1854 yng Nghymru
Mae'r erthygl hon yn sôn am arwyddocâd arbennig y flwyddyn 1854 i Gymru a'i phobl.
_NLW3363893.jpg)
Deiliaid
golygu- Tywysog Cymru - Albert Edward
- Tywysoges Cymru - yn wag
Digwyddiadau
golygu
- 31 Hydref - Mae David Davies (Dai'r Cantwr) yn derbyn maddeuant amodol am ei rôl yn Nherfysgoedd Beca.[1]
- 5 Tachwedd - Ym Mrwydr Inkerman, mae Hugh Rowlands yn cyflawni'r camau sy'n arwain iddo ddyfod y Cymro cyntaf i ennill Croes Fictoria.[2]
- 11 Tachwedd - Yn Awstralia, etholir John Basson Humffray, a aned yng Nghymru, yn llywydd cyntaf Cynghrair Diwygio Ballarat.
- Gwirfoddolodd Betsi Cadwaladr i wasanaethu fel nyrs yn Rhyfel y Crimea.[3]
- Love Jones-Parry yw Uchel Siryf Sir Gaernarfon.[4]
- Cyhoeddir y Telegraphic Despatch yn Abertawe, y papur newydd cyntaf yng Nghymru i ddod allan fwy nag unwaith yr wythnos.
- Daw John Williams (Ab Ithel) yn olygydd y Cambrian Journal.
- Papur newydd ceiniog, yr Herald Cymraeg, yn cael ei sefydlu yng Nghaernarfon, gyda James Evans yn olygydd.[5]
_NLW3365408_Cropped.jpg)
Celfyddydau a llenyddiaeth
golyguLlyfrau newydd
golyguCymraeg
golygu- John Edwards (Eos Glan Twrch) — Llais o'r Llwyn: sef Barddoniaeth, ar Amryfal Destynau
- Samuel Evans (Gomerydd) — Y Gomerydd[6]
- Owen Wynne Jones — Fy Oriau Hamddenol
- William Thomas (Islwyn) — Barddoniaeth
- John Hughes (Lerpwl) — Methodistiaeth Cymru Cyf 2
- Thomas Williams, Capelulo — Hanes Bywyd Thomas Williams, Capelulo[7]
- Evan Evans, Llangollen—Cofiant Richard Jones Llwyngwril[8]
- Morris Davies (Meurig Ebrill)—Diliau Meirion Cyf II
- Gabriel Parry—Tecel
Saesneg
golygu- Thomas Prichard — The Heroines of Welsh History
- Samuel Prideaux Tregelles — Account of the Printed Text of the New Testament
Cerddoriaeth
golygu- David Richards — Y Blwch Cerddorol (casgliad o emynau ac anthemau) [9]
Genedigaethau
golygu
- 1 Ionawr - Peter Morris, chwaraewr pêl fas (bu farw ym 1884 yn yr Unol Daleithiau)
- 8 Ebrill - Robert Arthur Williams (Berw), clerigwr a bardd (bu farw 1926)
- 17 Ebrill - Syr John Eldon Bankes, barnwr (bu farw 1946).[10]
- 30 Ebrill - William Critchlow Harris, pensaer o Gymru bu'n weithredol yng Nghanada (bu farw 1913)
- 5 Mehefin - Cadwaladr Roberts (Pencerdd Moelwyn) - arweinydd corau (bu farw 1915)
- 10 Gorffennaf - John Lloyd Williams, botanegydd a chyfansoddwr (bu farw 1945)
- 22 Medi - John Fox Tallis, peiriannydd mwyngloddio (bu farw 1925)
- 16 Rhagfyr - J D Rees, gweinyddwr trefedigaethol (bu farw 1922)
Marwolaethau
golygu
- 14 Ionawr - Charles Rodney Morgan, gwleidydd, 25 [11]
- 3 Ebrill - Edward Lloyd, Barwn 1af Mostyn, gwleidydd, 85 [12]
- 10 Ebrill - William Edward Powell, gwleidydd, 66 [13]
- 29 Ebrill - Henry Paget, Ardalydd 1af Môn, milwr a gwleidydd, 85 [14]
- 24 Mai - John Rowlands o'r Llys, tad honedig Syr Henry Morton Stanley, 39
- 3 Awst - John Hughes, Pontrobert, gweinidog gyda'r Methodistiaid Calfinaidd, awdur, ac emynydd (g. 1775) [15]
- 12 Tachwedd - Charles Kemble, actor, 79
- 28 Rhagfyr - Rowland Williams, clerigwr ac awdur, 75 [16]
Cyfeiriadau
golygu- ↑ 'Helynt y Beca' gan V. Eirwen Davies, tud 42; Gwasg Prifysgol Cymru, 1961.
