1865 yng Nghymru

Mae'r erthygl hon yn ymwneud ag arwyddocâd penodol y flwyddyn 1865 i Gymru a'i phobl .

Y Mimosa

Deiliaid

• Tywysog Cymru — Albert Edward
• Tywysoges Cymru — Alexandra

Digwyddiadau

Rheilffordd Ffestiniog

• John Mather Jones yn prynu Y Drych papur cymraeg yr Unol Daleithiau gan John William Jones
• 28 Mai — Y Mimosa yn hwylio gyda'r fintai gyntaf o ymfudwyr Cymreig i Batagonia.
• 5 Ionawr — Mae Rheilffordd Ffestiniog yn agor yn swyddogol i deithwyr, y rheilffordd gul gyntaf yn Ynysoedd Prydain i wneud hynny.
• 14 Ionawr — Mae stemar badlo Cydffederal Americanaidd, Lelia, yn suddo oddi ar arfordir gogledd Cymru, gan golli deunaw o fywydau.
• 14 Ebrill
• Agoriad y Pier Aberystwyth, a adeiladwyd gan Eugenius Birch ar gost o £ 13,600.
• Mae stemar padlo Great Empress yn gwrthdaro â Phier Biwmares.
• Mai
• Agor Rheilffordd Tal-y-llyn.
• Mae cangen o Urdd Ddyngarol Cymdeithas Gyfeillgar Gwir Iforiaid yn cael ei sefydlu a'i chofrestru yn Nhregolwyn.
• 10 Mehefin — Agor Doc Penarth.
• 28 Gorffennaf — Sefydlwyd tref Puerto Madryn a Gwladfa Batagonia gan Michael D. Jones.
• 9 Medi — Y cyntaf o bymtheg marwolaeth yn yr unig achos o dwymyn felen erioed i ddigwydd ym Mhrydain, yn Abertawe.
• 29 Tachwedd — Dau ddyn yn marw pan fydd trên glo yn disgyn i Ddoc y Gogledd yn Abertawe.
• Mae Francis Kilvert yn cael ei benodi yn gurad Cleiro yn Sir Faesyfed.
• Gwerthu ystâd Pwllcrochan, gan arwain at ddatblygiad Bae Colwyn.
• Mae Robert Jones Derfel yn ymddeol o'r weinidogaeth ac yn sefydlu siop lyfrau a gwasg Cymraeg ym Manceinion.

Y Celfyddydau

Llyfrau newydd

Lexicon Cornu-britannicum

Cymraeg

• John Thomas (Ifor Cwmgwys) — Diferion Meddyliol
• Lewis William Lewis (Llew Llwyfo) — Troadau yr Olwyn
• Morris Davies — Cofiant Ann Griffiths
• John Evans (I. D. Ffraid) — Coll Gwynfa (cyfieithiad o Paradise Lost Milton)
• John Ceiriog Hughes — Y Bardd a'r Cerddor
• John Jones (Mathetes) — Pregeth i Fyfyrwyr Coleg Hwlffordd ...
• John Thomas (Ifor Cwmgwys) — Diferion Meddyliol
• William Roberts — Y Pechod o esgeuluso Moddion Gras
• John Jones, Aberdâr — Chwech o Bregethau

Robert Jones, Llanllyfni — Gemau Duwinyddol

Saesneg

• Hubert Lewis — Principles of Equity Drafting
• John Rowland (Giraldus) — Caermarthenshire Monumental Inscriptions

Cernyweg

• Robert Williams — Lexicon Cornu-Britannicum

Cerddoriaeth

• John Williams (Glanmor) — Carolau gan Brif Feirdd Cymru a'i Phrydyddion
• William Aubrey Williams (Gwilym Gwent) — cantawd, Y Mab Afradlon.
• Sarah Jane Rees (Cranogwen) — can Y Fodrwy Briodasol

Gwobrau

• Lewis William Lewis (Llew Llwyfo) sy'n ennill y gadair yn Eisteddfod Genedlaethol Aberystwyth.

Celf gweledol

• Thomas Brigstocke yn arddangos 16 o ddarluniau yn yr Academi Brenhinol yn Llundain

Chwaraeon

• Awst - Sefydlu Clwb Criced Treforys.

