Ieuan Brydydd Hir Hynaf

Ieuan Brydydd Hir Hynaf
Ieuan Brydydd Hir Hynaf
Ganwyd	15 g
Galwedigaeth	bardd
Blodeuodd	1450

Bardd Cymraeg o'r 15g oedd Ieuan Brydydd Hir (fl. 1450 - 1485). Roedd yn frodor o Ardudwy, Meirionnydd. Am i'r llenor Evan Evans (1731-1788) gael ei alw'n 'Ieuan Brydydd Hir' hefyd, mae'n arfer galw'r bardd canoloesol yn 'Ieuan Brydydd Hir Hynaf' neu 'Ieuan Brydydd Hir Hen' er mwyn gwahaniaethu rhyngddynt.

Erthygl am y bardd canoloesol yw hon. Am y bardd ac ysgolhaig o'r 18fed ganrif a adnabyddir weithiau fel Ieuan Brydydd Hir, gweler Evan Evans (Ieuan Fardd).

Bywgraffiad

Ychydig iawn a wyddys am fywyd y bardd ar wahân i dystiolaeth ei gerddi a rhai o gerddi ei gyd-fardd a chyfaill Tudur Penllyn (c.1420 - 1485). Ymddengys iddo gael ei alw yn 'Brydydd Hir' am ei fod yn dal. Mae'r ffaith ei fod yn brydydd yn dangos ei fod yn fardd uchel ei ddysg a'i barch. Ymddengys ei fod yn athro barddol gan fod Tudur Penllyn yn cyfeirio ato fel 'athro canon Meirionnydd.'^[1]

Cerddi

Cerddi crefyddol yw dros hanner y tair cerdd ar ddeg o'i waith sydd wedi goroesi. Maent yn cynnwys moliant i gysegrfannau fel Eglwys gadeiriol Aberhonddu, y Grog yng Nghaer, a Ffynnon Gwenfrewy yn Nhreffynnon. Dyma ddiweddglo'r cywydd i ffynnon Gwenfrewy:

Mae yn ei ffons, man o'r ffydd,
Byd megis maen bedydd;
Ac yno mae, gwen a'i medd,
Aurddonen i'r ddwy Wynedd,
Down ati, wen, dan y to,
A'i phib win, a phawb yno,
Yno cawn — ddyn unig gwan —
Ddiod fal buchedd Ieuan,
Ychydig, dysgedig oedd,
Â'r forwyn un arferoedd.
Dafnau o'i gwyrthiau a gaf:
O'i chyfeddach iach fyddaf!^[2]

Ceir tair cerdd gan Ieuan i'w gyfaill Tudur Penllyn sy'n rhan o gyfres o gerddi ymryson o naws gellweirus rhyngddynt; disgrifir helyntion y ddau fardd ar deithiau clera yn y gogledd ac ymweliad â Chaerdydd. Yn ogystal ceir cywydd brud sy'n ymwneud â gwleidyddiaeth Rhyfeloedd y Rhosynnau ac yn proffwydo dyfodol llewyrchus i Wynedd a Chymru diolch i ddyfodiad y Mab Darogan i arwain y Cymry i fuddugoliaeth ar y Saeson.^[3]

Llyfryddiaeth

Y golygiad safonol o waith y bardd yw:

Gwaith Ieuan Brydydd Hir, gol. M. Paul Bryant-Quinn, Cyfres Beirdd yr Uchelwyr (Aberystwyth, 2000)

Cyfeiriadau

↑ Thomas Roberts (gol.) Gwaith Tudur Penllyn ac Ieuan ap Tudur Penllyn (Caerdydd, 1958), cerdd 25.3.
↑ Gwaith Ieuan Brydydd Hir, cerdd 11.41-52.
↑ Gwaith Ieuan Brydydd Hir.

