NLW3362516.jpg)
- 9 Ionawr - Sarah Jane Rees (Cranogwen), ysgrifennwr (bu f. 1916) [19]
- 24 Ionawr - Dan Isaac Davies, addysgwr (bu f. 1887) [20]
- 30 Ionawr - John Davies (Ossian Gwent), bardd (bu f. 1892) [21]
- 10 Chwefror - Thomas Jones (Cynhaiarn), cyfreithiwr a bardd (bu f. 1916) [22]
- 17 Ionawr - Robert Alfred Cunliffe, Aelod Seneddol Bwrdeistrefi Fflint a Bwrdeistrefi Dinbych (bu f. 1905) [23]
- 13 Chwefror - Robert Bird, gwleidydd (bu f. 1909) [24]
- 14 Chwefror - Anna Fison (Morfudd Eryri), ieithydd, eisteddfodwraig, bardd ac addysgydd (bu f. 1920) [25]
- 7 Mawrth - Ludwig Mond, diwydiannwr a anwyd yn yr Almaen (bu f. 1909)
- 31 Mawrth - Thomas Henry Thomas (Arlunydd Penygarn), arlunydd (bu f. 1915) [26]
- 2 Mai - Gwilym Williams (Ab Alaw Goch), barnwr (bu f. 1906) [27]
- 9 Mai - William Morris Lewis, gweinidog (MC) [28]
- 12 Mehefin - Edward James, gweinidog Annibynnol (bu f 1904) [29]
- 12 Awst - Owen Griffith (Eryr Eryri), Cerddor (bu f. 1903) [30]
- Medi - Edward Pritchard, peiriannydd sifil (bu f. 1900) [31]
- 24 Medi - John Neale Dalton, caplan brenhinol a thiwtor (bu f. 1931)
- 12 Hydref - Thomas Howells (Hywel Cynon), glöwr, argraffydd, cerddor, bardd, a phregethwr (bu f 1905) [32]
- 11 Rhagfyr - John Thomas, Llanwrtyd, cerddor (bu f. 1921) [33]
- Dyddiad anhysbys
- John Evans Jones (Y Cwilsyn Gwyn) newyddiadurwr (bu f. 1893) [34]
- Richard Owen (Y Diwygiwr) gweinidog gyda'r Methodistiaid Calfinaidd [35]
- Thomas Thomas, gweinidog gyda'r Wesleaid ac awdur (bu f. 1888) [36]
Marwolaethau
golygu
- 27 Ionawr - yr Is-lyngesydd Syr Charles Paget, morwr a gwleidydd [37]
- 31 Ionawr - John Ellis, cyfrwywr a cherddor (g 1760) [38]
- 16 Chwefror - John Pugh (Ieuan Awst) cyfreithiwr a bardd (g 1783) [39]
- 11 Mai - "Doctor" John Harries, Cwrt-y-cadno, Dyn Hysbys, (g c1785) [40]
- 16 Mai - Edward Clive, Iarll 1af Powis, 84 [41]
- 20 Mai - Rice Rees, hanesydd, (g 1804) [42]
- 23 Mai - Owen Williams, cerddor (g 1774) [43]
- 20 Mehefin - Richard Williams (Dryw Bach), bardd a datganwr (g 1790) [44]
- 20 Gorffennaf - Griffith Hughes, gweinidog Annibynnol (g 1775) [45]
- 6 Medi - Evan Griffiths, gweinidog gyda'r Methodistiaid Calfinaidd (g. 1778) [46]
- 29 Rhagfyr - Hopkin Bevan, gweinidog ac awdur, 74
- Dyddiad anhysbys
Cyfeiriadau
golygu- ↑ A Gwent Anthology. Christopher Davies. 1988. t. 134. ISBN 978-0-7154-0655-7.
- ↑ Paul Smith (12 September 1996). Disraeli: A Brief Life. Cambridge University Press. tt. 37. ISBN 978-0-521-38150-5.
- ↑ "CORY (Cory Brothers and Company Limited) | Y Bywgraffiadur Cymreig". bywgraffiadur.cymru. Cyrchwyd 2020-11-20.
- ↑ "John Lovell and the People's Charter". The struggle for democracy. Kew: Yr Archif Genedlaethol. 2003. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2007-09-26. Cyrchwyd 2019-05-11.
- ↑ David Egan (1 January 1987). People, Protest, and Politics: Case Studies in Nineteenth Century Wales. Gomer Press. t. 85. ISBN 978-0-86383-350-2.
- ↑ "LEWIS, Syr THOMAS FRANKLAND (1780 - 1855), gwleidyddwr | Y Bywgraffiadur Cymreig". bywgraffiadur.cymru. Cyrchwyd 2020-11-20.
- ↑ "LEWIS, Syr GEORGE CORNEWALL (1806 - 1863), gwleidyddwr | Y Bywgraffiadur Cymreig". bywgraffiadur.cymru. Cyrchwyd 2020-11-20.
- ↑ "WILLIAMS, CHARLES (1807? - 1877), pennaeth Coleg Iesu, Rhydychen | Y Bywgraffiadur Cymreig". bywgraffiadur.cymru. Cyrchwyd 2020-11-20.