Genedigaethau

Dr William Thelwall Thomas

William Brace

• Chwefror — William Thelwall Thomas, llawfeddyg (m 1927)
• 2 Chwefror - Henry Davies, cricedwr (m 1934)
• 23 Chwefror — William George, cyfreithiwr a gŵr cyhoeddus (m 1967)
• 28 Chwefror - Arthur Symons, bardd a beirniad (m 1945)
• 9 Mawrth — John Thickens, gweinidog (MC), hanesydd ac awdur (m 1952)
• 13 Ebrill — John Daniel Jones, gweinidog gyda'r Annibynwyr (m 1942)
• 30 Ebrill - Max Nettlau, hanesydd Almaenig a dysgwr Cymraeg (m 1944)
• 15 Mai — James Ifano Jones, llyfrgellydd a llyfryddwr (m 1955)
• 17 Mai — Benjamin Jones, canghellor eglwys gadeiriol Bangor (m 1953)
• 18 Mehefin — Evan Isaac, gweinidog Wesleaidd (m 1938)
• 8 Awst — Owen Williams, gweinidog gyda'r Methodistiaid Calfinaidd a llenor (m 1928)
• 17 Awst — David James (Defynnog), athro, addysgydd a threfnydd Ysgolion haf, ac awdur (m 1928)
• 5 Medi — Arthur Simon Thomas (Anellydd) , clerigwr a llenor (m 1935)
• 8 Medi — William Tudor Jones, gweinidog Undodaidd ac athronydd (m 1946)
• 23 Medi — William Brace, arweinydd llafur ac aelod seneddol (m 1947)
• Hydref — Jack Doughty, pêl-droediwr (m 1937)
• 8 Hydref — Owen (gaianydd) Williams, gweinidog gyda'r Methodistiaid Calfinaidd a llenor
• 15 Hydref — Syr Ewen John Maclean, Athro cyntaf obstetreg a gynecoleg yn Ysgol Feddygol Genedlaethol Cymru (m 1953)
• 16 Hydref — Thomas Isfryn Hughes, gweinidog Wesleaidd; (m 1942)
• 20 Hydref — Rhys Rhys-Williams Barwnig cyntaf creadigaeth 1918 a barnwr (m 1955)
• 16 Tachwedd — John Young Evans, gweinidog gyda'r Methodistiaid Calfinaidd ac athro yng ngholeg Trefeca ac wedi hynny yng ngholeg diwinyddol, Aberystwyth (m 1941)
• Rhagfyr - Richard Bagnall-Oakeley, bwasaethwr Olympaidd (m 1947)
• 12 Rhagfyr — Syr Ernest Nathaniel Bennett, Aelod Seneddol Caerdydd Canolog
• 16 Rhagfyr - George Rowles, chwaraewr rygbi rhyngwladol (m 1922)
• 27 Rhagfyr — Richard Ellis, llyfrgellydd a llyfryddwr (m 1928)
• dyddiad ansicr
  • John Evan Hughes — gweinidog gyda'r Methodistiaid Calfinaidd a golygydd (m 1932)
  • Dickie Garrett, chwaraewr rygbi (m 1908)
  • Albert Hybart, chwaraewr rygbi (m 1945)
  • George Owen, pêl-droediwr (m 1922)
  • Robert Roberts, pêl-droediwr (m 1945)

Marwolaethau

Rees Howell Gronow

• 9 Ionawr — Owen Evans, gweinidog Undodaidd ac ysgolfeistr (g 1808)
• 21 Chwefror — Stapleton Cotton, Ardalydd 1af Combermere, cadlywydd a gwleidydd (g 1773)
• 2 Mawrth — Richard Lewis, awdur (g 1817)
• 21 Mawrth — William Rowlands (Gwilym Lleyn), gweinidog gyda'r Wesleiaid (g 1802)
• 29 Mawrth — John Jones (Pyll), argraffydd, cyhoeddwr a bardd (g 1786)
• 23 Ebrill — Thomas Williams, meddyg a gwyddonydd (g 1819)
• 26 Ebrill — William Williams, gwleidydd, cynigydd yr angen am adroddiad i addysg yng Nghymru a arweiniodd at Frad y Llyfrau Gleision (g 1788)
• 27 Ebrill — John Evans, glöwr (g tua 1792)
• 29 Ebrill — Thomas Evans (Telynog), bardd (g 1840)
• 1 Mai — Isaac Williams, bardd, diwinydd a darlithydd (g 1802)
• 2 Mai — Syr David Davies, meddyg (g 1792)
• 23 Mai — Thomas Williams (Soranus,) 1meddyg a gwyddonydd (g 1818) )
• 26 Gorffennaf — Caleb Morris, gweinidog gyda'r Annibynwyr (g 1800)
• 2 Awst — William Owen, cerddor (g 1830)
• 10 Awst — Hugh Pugh, capten llong, testun y gan Fflat Huw Puw (g 1794)
• 28 Medi — John Lloyd Vaughan Watkins, Aelod Seneddol Aberhonddu
• 22 Tachwedd — Rees Howell Gronow, sgrifennwr atgofion (g 1794)
• Dyddiad ansicr
  • Richard Williams (Dic Dywyll), baledwr (g 1790)
  • Edward Mills, darlithydd ac ysgrifennwr ar wyddoniaeth (g 1802)
  • Mary Adams, bonheddwraig (g 1776)

Cyfeiriadau

Rhestrau'r 19eg Ganrif yng Nghymru

1800au: 1800 1801 1802 1803 1804 1805 1806 1807 1808 1809 - 1810au: 1810 1811 1812 1813 1814 1815 1816 1817 1818 1819 - 1820au: 1820 1821 1822 1823 1824 1825 1826 1827 1828 1829 - 1830au: 1830 1831 1832 1833 1834 1835 1836 1837 1838 1839 - 1840au: 1840 1841 1842 1843 1844 1845 1846 1847 1848 1849 - 1850au: 1850 1851 1852 1853 1854 1855 1856 1857 1858 1859 - 1860au: 1860 1861 1862 1863 1864 1865 1866 1867 1868 1869 - 1870au: 1870 1871 1872 1873 1874 1875 1876 1877 1878 1879 - 1880au: 1880 1881 1882 1883 1884 1885 1886 1887 1888 1889 - 1890au: 1890 1891 1892 1893 1894 1895 1896 1897 1898 1899