Y Fedal Ryddiaith

Un o brif wobrau Eisteddfod Genedlaethol Cymru, am gyfrol o ryddiaith yw'r Fedal Ryddiaith. Mae'r seremoni wobrwyo yn digwydd ar ddydd Mercher yr Eisteddfod Genedlaethol. Mae'r gyfrol lwyddiannus yn cael ei chyhoeddi yn ystod yr Eisteddfod ac mae'r llenor llwyddiannus yn cael ymuno â'r Orsedd, yn Urdd y Wisg Wen, y flwyddyn ganlynol, os nad yw eisoes yn aelod. Fe gyflwynwyd y fedal hon am y tro cyntaf ym 1937.

Rhestr enillwyr y Fedal Ryddiaith

Blwyddyn	Eisteddfod	Buddugwr	Ffugenw	Testun
1937	Machynlleth	J. O. Williams		Tua'r Gorllewin ac Ysgrifau Eraill
1938	Caerdydd	Elena Puw Morgan		Y Graith
1939	Dinbych	John Gwilym Jones		Y Dewis
1940 (dyfarnwyd yn 1941)	Eisteddfod ar yr Awyr	T. Hughes-Jones		Stori-fer hir: Sgweier Hafila
1941	Hen Golwyn	Gwilym R. Jones		Y Purdan
1942	Aberteifi	Neb yn deilwng
1943	Bangor	Neb yn deilwng
1944	Llandybïe	Neb yn deilwng
1945 (dyfarnwyd yn 1948)	Rhosllannerchrugog
1946 (dyfarnwyd yn 1948)	Aberpennar
1947 (dyfarnwyd yn 1948)	Bae Colwyn
1948	Penybont ar Ogwr	Dafydd Jenkins		Datblygiad y Nofel Gymraeg ar ôl Daniel Owen
1949 (dyfarnwyd yn 1951)	Dolgellau	R. Ifor Parry		Traethawd: Diwinyddiaeth Karl Barth
1950 (dyfarnwyd yn 1951)	Caerffili	R. Ifor Parry		Traethawd: Diwinyddiaeth Karl Barth
1951	Llanrwst	Islwyn Ffowc Elis	"Rheingold"	Cyn Oeri'r Gwaed
1952	Aberystwyth	O. E. Roberts	"Daedalus"	Cyfrinachau Natur
1953	Y Rhyl	Neb yn deilwng
1954	Ystradgynlais	O. E. Roberts		Cyfrol o erthyglau: Y Gŵr o Ystradgynlais
1955	Pwllheli	M. Selyf Roberts		Deg o'r Diwedd
1956	Aberdâr	W. T. Gruffydd		Cyfrol o erthyglau: Y Pwrpas Mawr
1957	Llangefni	Tom Parri Jones		Teisennau Berffro
1958	Glyn Ebwy	E. Cynolwyn Pugh		Hunangofiant: Ei Ffanffer ei Hun
1959	Caernarfon	William Owen		Cyfrol o ysgrifau natur: Pen y Dalar
1960	Caerdydd	Rhiannon Davies Jones		Fy Hen Lyfr Cownt
1961	Rhosllannerchrugog	(Ataliwyd y fedal) C. Lloyd Rowlands		Nofel: Cregyn ar y Traeth
1962	Llanelli	William Owen		Bu Farw Ezra Bebb
1963	Llandudno	William Llewelyn Jones		Ar Grwydr
1964	Abertawe	Rhiannon Davies Jones		Lleian Llan-Llŷr
1965	Y Drenewydd	Eigra Lewis Roberts		Cyfrol o ysgrifau
1966	Aberafan	Neb yn deilwng
1967	Y Bala	Neb yn deilwng^[1]
1968	Y Barri	Eigra Lewis Roberts		Y Drych Creulon
1969	Y Fflint	Emyr Jones		Grym y Lli
1970	Rhydaman	Neb yn deilwng
1971	Bangor	Ifor Wyn Williams		Gwres o'r Gorllewin
1972	Sir Benfro	Dafydd Rowlands	"India"	Ysgrifau yr Hanner Bardd
1973	Rhuthun	Emyr Roberts		Mae Heddiw Wedi Bod
1974	Caerfyrddin	Dafydd Ifans		Eira Gwyn yn Salmon
1975	Bro Dwyfor	Ataliwyd y wobr
1976	Aberteifi	Marged Pritchard	"Sara"	Nid Mudan mo'r Môr
1977	Wrecsam	R. Gerallt Jones	"Iestyn"	Triptych
1978	Caerdydd	Harri Williams	"Iohannes"	Y Ddaeargryn Fawr (dan yr enw Trobwynt cyn cyhoeddi)
1979	Caernarfon	R. Gerallt Jones	"Dafydd Rhys"	Cafflogion
1980	Dyffryn Lliw	Robyn Lewis	"Erllyn"	Esgid yn Gwasgu
1981	Maldwyn	John Gruffudd Jones	"Rhos y Gylfin"	Cysgodion ar y Pared (Casgliad o ysgrifau creadigol)
1982	Abertawe	Gwilym Meredydd Jones	"Cri'r Gylfinir"	Ochr Arall y Geiniog
1983	Môn	T. Wilson Evans	"Gwr y Graith"	Y Pabi Coch
1984	Llanbedr Pont Steffan	John Idris Owen	"Nisien"	Y Tŷ Haearn
1985	Y Rhyl	Meg Elis	"Emerallt"	Cyn daw'r gaeaf
1986	Abergwaun	Ray Evans	"Alltud o'r Llwyn"	Y Llyffant
1987	Porthmadog	Margiad Roberts	"Tractor"	'Sna'm llonydd i' ga'l
1988	Casnewydd	Atal y Wobr
1989	Llanrwst	Irma Chilton	"Brenda Biwis"	Mochyn Gwydr
1990	Rhymni	Atal y Wobr
1991	Yr Wyddgrug	Angharad Tomos	"Lwli"	Si Hei Lwli
1992	Aberystwyth	Robin Llywelyn	"Penbowlen"	Seren Wen ar Gefndir Gwyn
1993	Llanelwedd	Mihangel Morgan	"Pioden"	Dirgel Ddyn
1994	Castell Nedd	Robin Llywelyn	"Calon Segur"	O'r Harbwr Gwag i'r Cefnfor Gwyn
1995	Abergele	Angharad Jones	"Heb Fawr Gydwybod"	Y Dylluan Wen
1996	Bro Dinefwr	Atal y Wobr
1997	Meirion	Angharad Tomos	"Cnonyn Aflonydd"	Wele'n Gwawrio
1998	Bro Ogwr	Eirug Wyn	"Wing Wong"	Blodyn Tatws
1999	Môn	Sonia Edwards	"Cae Aur"	Rhwng Noson Wen a Phlygain
2000	Llanelli	Eirug Wyn	"Mesmer"	Tri Mochyn Bach
2001	Dinbych	Elfyn Pritchard	"Rhys"	Trwy'r Tywyllwch
2002	Tyddewi	Angharad Price	"Maesglasau"	O! Tyn y Gorchudd
2003	Maldwyn	Cefin Roberts	"Gwich un yn Gwichian"	Brwydr y Bradwr
2004	Casnewydd	Annes Glynn	"Mymryn"	Symudliw
2005	Eryri	Dylan Iorwerth	"Sam"	Darnau
2006	Abertawe	Fflur Dafydd	"Matigari"	Atyniad
2007	Sir y Fflint	Mary Annes Payne	"Dol Bapur"	Rhodd Mam
2008	Caerdydd	Mererid Hopwood	"yn dawel bach"	O Ran
2009	Meirion	Siân Melangell Dafydd	"y mynydd segur"	Y Trydydd Peth
2010	Blaenau Gwent	Jerry Hunter	"M.W."	Gwenddydd
2011	Wrecsam	Manon Rhys	"Sitting Bull"	Neb Ond Ni
2012	Bro Morgannwg	Atal y Wobr
2013	Sir Ddinbych	Jane Jones Owen	"Sidan"	Gwe o Glymau Sidan
2014	Sir Gaerfyrddin	Lleucu Roberts .	"Honna"	Saith Oes Efa
2015	Maldwyn	Tony Bianchi	"Mab Afradlon"	Dwy Farwolaeth Endaf Rowlands
2016	Sir Fynwy	Eurig Salisbury	"Siencin"	Cai
2017	Môn	Sonia Edwards	"Daiwa SR3"	Rhannu Ambarél
2018	Caerdydd	Manon Steffan Ros	"Aleloia"	Llyfr Glas Nebo
2019	Sir Conwy	Rhiannon Ifans ^[2]	"Raphael"	Ingrid
2021	AmGen	Lleucu Roberts^[3]	"Cwmwl"	Y Stori Orau
2022	Ceredigion	Sioned Erin Hughes^[4]	"Mesen"	Rhyngom
2023	Llŷn ac Eifionydd	Meleri Wyn James^[5]	"Fi a Ti"	Hallt
2024	Rhondda Cynon Taf	Eurgain Haf^[6]	"Manaia"	Y Morfarch Arian