- ↑ "DAVIES, JOHN (1803 - 1854), gweinidog Annibynnol | Y Bywgraffiadur Cymreig". bywgraffiadur.cymru. Cyrchwyd 2020-11-20.
- ↑ "JAMES, MARIA (1793 - 1868), bardd | Y Bywgraffiadur Cymreig". bywgraffiadur.cymru. Cyrchwyd 2020-11-20.
- ↑ "EVAN(S), JAMES (' Carneinion '; 1814 - 1842), Trefgarn, Sir Benfro, pregethwr cynorthwyol gyda'r Annibynwyr, ac awdur | Y Bywgraffiadur Cymreig". bywgraffiadur.cymru. Cyrchwyd 2020-11-20.
- ↑ "BREEZE, EVAN (1798 - 1855), bardd | Y Bywgraffiadur Cymreig". bywgraffiadur.cymru. Cyrchwyd 2020-11-20.
- ↑ "HARDING, Sir JOHN DORNEY (1809 - 1868) twrnai'r frenhines ('Queen's Advocate') | Y Bywgraffiadur Cymreig". bywgraffiadur.cymru. Cyrchwyd 2020-11-20.
- ↑ "OWEN, JOHN (1788 - 1867), clerigwr ac awdur | Y Bywgraffiadur Cymreig". bywgraffiadur.cymru. Cyrchwyd 2020-11-20.
- ↑ "WILLIAMS, JOHN (' Ioan ap Ioan '; 1800 - 1871), gweinidog gyda'r Bedyddwyr, ac awdur | Y Bywgraffiadur Cymreig". bywgraffiadur.cymru. Cyrchwyd 2020-11-20.
- ↑ "ROBERTS, JOHN (' Ieuan Gwyllt '; 1822 - 1877), cerddor | Y Bywgraffiadur Cymreig". bywgraffiadur.cymru. Cyrchwyd 2020-11-20.
- ↑ "OWEN, MARY (1796 - 1875), emynyddes | Y Bywgraffiadur Cymreig". bywgraffiadur.cymru. Cyrchwyd 2020-11-20.
- ↑ "ROBERTS, JOHN (1807 - 1876), cerddor | Y Bywgraffiadur Cymreig". bywgraffiadur.cymru. Cyrchwyd 2020-11-20.
- ↑ "REES, SARAH JANE (' Cranogwen '; 1839 - 1916), ysgolfeistres, bardd, golygydd, a sefydlydd 'Merched y De' | Y Bywgraffiadur Cymreig". bywgraffiadur.cymru. Cyrchwyd 2020-11-20.
- ↑ "DAVIES, DAN ISAAC (1839 - 1887), un o arloeswyr dysgu Cymraeg yn yr ysgolion | Y Bywgraffiadur Cymreig". bywgraffiadur.cymru. Cyrchwyd 2020-11-20.
- ↑ "DAVIES, JOHN (' Ossian Gwent '; 1839 - 92), bardd | Y Bywgraffiadur Cymreig". bywgraffiadur.cymru. Cyrchwyd 2020-11-20.
- ↑ "JONES, THOMAS (' Cynhaiarn '; 1839 - 1916), cyfreithiwr a bardd | Y Bywgraffiadur Cymreig". bywgraffiadur.cymru. Cyrchwyd 2020-11-20.
- ↑ "Cunliffe, Sir Robert Alfred, fifth baronet (1839–1905), politician". Oxford Dictionary of National Biography. doi:10.1093/ref:odnb/55703. Cyrchwyd 2020-11-20.
- ↑ "MR ROBERT BIRD JP - Evening Express". Walter Alfred Pearce. 1909-01-04. Cyrchwyd 2020-11-21.
- ↑ "FISON, ANNA 'Morfudd Eryri' (1839-1920), ieithydd, eisteddfodwraig, bardd ac addysgydd | Y Bywgraffiadur Cymreig". bywgraffiadur.cymru. Cyrchwyd 2020-11-20.
- ↑ "THOMAS, THOMAS HENRY (' Arlunydd Penygarn '; 1839 - 1915), arlunydd, etc. | Y Bywgraffiadur Cymreig". bywgraffiadur.cymru. Cyrchwyd 2020-11-20.
- ↑ "WILLIAMS, GWILYM (1839 - 1906), barnwr | Y Bywgraffiadur Cymreig". bywgraffiadur.cymru. Cyrchwyd 2020-11-20.
- ↑ "LEWIS, WILLIAM MORRIS (1839 - 1917), gweinidog (MC) | Y Bywgraffiadur Cymreig". bywgraffiadur.cymru. Cyrchwyd 2020-11-20.
- ↑ "JAMES, EDWARD (1839 - 1904), gweinidog Annibynnol | Y Bywgraffiadur Cymreig". bywgraffiadur.cymru. Cyrchwyd 2020-11-20.
- ↑ "GRIFFITH, OWEN (' Eryr Eryri '; 1839 - 1903), cerddor | Y Bywgraffiadur Cymreig". bywgraffiadur.cymru. Cyrchwyd 2020-11-20.