- ↑ Philip A. Wilkins (22 Mai 2012). The History of the Victoria Cross: Being an account of the 520 acts of bravery for which the decoration has been awarded and portraits of 392 recipients. Andrews UK Limited. t. 34. ISBN 978-1-78151-673-7.
- ↑ Williams, Jane, gol. (1857). The Autobiography of Elizabeth Dafis, a Balaclava Nurse, Daughter of Dafydd Cadwaladr (PDF). London: Hurst & Blackett. Cyrchwyd 2014-06-10.
- ↑ Annals and Antiquities, the Counties and County Families, Wales: Containing a Record, All Ranks, the Gentry with Many Ancient Pedigrees and Memorials, Old and Extinct Families, Cyfrol 1 Thomas Nicholas 1872 Tudalen 347
- ↑ Eisteddfod genedlaethol Cymru (1884). Transactions (Cofnodion a chyfansoddiadau). t. 229.
- ↑ Walter Davies (1868). English works of the Rev. Walter Davies (Gwallter Mechain). Spurrell. t. 210.
- ↑ Hanes Bywyd Thomas Williams, Capelulo ar Wicidestun
- ↑ Cofiant Richard Jones Llwyngwril ar Wicidestun
- ↑ Robert Evans; Maggie Humphreys (1 Ionawr 1997). Dictionary of Composers for the Church in Great Britain and Ireland. Bloomsbury Publishing. t. 282. ISBN 978-1-4411-3796-8.
- ↑ BANKES, Syr JOHN ELDON (1854 - 1946), barnwr. Y Bywgraffiadur Cymreig. Adferwyd 28 Gor 2019, o https://bywgraffiadur.cymru/article/c2-BANK-ELD-1854
- ↑ Robert Phipps Dod Dod's Parliamentary Companion 1852 adalwyd 27 Awst 2017
- ↑ Kidd, Charles, Williamson, David (gol.). Debrett's Peerage and Baronetage (rhifyn 1990). New York: St Martin's Press, 1990.
- ↑ Powell,William Edward, History of Parliament online adalwyd 17 Mai 2015
- ↑ [Anglesey, . (2008, January 03). Paget [formerly Bayly], Henry William, first marquess of Anglesey (1768–1854), army officer and politician. Oxford Dictionary of National Biography. Retrieved 27 Jul. 2019, from https://www.oxforddnb.com/view/10.1093/ref:odnb/9780198614128.001.0001/odnb-9780198614128-e-21112.
- ↑ "HUGHES, JOHN (1775 - 1854), gweinidog gyda'r Methodistiaid Calfinaidd, awdur, ac emynydd | Y Bywgraffiadur Cymreig". bywgraffiadur.cymru. Cyrchwyd 2020-07-25.
- ↑ Ellis, T. I., (1953). WILLIAMS, ROWLAND (1779 - 1854), clerigwr. Y Bywgraffiadur Cymreig. Adferwyd 28 Gor 2019, o https://bywgraffiadur.cymru/article/c-WILL-ROW-1779
Rhestrau'r 19eg Ganrif yng Nghymru
1800au: 1800 1801 1802 1803 1804 1805 1806 1807 1808 1809 - 1810au: 1810 1811 1812 1813 1814 1815 1816 1817 1818 1819 - 1820au: 1820 1821 1822 1823 1824 1825 1826 1827 1828 1829 - 1830au: 1830 1831 1832 1833 1834 1835 1836 1837 1838 1839 - 1840au: 1840 1841 1842 1843 1844 1845 1846 1847 1848 1849 - 1850au: 1850 1851 1852 1853 1854 1855 1856 1857 1858 1859 - 1860au: 1860 1861 1862 1863 1864 1865 1866 1867 1868 1869 - 1870au: 1870 1871 1872 1873 1874 1875 1876 1877 1878 1879 - 1880au: 1880 1881 1882 1883 1884 1885 1886 1887 1888 1889 - 1890au: 1890 1891 1892 1893 1894 1895 1896 1897 1898 1899