Cyfeiriadau

↑ Mae Vivian Jones yn honni mai ei lyfr Chwalu Cnapau "oedd cyfrol fuddugol-anfuddugol" 1967 a ddyfarnwyd yn annheilwng am fod un o'r 14 o erthyglau wedi ei chyhoeddi o'r blaen.
↑ Rhiannon Ifans yn ennill y Fedal Ryddiaith yn Sir Conwy , Golwg360, 7 Awst 2018.
↑ Y dwbl i Lleucu Roberts wrth ennill y Fedal Ryddiaith , BBC Cymru Fyw, 5 Awst 2021.
↑ Sioned Erin Hughes yn ennill Medal Ryddiaith Eisteddfod Ceredigion , BBC Cymru Fyw, 3 Awst 2022.
↑ Meleri Wyn James yn ennill Medal Ryddiaith yr Eisteddfod , BBC Cymru Fyw, 9 Awst 2023.
↑ "Eurgain Haf yn ennill Medal Ryddiaith Eisteddfod Rhondda Cynon Taf". BBC Cymru Fyw. 2024-08-07. Cyrchwyd 2024-08-07.

Dolenni allanol

"Enillwyr y Fedal Ryddiaith", Gwefan yr Eisteddfod Genedlaethol

[1] Mae Vivian Jones yn honni mai ei lyfr Chwalu Cnapau "oedd cyfrol fuddugol-anfuddugol" 1967 a ddyfarnwyd yn annheilwng am fod un o'r 14 o erthyglau wedi ei chyhoeddi o'r blaen.

[2] Rhiannon Ifans yn ennill y Fedal Ryddiaith yn Sir Conwy , Golwg360, 7 Awst 2018.

[3] Y dwbl i Lleucu Roberts wrth ennill y Fedal Ryddiaith , BBC Cymru Fyw, 5 Awst 2021.

[4] Sioned Erin Hughes yn ennill Medal Ryddiaith Eisteddfod Ceredigion , BBC Cymru Fyw, 3 Awst 2022.

[5] Meleri Wyn James yn ennill Medal Ryddiaith yr Eisteddfod , BBC Cymru Fyw, 9 Awst 2023.

[6] "Eurgain Haf yn ennill Medal Ryddiaith Eisteddfod Rhondda Cynon Taf". BBC Cymru Fyw. 2024-08-07. Cyrchwyd 2024-08-07.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]