- ↑ "PRITCHARD, EDWARD (1839 - 1900), peiriannydd sifil | Y Bywgraffiadur Cymreig". bywgraffiadur.cymru. Cyrchwyd 2020-11-20.
- ↑ "HOWELLS, THOMAS (' Hywel Cynon '; 1839 - 1905), glöwr, argraffydd, cerddor, bardd, a phregethwr | Y Bywgraffiadur Cymreig". bywgraffiadur.cymru. Cyrchwyd 2020-11-20.
- ↑ "THOMAS, JOHN (' John Thomas, Llanwrtyd '; 1839 - 1921), cerddor | Y Bywgraffiadur Cymreig". bywgraffiadur.cymru. Cyrchwyd 2020-11-20.
- ↑ "JONES, JOHN EVANS (1839 - 1893), newyddiadurwr | Y Bywgraffiadur Cymreig". bywgraffiadur.cymru. Cyrchwyd 2020-11-20.
- ↑ "OWEN, RICHARD (1839 - 1887), ' y diwygiwr,' gweinidog gyda'r Methodistiaid Calfinaidd | Y Bywgraffiadur Cymreig". bywgraffiadur.cymru. Cyrchwyd 2020-11-20.
- ↑ "THOMAS, THOMAS (1839 - 1888), gweinidog gyda'r Wesleaid ac ysgrifennwr ar bynciau amrywiol | Y Bywgraffiadur Cymreig". bywgraffiadur.cymru. Cyrchwyd 2020-11-20.
- ↑ "PAGET (TEULU), Plas Newydd, Llanedwen, Môn. | Y Bywgraffiadur Cymreig". bywgraffiadur.cymru. Cyrchwyd 2020-11-20.
- ↑ "ELLIS, JOHN (1760 - 1839), cyfrwywr a cherddor | Y Bywgraffiadur Cymreig". bywgraffiadur.cymru. Cyrchwyd 2020-11-20.
- ↑ "PUGH, JOHN (' Ieuan Awst '; 1783 - 1839) cyfreithiwr a bardd | Y Bywgraffiadur Cymreig". bywgraffiadur.cymru. Cyrchwyd 2020-11-20.
- ↑ "Harries, John (c. 1785–1839), astrologer and physician". Oxford Dictionary of National Biography. doi:10.1093/ref:odnb/61967. Cyrchwyd 2020-11-20.
- ↑ "HERBERT (TEULU) IEIRLL POWYS ('POWIS') | Y Bywgraffiadur Cymreig". bywgraffiadur.cymru. Cyrchwyd 2020-11-20.
- ↑ "REES, RICE (1804 - 1839), clerigwr ac ysgolhaig | Y Bywgraffiadur Cymreig". bywgraffiadur.cymru. Cyrchwyd 2020-11-20.
- ↑ "WILLIAMS, OWEN (1774 - ar ôl 1827), cerddor | Y Bywgraffiadur Cymreig". bywgraffiadur.cymru. Cyrchwyd 2020-11-20.
- ↑ "WILLIAMS, RICHARD (' Dryw Bach '; 1790 - 1839), bardd a datganwr | Y Bywgraffiadur Cymreig". bywgraffiadur.cymru. Cyrchwyd 2020-11-20.
- ↑ "HUGHES, GRIFFITH (1775 - 1839), gweinidog Annibynnol | Y Bywgraffiadur Cymreig". bywgraffiadur.cymru. Cyrchwyd 2020-11-20.
- ↑ "GRIFFITHS, EVAN (1778 - 1839), gweinidog gyda'r Methodistiaid Calfinaidd | Y Bywgraffiadur Cymreig". bywgraffiadur.cymru. Cyrchwyd 2020-11-20.
- ↑ "PHILLIPS, BENJAMIN (1750 - 1839), gweinidog gyda'r Bedyddwyr Undodaidd | Y Bywgraffiadur Cymreig". bywgraffiadur.cymru. Cyrchwyd 2020-11-20.
- ↑ "EVANS, HENRY (fl. 1787-1839), gweinidog gyda'r Bedyddwyr Arminaidd | Y Bywgraffiadur Cymreig". bywgraffiadur.cymru. Cyrchwyd 2020-11-20.
Rhestrau'r 19eg Ganrif yng Nghymru
1800au: 1800 1801 1802 1803 1804 1805 1806 1807 1808 1809 - 1810au: 1810 1811 1812 1813 1814 1815 1816 1817 1818 1819 - 1820au: 1820 1821 1822 1823 1824 1825 1826 1827 1828 1829 - 1830au: 1830 1831 1832 1833 1834 1835 1836 1837 1838 1839 - 1840au: 1840 1841 1842 1843 1844 1845 1846 1847 1848 1849 - 1850au: 1850 1851 1852 1853 1854 1855 1856 1857 1858 1859 - 1860au: 1860 1861 1862 1863 1864 1865 1866 1867 1868 1869 - 1870au: 1870 1871 1872 1873 1874 1875 1876 1877 1878 1879 - 1880au: 1880 1881 1882 1883 1884 1885 1886 1887 1888 1889 - 1890au: 1890 1891 1892 1893 1894 1895 1896 1897 1898 1899