Cilmeri
Pentref gwledig a chymuned ym Mhowys, Cymru, yw Cilmeri[1] (Saesneg: Cilmery).[2] Fe'i lleolir ar y briffordd A483 tua 2 filltir i'r gorllewin o dref Llanfair-ym-Muallt ar lan ogleddol Afon Irfon. Mae Trafnidiaeth Cymru yn galw yng Ngorsaf reilffordd Cilmeri sydd ar llinell Rheilffordd Calon Cymru.
 Carreg goffa Llywelyn Ein Llyw Olaf yng Nghilmeri | |
| Math | pentref  |
|---|---|
| Daearyddiaeth | |
| Sir | Cilmeri |
| Gwlad |  Cymru |
| Cyfesurynnau | 52.1506°N 3.4571°W |
| Gwleidyddiaeth | |
| AS/au Cymru | James Evans (Ceidwadwyr) |
| AS/au y DU | David Chadwick (Democratiaid Rhyddfrydol) |
 | |
- Erthygl am y pentref a chymuned yw hon. Am ystyron eraill, gweler Cilmeri (gwahaniaethu).
Cynrychiolir yr ardal hon yn Senedd Cymru gan James Evans (Ceidwadwyr)[3] ac yn Senedd y DU gan David Chadwick (Democratiaid Rhyddfrydol).[4]
Llywelyn Ein Llyw Olaf
golyguMae Cilmeri hefyd yn enw ar lecyn gerllaw'r pentref lle lladdwyd Llywelyn ap Gruffudd, Tywysog Cymru, ar 11 Rhagfyr 1282, sef ychydig islaw'r garreg a'r rhyd sy'n croesi Afon Irfon. Codwyd cofeb i'r tywysog yn 1956 gan wladgarwyr Cymreig i gofio amdano. Ers hynny mae'r gofeb yn denu nifer o ymwelwyr ar 11 Rhagfyr, Diwrnod Llywelyn Ein Llyw Olaf, i dalu teyrnged i Lywelyn. Cofnodwyd yn wreiddiol mai cynllwyn dan-din gan y Saeson a arweiniodd at ei gwymp, ei fod wedi dod at y rhyd i drafod termau heddwch, ar ei ben ei hun, fel a gytunwyd. Ond ni chadwodd y fyddin Seisnig at ei gair, ac roedd nifer ohonynt yn ei ddisgwyl.
Cilmeri yw enw ar awdl a chyfrol o gerddi nodedig gan y prifardd Gerallt Lloyd Owen (Cilmeri a Cherddi Eraill, Gwasg Gwynedd, 1991).
Coffâd Blynyddol
golyguAr y dydd Sadwrn agosaf at yr 11 Rhagfyr pob blwyddyn cynhelir coffâd i Llywelyn yng Nghilmeri. Yn ystod y penwythnos cynhelir cwrdd yn eglwys hynafol Llanynys, gorymdaith o dafarn y Prince Llywelyn at y maen coffa, a coffâd ger y maen[5]. Cynhelir digwyddiadau eraill yn Aberedw ac yn Abaty Cwmhir ar y dydd Sul. Ceir manylion y digwyddiadau a'r amserlen yn flynyddol ar wefan Gurfal Archifwyd 2017-05-29 yn y Peiriant Wayback.
Cyfrifiad 2011
golyguYng nghyfrifiad 2011 roedd y sefyllfa fel a ganlyn:[6][7][8][9]
Henebion
golyguSaif hen domen a beili Caer Beris rhwng y pentref a Llanfair-ym-Muallt. Yma hefyd ceir Crug Crwn Gwaun Neli.
Gweler hefyd
golyguCyfeiriadau
golygu- ↑ "Rhestr o Enwau Lleoedd Safonol Cymru". Llywodraeth Cymru. 14 Hydref 2021.
- ↑ British Place Names; adalwyd 6 Tachwedd 2021
- ↑ Gwefan Senedd Cymru
- ↑ Gwefan Senedd y DU
- ↑ Gwefan Gurfal Archifwyd 2017-05-29 yn y Peiriant Wayback
- ↑ "Ystadegau Allweddol ar gyfer Cymru". Swyddfa Ystadegau Gwladol. Cyrchwyd 2012-12-12.. Poblogaeth: ks101ew. Iaith: ks207wa - noder mae'r canran hwn yn seiliedig ar y nier sy'n siarad Cymraeg allan o'r niferoedd sydd dros 3 oed. Ganwyd yng Nghymru: ks204ew. Diweithdra: ks106ew; adalwyd 16 Mai 2013.