gw • sg • go

Beirdd yr Uchelwyr

Bedo Hafesb · Bleddyn Ddu · Cadwaladr Cesail · Casnodyn · Rhisiart Cynwal · Wiliam Cynwal · Dafydd ab Edmwnd · Dafydd Alaw · Dafydd ap Gwilym · Dafydd ap Siencyn · Dafydd Benwyn · Dafydd Ddu o Hiraddug · Dafydd Gorlech · Dafydd Llwyd o Fathafarn · Dafydd Nanmor · Dafydd y Coed · Edward Dafydd · Deio ab Ieuan Du · Lewys Dwnn · Edward Maelor · Edward Sirc · Edward Urien · Einion Offeiriad · Gronw Ddu · Gronw Gyriog · Gruffudd ab Adda ap Dafydd · Gruffudd ab Ieuan ap Llywelyn Fychan · Gruffudd ap Dafydd ap Tudur · Gruffudd ap Llywelyn Lwyd · Gruffudd ap Maredudd ap Dafydd · Gruffudd ap Tudur Goch · Gruffudd Fychan ap Gruffudd ab Ednyfed · Gruffudd Gryg · Gruffudd Hiraethog · Gruffudd Llwyd · Gruffudd Llwyd ap Llywelyn Gaplan · Guto'r Glyn · Gutun Owain · Gwerful Fychan · Gwerful Mechain · Gwilym Ddu o Arfon · Gwilym Tew · Hillyn · Huw Cae Llwyd · Huw Ceiriog · Huw Cornwy · Huw Llŷn · Huw Pennant (I) · Huw Pennant (II) · Hywel ab Einion Lygliw · Hywel ap Mathew · Hywel Cilan · Hywel Ystorm · Ieuan ap Huw Cae Llwyd · Ieuan ap Hywel Swrdwal · Ieuan Brydydd Hir · Ieuan Du'r Bilwg · Ieuan Dyfi · Ieuan Gethin · Ieuan Llwyd ab y Gargam · Ieuan Tew Ieuanc · Iocyn Ddu ab Ithel Grach · Iolo Goch · Iorwerth ab y Cyriog · Iorwerth Beli · Iorwerth Fynglwyd · Ithel Ddu · Lewis ab Edward · Lewys Daron · Lewys Glyn Cothi · Lewys Môn · Lewys Morgannwg · Llywarch Bentwrch · Llywelyn ab y Moel · Llywelyn ap Gwilym Lygliw · Llywelyn Brydydd Hoddnant · Llywelyn Ddu ab y Pastard · Llywelyn Fychan ap Llywelyn Foelrhon · Llywelyn Fychan ap Llywelyn Goch · Llywelyn Goch ap Meurig Hen · Llywelyn Goch y Dant · Llywelyn Siôn · Mab Clochyddyn · Madog Benfras · Maredudd ap Rhys · Meurig ab Iorwerth · Morus Dwyfech · Owain Gwynedd · Owain Waed Da · Prydydd Breuan · Tomos Prys · Gruffudd Phylip · Phylip Siôn Phylip · Rhisiart Phylip · Rhys Cain · Rhys Nanmor · Siôn Phylip · Siôn Tudur · Raff ap Robert · Robert ab Ifan · Robin Ddu ap Siencyn · Rhisierdyn · Rhisiart ap Rhys · Rhys ap Dafydd ab Einion · Rhys ap Dafydd Llwyd · Rhys ap Tudur · Rhys Brydydd · Rhys Goch Eryri · Sefnyn · Simwnt Fychan · Siôn ap Hywel ap Llywelyn Fychan · Siôn ap Hywel Gwyn · Siôn Brwynog · Siôn Cent · Siôn Ceri · Sypyn Cyfeiliog · Trahaearn Brydydd Mawr · Tudur Aled · Tudur ap Gwyn Hagr · Tudur Ddall · Wiliam Llŷn · Y Mab Cryg · Y Proll · Yr Ustus Llwyd

[1] Thomas Roberts (gol.) Gwaith Tudur Penllyn ac Ieuan ap Tudur Penllyn (Caerdydd, 1958), cerdd 25.3.

[2] Gwaith Ieuan Brydydd Hir, cerdd 11.41-52.

[3] Gwaith Ieuan Brydydd Hir.

[1]

[2]

[3]