- ↑ Canran y diwaith drwy Gymru; Golwg 360; 11 Rhagfyr 2012; adalwyd 16 Mai 2013
- ↑ Gwefan Swyddfa Ystadegau Gwladol; Niferoedd Di-waith rhwng 16 a 74 oed; adalwyd 16 Mai 2013.
- ↑ Gwefan Llywodraeth Cymru; Ystadegau Economaidd Allweddol, Tachwedd 2010; Mae'r gyfradd gyflogaeth ymhlith pobl 16 – 64 oed yng Nghymru yn 67.1 y cant.; adalwyd 31 Mai 2013[dolen farw]
Trefi
Aberhonddu · Crucywel · Y Drenewydd · Y Gelli Gandryll · Llanandras · Llandrindod · Llanfair-ym-Muallt · Llanfyllin · Llanidloes · Llanwrtyd · Machynlleth · Rhaeadr Gwy · Talgarth · Y Trallwng · Tref-y-clawdd · Trefaldwyn · Ystradgynlais
Pentrefi
Abaty Cwm-hir · Aberbrân · Abercegir · Abercraf · Aberedw · Abergwesyn · Abergwydol · Aberhafesb · Aberhosan · Aberllynfi · Aber-miwl · Aberriw · Abertridwr · Aberysgir · Adfa · Arddlin · Bachelldref · Y Batel · Betws Cedewain · Beulah · Bochrwyd · Bontdolgadfan · Y Bontnewydd-ar-Wy · Bronllys · Bugeildy · Bwlch · Caersŵs · Capel Isaf · Capel Uchaf · Capel-y-ffin · Carno · Casgob · Castell Caereinion · Castell-paen · Cathedin · Cegidfa · Cemaes · Ceri · Cilmeri · Y Clas-ar-Wy · Clatter · Cleirwy · Cnwclas · Coedybrenin · Coelbren · Comins-coch · Crai · Craig-y-nos · Crugion · Cwmdu · Cwm-twrch · Darowen · Defynnog · Derwen-las · Dolanog · Dolfor · Dylife · Einsiob · Erwd · Esgairgeiliog · Felindre, Maldwyn · Felin-fach · Y Foel · Ffordun · Gaer · Garth · Glan-miwl · Glantwymyn · Glasgwm · Y Groes · Gwenddwr · Heol Senni · Isatyn · Kinnerton · Libanus · Llan · Llanafan Fawr · Llananno · Llanarmon Mynydd Mawr · Llanbadarn Fynydd · Llanbadarn Garreg · Llanbister · Llanbryn-mair · Llandinam · Llandrinio · Llandyfaelog Tre'r-graig · Llandysilio · Llandysul · Llan-ddew · Llanddewi yn Hwytyn · Llanddewi Ystradenni · Llanelwedd · Llanerfyl · Llanfair Caereinion · Llanfair Llythynwg · Llanfechain · Llanfihangel Nant Brân · Llanfihangel Nant Melan · Llanfihangel Rhydieithon · Llanfihangel Tal-y-llyn · Llanfihangel-yng-Ngwynfa · Llanfrynach · Llangadfan · Llangadwaladr · Llangamarch · Llangasty Tal-y-llyn · Llangatwg · Llangedwyn · Llan-gors · Llangurig · Llangynidr · Llangynllo · Llangynog · Llangynyw · Llanhamlach · Llanigon · Llanllugan · Llanllwchaearn · Llanllŷr · Llanrhaeadr-ym-Mochnant · Llansanffraid Cwmdeuddwr · Llansanffraid-ym-Mechain · Llansantffraed (Aberhonddu) · Llansantffraed-yn-Elfael · Llansilin · Llanwddyn · Llanwnnog · Llanwrin · Llanwrthwl · Llanwyddelan · Llanymynech · Llan-y-wern · Llawr-y-glyn · Llechfaen · Llowes · Llys-wen · Llywel · Llwydiarth · Manafon · Meifod · Merthyr Cynog · Mochdre · Nant-glas · Nantmel · Pandy · Pencelli · Pencraig · Penegoes · Pengefnffordd · Pennant Melangell · Pentrefelin · Penybont · Pen-y-bont-fawr · Pilalau · Pipton · Pont-faen · Pontneddfechan · Pontrobert · Pontsenni · Pwllgloyw · Saint Harmon · Sarn · Sarnau, Brycheiniog · Sarnau, Maldwyn · Sgethrog · Snead · Sycharth · Talachddu · Talerddig · Tal-y-bont · Tal-y-bont ar Wysg · Tirabad · Trallong · Trecastell · Trefeca · Trefeglwys · Tregynon · Trelystan · Tre'r-llai · Tretŵr · Tre-wern · Walton · Yr Ystog